Το SPD θύμα της επιτυχίας του... Γκέρχαρντ Σρέντερ
Γιώργος Καπόπουλος, Ημερησία, Δημοσιευμένο: 2007-11-03
Την άνοιξη του 2005 όλα έδειχναν μια εικόνα πλήρους κατάρρευσης των Σοσιαλδημοκρατών: Έχαναν τη μία μετά την άλλη αναμέτρηση στα Ομόσπονδα Κρατίδια και οι Δημοσκοπήσεις έδειχναν συντριπτική υπεροχή των Χριστιανοδημοκρατών με ποσοστά που έφθασαν να αγγίζουν το 20%. Ο Σρέντερ πέρασε στην αντεπίθεση. Αποφάσισε τη δεύτερη στη μεταπολεμική ιστορία της χώρας -η πρώτη έγινε το 1972 από τον Βίλι Μπραντ- πρόωρη προσφυγή στις κάλπες, η θητεία της Βουλής έληγε το 2006. και άρχισε σκληρή επίθεση κατά της νεοφιλελεύθερης Ατζέντας της Μέρκελ. Πρόβαλε την «Ατζέντα 2010», τη γραμμή ήπιων μεταρρυθμίσεων του κυβερνητικού συνασπισμού Σοσιαλδημοκρατών-Πρασίνων ως μονόδρομο για τη χώρα και έπεισε: Το βράδυ των πρόωρων εκλογών της 26ης Σεπτεμβρίου του 2005 έκπληκτοι αναλυτές και δημοσκόποι είδαν τους Σοσιαλδημοκράτες όχι μόνον να αποφεύγουν τη συντριβή αλλά περίπου να ισοψηφούν με τους Χριστιανοδημοκράτες.
Σκληρή διαπραγμάτευση
Ακολούθησε μια σκληρή διαπραγμάτευση: Η Μέρκελ κατέκτησε την Καγκελαρία στην κυβέρνηση του «Μεγάλου Συνασπισμού» όταν παραχώρησε τις μισές υπουργικές θέσεις -και κυρίως τα κρίσιμα κοινωνικά υπουργεία- στους Σοσιαλδημοκράτες αλλά κυρίως όταν απεδέχθη να συνεχίσει τη γραμμή του προκατόχου της, την «Ατζέντα 2010».
Δύο χρόνια μετά η Γερμανία βγαίνει από την κρίση με μικρό κοινωνικό κόστος αλλά με υψηλότατο πολιτικό τίμημα για το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις αλλά και οι αντιπαραθέσεις στο πρόσφατο κομματικό συνέδριο στο Αμβούργο. Ετσι η Μέρκελ πιστώνεται την επιτυχία της πολιτικής Σρέντερ, το κόμμα της γίνεται πιο ελκτικό στους κεντρώους ψηφοφόρους, ενώ την ίδια στιγμή οι Σοσιαλδημοκράτες χάνουν και προς τα Αριστερά.
Ετσι ο δεύτερος στην ιστορία της Μεταπολεμικής Γερμανίας «μεγάλος Συνασπισμός» Χριστιανοδημοκρατών-Σοσιαλδημοκρατών λειτουργεί αρνητικά για τους δεύτερους σε αντίθεση με τον πρώτο: Το 1966 για να αντιμετωπισθεί η πρώτη σοβαρή οικονομική ύφεση στη Δυτική Γερμανία μετά την ίδρυσή της το 1949 παραιτήθηκε ο κυβερνητικός συνασπισμός Χριστιανοδημοκρατών-Φιλελευθέρων υπό τον Ερχαρτ και συγκροτήθηκε ο Μεγάλος Συνασπισμός υπό τον Κίζιγκερ με υπ αριθμόν δύο τον Μπραντ. Ετσι οι Σοσιαλδημοκράτες απέκτησαν εύσημα υπευθυνότητας και δοκιμάσθηκαν στην κυβερνητική διαχείριση ως πρελούδιο της ανόδου τους στην εξουσία το φθινόπωρο του 1969.
Σήμερα παρά τη σχετική διόρθωση προς τα Αριστερά του προγράμματος των Σοσιαλδημοκρατών στο πρόσφατο Συνέδριο η κατάσταση μοιάζει αδιέξοδη.
Αν οι Σοσιαλδημοκράτες εγκαταλείψουν τον υπό την Μέρκελ «Μεγάλο Συνασπισμό» θα έχουν βαρύτατες απώλειες προς το Κέντρο καθώς θα χρεωθούν αθέτηση των συμφωνηθέντων για τετραετή συγκυβέρνηση. Θα ανοίξουν τον δρόμο για μετεκλογικές συμμαχίες των Χριστιανοδημοκρατών τόσο με τους Φιλελεύθερους όσο και με τους Πράσινους που έχουν πλέον οριστικά μετακινηθεί προς το Κέντρο και οι οποίοι μετά το πείραμα του «Μεγάλου Συνασπισμού» θα έχουν πολύ λιγότερες αναστολές για συμμαχία με τη Μέρκελ.
Προϋποθέσεις για συνεργασία
Την ίδια στιγμή δεν έχουν ωριμάσει οι προϋποθέσεις για συνεργασία με το Αριστερό Κόμμα σε ομοσπονδιακό επίπεδο παρά τη συγκυβέρνηση που ασκούν στο Βερολίνο από κοινού τα δύο κόμματα. Το Αριστερό Κόμμα για το ορατό μέλλον επιδιώκει να μεγιστοποιήσει τη δυνατότητά του για είσπραξη της φθοράς των Σοσιαλδημοκρατών από τη συγκυβέρνηση με τη μετάλλαξή τους να χρειάζεται βάθος χρόνου: Τόσο ο Λαφοντέν όσο και σημαντικός αριθμός των στελεχών του πρώην Κόμματος Δημοκρατικού Σοσιαλισμού της πρώην Ανατολικής Γερμανίας έχουν πολιτικό παρελθόν περισσότερο διαχειριστών της Εξουσίας παρά σταθερών και μονίμων εκφραστών διαμαρτυρίας.
Το δίλημμα των Σοσιαλδημοκρατών δεν είναι άνοιγμα προς το Κέντρο ή στροφή προς τα Αριστερά καθώς όπως είδαμε πιο πάνω χάνουν και προς τις δύο κατευθύνσεις. Σε σημαντικό βαθμό οι σοσιαλδημοκράτες είναι θύματα των κοινωνικών και οικονομικών ανισορροπιών μεταξύ Δυτικής και Ανατολικής Γερμανίας που εξακολουθούν να υφίστανται δεκαεπτά ολόκληρα χρόνια μετά τη συγκρότηση Ενιαίας Γερμανίας στις αρχές Οκτωβρίου του 1990.
«Νέο κέντρο»
Στην Ανατολή θέλουν μια πιο ριζοσπαστικοποιημένη Σοσιαλδημοκρατία ενώ στη Δύση έχουν από ό,τι φαίνεται ωριμάσει οι προϋποθέσεις για τη μετάλλαξη του κόμματος στο «Νέο Κέντρο» που ευαγγελιζόταν ο Σρέντερ όταν διεκδικούσε το χρίσμα του υποψηφίου Καγκελαρίου στις αρχές του 1998. Με δύο λόγια έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για ένα δεύτερο «Μπαντ Γκόντεσμπεργκ», το συνέδριο του 1958 όπου η αρχαιότερη Σοσιαλδημοκρατία της γηραιάς Ηπείρου εγκατέλειψε κάθε ιδεολογική και προγραμματική αναφορά στον Μαρξισμό.
Οι Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες τόλμησαν και πέτυχαν για τη χώρα τους: Επέβαλαν μια ήπια προσαρμογή του αρχαιότερου Κράτους Πρόνοιας της Γηραιάς Ηπείρου -το θεμελίωσε ο Καγκελάριος Μπίσμαρκ στη δεκαετία του 1880 για να ανακόψει την ενίσχυση της Σοσιαλδημοκρατίας -αλλά και των Εργασιακών Σχέσεων. Ετσι διαφύλαξαν τη χώρα από μια κρίση με απρόβλεπτες συνέπειες.
Ειρωνεία όμως της Ιστορίας, η έξοδος της χώρας από την κρίση συμπίπτει με μια κρίση ταυτότητας που από ό,τι φαίνεται θα είναι μακράς διαρκείας μέχρι οι Σοσιαλδημοκράτες να βρουν τις ισορροπίες που θα τους επιτρέψουν να σταματήσουν την ταυτόχρονη διαρροή ψηφοφόρων προς το Κέντρο και προς τα Αριστερά.
Σκληρή διαπραγμάτευση
Ακολούθησε μια σκληρή διαπραγμάτευση: Η Μέρκελ κατέκτησε την Καγκελαρία στην κυβέρνηση του «Μεγάλου Συνασπισμού» όταν παραχώρησε τις μισές υπουργικές θέσεις -και κυρίως τα κρίσιμα κοινωνικά υπουργεία- στους Σοσιαλδημοκράτες αλλά κυρίως όταν απεδέχθη να συνεχίσει τη γραμμή του προκατόχου της, την «Ατζέντα 2010».
Δύο χρόνια μετά η Γερμανία βγαίνει από την κρίση με μικρό κοινωνικό κόστος αλλά με υψηλότατο πολιτικό τίμημα για το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις αλλά και οι αντιπαραθέσεις στο πρόσφατο κομματικό συνέδριο στο Αμβούργο. Ετσι η Μέρκελ πιστώνεται την επιτυχία της πολιτικής Σρέντερ, το κόμμα της γίνεται πιο ελκτικό στους κεντρώους ψηφοφόρους, ενώ την ίδια στιγμή οι Σοσιαλδημοκράτες χάνουν και προς τα Αριστερά.
Ετσι ο δεύτερος στην ιστορία της Μεταπολεμικής Γερμανίας «μεγάλος Συνασπισμός» Χριστιανοδημοκρατών-Σοσιαλδημοκρατών λειτουργεί αρνητικά για τους δεύτερους σε αντίθεση με τον πρώτο: Το 1966 για να αντιμετωπισθεί η πρώτη σοβαρή οικονομική ύφεση στη Δυτική Γερμανία μετά την ίδρυσή της το 1949 παραιτήθηκε ο κυβερνητικός συνασπισμός Χριστιανοδημοκρατών-Φιλελευθέρων υπό τον Ερχαρτ και συγκροτήθηκε ο Μεγάλος Συνασπισμός υπό τον Κίζιγκερ με υπ αριθμόν δύο τον Μπραντ. Ετσι οι Σοσιαλδημοκράτες απέκτησαν εύσημα υπευθυνότητας και δοκιμάσθηκαν στην κυβερνητική διαχείριση ως πρελούδιο της ανόδου τους στην εξουσία το φθινόπωρο του 1969.
Σήμερα παρά τη σχετική διόρθωση προς τα Αριστερά του προγράμματος των Σοσιαλδημοκρατών στο πρόσφατο Συνέδριο η κατάσταση μοιάζει αδιέξοδη.
Αν οι Σοσιαλδημοκράτες εγκαταλείψουν τον υπό την Μέρκελ «Μεγάλο Συνασπισμό» θα έχουν βαρύτατες απώλειες προς το Κέντρο καθώς θα χρεωθούν αθέτηση των συμφωνηθέντων για τετραετή συγκυβέρνηση. Θα ανοίξουν τον δρόμο για μετεκλογικές συμμαχίες των Χριστιανοδημοκρατών τόσο με τους Φιλελεύθερους όσο και με τους Πράσινους που έχουν πλέον οριστικά μετακινηθεί προς το Κέντρο και οι οποίοι μετά το πείραμα του «Μεγάλου Συνασπισμού» θα έχουν πολύ λιγότερες αναστολές για συμμαχία με τη Μέρκελ.
Προϋποθέσεις για συνεργασία
Την ίδια στιγμή δεν έχουν ωριμάσει οι προϋποθέσεις για συνεργασία με το Αριστερό Κόμμα σε ομοσπονδιακό επίπεδο παρά τη συγκυβέρνηση που ασκούν στο Βερολίνο από κοινού τα δύο κόμματα. Το Αριστερό Κόμμα για το ορατό μέλλον επιδιώκει να μεγιστοποιήσει τη δυνατότητά του για είσπραξη της φθοράς των Σοσιαλδημοκρατών από τη συγκυβέρνηση με τη μετάλλαξή τους να χρειάζεται βάθος χρόνου: Τόσο ο Λαφοντέν όσο και σημαντικός αριθμός των στελεχών του πρώην Κόμματος Δημοκρατικού Σοσιαλισμού της πρώην Ανατολικής Γερμανίας έχουν πολιτικό παρελθόν περισσότερο διαχειριστών της Εξουσίας παρά σταθερών και μονίμων εκφραστών διαμαρτυρίας.
Το δίλημμα των Σοσιαλδημοκρατών δεν είναι άνοιγμα προς το Κέντρο ή στροφή προς τα Αριστερά καθώς όπως είδαμε πιο πάνω χάνουν και προς τις δύο κατευθύνσεις. Σε σημαντικό βαθμό οι σοσιαλδημοκράτες είναι θύματα των κοινωνικών και οικονομικών ανισορροπιών μεταξύ Δυτικής και Ανατολικής Γερμανίας που εξακολουθούν να υφίστανται δεκαεπτά ολόκληρα χρόνια μετά τη συγκρότηση Ενιαίας Γερμανίας στις αρχές Οκτωβρίου του 1990.
«Νέο κέντρο»
Στην Ανατολή θέλουν μια πιο ριζοσπαστικοποιημένη Σοσιαλδημοκρατία ενώ στη Δύση έχουν από ό,τι φαίνεται ωριμάσει οι προϋποθέσεις για τη μετάλλαξη του κόμματος στο «Νέο Κέντρο» που ευαγγελιζόταν ο Σρέντερ όταν διεκδικούσε το χρίσμα του υποψηφίου Καγκελαρίου στις αρχές του 1998. Με δύο λόγια έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για ένα δεύτερο «Μπαντ Γκόντεσμπεργκ», το συνέδριο του 1958 όπου η αρχαιότερη Σοσιαλδημοκρατία της γηραιάς Ηπείρου εγκατέλειψε κάθε ιδεολογική και προγραμματική αναφορά στον Μαρξισμό.
Οι Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες τόλμησαν και πέτυχαν για τη χώρα τους: Επέβαλαν μια ήπια προσαρμογή του αρχαιότερου Κράτους Πρόνοιας της Γηραιάς Ηπείρου -το θεμελίωσε ο Καγκελάριος Μπίσμαρκ στη δεκαετία του 1880 για να ανακόψει την ενίσχυση της Σοσιαλδημοκρατίας -αλλά και των Εργασιακών Σχέσεων. Ετσι διαφύλαξαν τη χώρα από μια κρίση με απρόβλεπτες συνέπειες.
Ειρωνεία όμως της Ιστορίας, η έξοδος της χώρας από την κρίση συμπίπτει με μια κρίση ταυτότητας που από ό,τι φαίνεται θα είναι μακράς διαρκείας μέχρι οι Σοσιαλδημοκράτες να βρουν τις ισορροπίες που θα τους επιτρέψουν να σταματήσουν την ταυτόχρονη διαρροή ψηφοφόρων προς το Κέντρο και προς τα Αριστερά.
