Πολιτική στον καιρό της ύφεσης

Μέσα στον καταιγισμό των καταστροφικών συνήθως ειδήσεων, διακρίνονταιήδη δυο αυθόρμητες σχεδόν αντιλήψεις για την περίοδο που διανύουμε.

Η πρώτη βασίζεται στην εκτίμηση ή την ελπίδα ότι όλα όσα συμβαίνουν δεν είναι παρά ένας πρόσκαιρος εφιάλτης που θα κρατήσει περίπου τρία χρονιά και μετά ο κόσμος θα συνέλθει

και θα επανέλθει στις business αs usuαl με λίγο αυστηρότερο ρυθμιστικό πλαίσιο. Ο απερχόμενος Μπους εξέφρασε αυτή την αντίληψη στους G20.

Η δεύτερη αντίληψη ξεκινά από την εκτίμηση ή την ελπίδα ότι η κρίση μπορεί να γίνει ευκαιρία μιας δικαιότερης και οικολογικότερης παγκοσμιοποίησης. Στο πλαίσιό της αρχίζουν να διαφαίνονται οι κεντρικοί άξονες μιας μεταρρυθμιστικής πολιτικής. Ο πρώτος είναι η οικολογική αναδιάρθρωση της παγκόσμιας οικονομίας με επίκεντρο την αλλαγή του ενεργειακού προτύπου και τη μερική υποκατάσταση του πετρελαίου. Το ζητούμενο είναι να επικρατήσει ένας νέος κύκλος συσσώρευσης που θα έχει ως δυναμική συνιστώσα τη συνέργεια νέες πηγές ενέργειας- οικολογικές τεχνολογίες- αντίστοιχη επιστημονική έρευνα και καινοτομία- αλλαγή της μαζικής κατανάλωσης. Μπορούμε σήμερα να φανταστούμε και να προωθήσουμε έναν παγκόσμιο οικολογικό κεϋνσιανισμό; Ο δεύτερος άξονας αφορά την πολιτική οργάνωση της παγκοσμιοποίησης. Αν οι κυβερνήσεις δεν αποτύχουν παταγωδώς, οπότε θα οπισθοδρομήσουμε στον προστατευτισμό, ήδη σήμερα παρακολουθούμε τη διαμόρφωση της νέας πολιτικής αρχιτεκτονικής του κόσμου μετά την αμερικανική ηγεμονία και την υπεροχή της Δύσης. Στην Ε.Ε. έχουν πληθύνει τα ερωτήματα και οι αντιφάσεις.

Ο ακτιβισμός του Σαρκοζί, παρά τη συχνή επιφανειακότητά του, προεικόνισε τις δυνατότητες που θα είχε μια ευρωπαϊκή πολιτική ηγεσία. Στην πιο δύσκολη περίοδο της κρίσης, θα τον διαδεχθεί ο πρόεδρος της Τσεχίας, ο πιο αντιευρωπαίος ηγέτης χώρας της Ε.Ε. Δεν θα πρέπει να αναρωτηθούμε τι σόι διαδικασίες αντιπροσώπευσης επικρατούν σήμερα στην Ευρώπη; Ή για να πληθύνουν τα ερωτήματα, μπορεί να συνεχίσει η ατυχής προεδρία Μπαρόζο μέσω παρασκηνιακών διαβουλεύσεων, τη στιγμή που χρειάζεται ο ενεργός ρόλος της Ε.Ε. στην κόσμο; Μπορεί να απορρίπτεται η συγκρότηση ενός κέντρου δημοσιονομικής διακυβέρνησης της ευρωζώνης εξαιτίας των γερμανικών εμμονών, όταν η Μέρκελ και η Γερμανία αποδείχτηκαν απελπιστικά ανύπαρκτες στις δύσκολες στιγμές της κρίσης; Μπορεί όταν ο κόσμος αναζητά τη νέα αρχιτεκτονική, η Ε.Ε. να μένει στο παλαιό σχέδιο, εγκλωβισμένη σε μια στείρα πλέον διαμάχη μεταξύ «διακυβερνητικής» και «ομοσπονδιακής» κατεύθυνσης; Ίσως τα ερωτήματα αυτά να σημαίνουν ότι δημιουργούνται οι προϋποθέσεις εμφάνισης μιας νέας γενιάς ευρωπαϊστών πολιτικών που θα πάρουν τη σκυτάλη από τη γενιά των θεμελιωτών του ευρώ. Ο τρίτος μεταρρυθμιστικός άξονας στον οποίο δεν θα υπεισέλθω, είναι ηθικός-ψυχολογικός και αφορά την επανεκτίμηση της ηθικής της εργασίας, της «υλικότητας», της μακροπρόθεσμης σταθερότητας και της σημασίας της φρόνησης στις κοινωνίες του ρίσκου.

Η διπλή εθνική κρίση

Η Ελλάδα συναντά την παγκόσμια κρίση με τους χειρότερους δυνατούς όρους, καθώς δοκιμαζόταν ήδη από μια καθαρά εθνική οικονομική αποτυχία που φέρει το ονοματεπώνυμο των κυβερνήσεων της Ν.Δ. και πρωτίστως του υπουργού Εθνικής Οικονομίας. Τεράστια ελλείμματα που ακυρώνουν τα αντικυκλικά δημοσιονομικά εργαλεία αντιμετώπισης της κρίσης. Δημόσιες υπηρεσίες και Δημόσια Διοίκηση αναποτελεσματικές και καταχρεωμένες. Περιβαλλοντική μέριμνα προς το μηδέν. Ανταγωνιστικότητα στον πάτο. Υπερβολική εξάρτηση της ανάπτυξης από τις διεθνείς ωθήσεις που έδιναν ο τουρισμός, η ναυτιλία και η αγορά γης από τους ξένους. Κοντολογίς, η παγκόσμια κρίση ήρθε και προστέθηκε, φέρνοντας στην επιφάνεια όλες τις αδυναμίες του ελληνικού τύπου ανάπτυξης στις συνθήκες του ευρώ.

Δυστυχώς, η εθνική οικονομική κρίση συμπληρώνεται από την εμφανή ανεπάρκεια της πολιτικής και των πολιτικών ηγεσιών. Η σημειούμενη «ανατροπή του πολιτικού σκηνικού» δεν πρέπει να σκεπάσει την πραγματικότητα, ούτε καν στους άμεσα ωφελούμενους. Οι πολιτικές προοπτικές και οι πολιτικές ηγεσίες δεν πείθουν ότι η Ελλάδα μπορεί να πιάσει τον ταύρο από τα κέρατα και να αντιστρέψει τις διαγραφόμενες αρνητικές τάσεις.

Η Ν.Δ. μοιάζει εντελώς απροσανατόλιστη. Το ΠΑΣΟΚ ανακτά εμπιστοσύνη στον εαυτό του αλλά παραμένει συνονθύλευμα προγραμματικών αντιλήψεων και προσώπων. Ο ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ επανέρχεται στα κιλά του, ο κ. Τσίπρας αναδεικνύεται μάλλον πρόβλημα παρά ελπίδα, καθόσον φαίνεται να έχει μια πολύ φλου προσέγγιση των διλημμάτων της σύγχρονης κοινωνίας, των προβλημάτων της Ελλάδας και της ιστορίας της Αριστεράς. Σε αυτές τις πολιτικές συνθήκες, είναι σχεδόν φυσικό ότι η κοινωνία έλαβε ώς τώρα άκρως παραπλανητικά μηνύματα για την κρίση. Σαν η διάψευση του νεοφιλελευθερισμού και η κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος να «απελευθέρωσαν» έναν καταχωνιασμένο πλούτο που τώρα θα διανεμηθεί από το παλιό καλό κράτος στους φτωχούς και στους μη έχοντες. Η αλήθεια είναι ότι πράγματι ο νεοφιλελευθερισμός κατέρρευσε, οι ιδεολογικές παρωπίδες έφυγαν, αλλά η εικόνα που αντικρύζουμε είναι εικόνα κρίσης και πολυετούς δοκιμασίας.