Να μπει κανείς ή να μην μπει;
Διονύσης Γουσέτης, Αυγή, Δημοσιευμένο: 2004-10-23
Ακόμα δεν τέλειωσε καλά καλά ο εμφύλιος βορείου και νοτίου Σουδάν και οι σφαγές στο δυτικό Νταρφούρ συνεχίζονται αμείωτες για δεύτερη χρονιά. Περισσότεροι από 70.000 οι νεκροί και περισσότεροι από 1,8 εκ. οι πρόσφυγες. Οι σφαγείς είναι κυρίως ¶ραβες νομάδες, με τις πλάτες της κυβέρνησης και τα θύματα είναι κυρίως οι μαύροι αγρότες της περιοχής.
Ζητούσαν οι τελευταίοι μεγαλύτερο μερίδιο από τα κέρδη που απολάμβανε η κυβέρνηση, εκμεταλλευόμενη τα αποθέματα πετρελαίου κατά τη διάρκεια του εμφυλίου. Ωστόσο, οι ρίζες της αντιπαράθεσης στο δυτικό Σουδάν μας πηγαίνουν αιώνες πίσω. Ίσως στην εποχή όπου ¶ραβες δουλέμποροι μετέφεραν μαύρους στην Αμερική. Εξ άλλου, πάντοτε υπήρχε αντιδικία στην περιοχή για το ποιος θα ελέγχει τα εύφορα κομμάτια γης, αφού μεγάλα τμήματα της χώρας υπέφεραν από συχνές ξηρασίες.
Η κατάσταση ξέφυγε από κάθε έλεγχο, όταν η κυβέρνηση στην ουσία προσέλαβε -κι’ ας το αρνείται- τις αραβικές πολιτοφυλακές, γνωστές ως «τζατζανγουίντ», για να καταπνίξουν την εξέγερση των μη Αράβων ανταρτών. Η στήριξη της κυβέρνησης στις πολιτοφυλακές προέκυψε από το γεγονός ότι ο στρατός αποτελείται στην πλειοψηφία του από άνδρες που προέρχονται από το Νταρφούρ, άρα δε θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την καταστολή των εξεγέρσεων. Οι τζατζανγουίντ όμως αυτονομήθηκαν. Kυνήγησαν όχι μόνο τους αντάρτες, αλλά τους πάντες: ηλικιωμένους, γυναίκες, παιδιά. Εθνοκάθαρση δηλαδή, σε βαθμό ανθρωπιστικής καταστροφής. Αρχίζει να μοιάζει με τις σφαγές του 1994 στη Ρουάντα.
Τις συνθήκες αυτές, οι ΗΠΑ τις θεώρησαν συνθήκες γενοκτονίας. Όταν -τον Ιούνιο-ανακοίνωσαν αυτή τους τη θεώρηση, άρχισαν οι αντιδράσεις:
- «Οι ιμπεριαλιστές οσμίστηκαν το πετρέλαιο του Σουδάν». «Όχι στη νέα εισβολή των ΗΠΑ».
Οι αντιδράσεις αυτές εδράζονται στην -όχι τόσο εξωπραγματική- πεποίθηση ότι δεν υπάρχει στην εξωτερική πολιτική τίποτε άλλο πέραν του περιβόητου «εθνικού συμφέροντος». Παρ’ όλα αυτά, νέα εισβολή, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν υπήρξε. Ούτε οι ΗΠΑ έδειξαν ιδιαίτερη πρόθεση. Αντίθετα, ο πρόεδρος Μπους πέταξε το μπαλάκι στην Αφρικανική Ένωση: «Ελπίζω ότι θα κινηθεί γρήγορα να σώσει ζωές». Επρόκειτο για ειρωνεία. Η παρουσία της Αφρικανικής Ένωσης δεν είναι παραπάνω από 300 ένοπλους. Οι ΗΠΑ προσέφυγαν στον αρμόδιο οργανισμό, τον ΟΗΕ, για παρέμβαση. Τι τύχη είχε η προσφυγή;
Οι Ευρωπαίοι, λόγω της πρόσφατης αντιπαλότητας με τις ΗΠΑ, δεν ήταν τόσο σίγουροι ότι πρόκειται για γενοκτονία. Οι Ρώσοι, που πουλάνε στρατιωτικά αεροπλάνα στην κυβέρνηση του Σουδάν, αποφάσισαν ότι τα αντίποινα δεν είναι προς όφελος της ανθρωπότητας. Οι Κινέζοι, που οι εταιρείες πετρελαίου τους έχουν σημαντική παρουσία στο Σουδάν, απείλησαν με βέτο. Η Αλγερία, αραβική χώρα, διατύπωσε τη «βαθιά ανησυχία της». Ο Αραβικός Σύνδεσμος είπε ένα ξεκάθαρο «όχι» στον πόλεμο, που θα ήταν εναντίον Αράβων.
Τελικά, η «ανθρωπιστική επέμβαση» αποσοβήθηκε. Το Συμβούλιο Ασφαλείας κατέληξε σε μιαν «ήπια» απόφαση με την οποία, αν δεν σταματήσουν οι σφαγές, απειλεί ότι θα. σκεφτεί να εφαρμόσει αντίποινα. Ορίστηκε πενταμελή Επιτροπή για την παρακολούθηση της κατάστασης.
Στο μεταξύ, η κατάσταση επιδεινώνεται. Η πείνα θερίζει. Η ανθρωπιστική βοήθεια δεν μπορεί να φτάσει στους βασανισμένους ανθρώπους, επειδή η διέλευση δεν είναι ασφαλής. Η υψηλόβαθμη επί τόπου αντιπροσωπεία της Διεθνούς Αμνηστίας, με επικεφαλής την Γ.Γ. της οργάνωσης Αϊρίν Χαν, έδωσε την εικόνα με τρεις λέξεις: πόνος, άρνηση, απογοήτευση. Το ερώτημα επανέρχεται βασανιστικά. Πρέπει να επέμβει η διεθνής κοινότητα ενεργά ή όχι; Πρέπει να μπουν οι κυανόκρανοι του ΟΗΕ στο Σουδάν;
Παλαιότερα, ο ΟΗΕ κατηγορήθηκε διότι δεν μπήκε στη Ρουάντα, να προλάβει το ένα εκ. νεκρούς. Κατηγορήθηκε και για τον αντίθετο λόγο: διότι μπήκε στη Βοσνία, στη Σομαλία, στο Αφγανιστάν. Μπορεί να έχουν βάση και οι δυο αντίθετες κατηγορίες;
Η πικρή πραγματικότητα είναι ότι, τόσο εκεί που επενέβη, όσο και εκεί που δεν επενέβη ο ΟΗΕ, σημειώθηκε αποτυχία της διεθνούς κοινότητας να αποτρέψει μια ανθρωπιστική καταστροφή. Η Διεθνής Αμνηστία, σοφά ποιώντας, ούτε προτείνει ούτε καταδικάζει τις «ανθρωπιστικές επεμβάσεις» του ΟΗΕ. Στην προκειμένη περίπτωση, αρκέστηκε να καλωσορίσει την απόφαση για την πενταμελή Επιτροπή.
Ίσως κάποιοι θεωρήσουν τη στάση της οπορτουνιστική ή αμήχανη. Όμως, στην πραγματικότητα, ο οπορτουνισμός και η αμηχανία χρεώνονται στον ΟΗΕ, δηλαδή στα κράτη που τον απαρτίζουν. Ο ΟΗΕ ιδρύθηκε στη σκιά του Ολοκαυτώματος, με το σύνθημα «ποτέ πια». Έκτοτε, επανέλαβε αυτό το σύνθημα σε μια σειρά ανθρωπιστικών καταστροφών, που δεν μπόρεσε να αποτρέψει. Θα είναι το Νταρφούρ μια ακόμη τέτοια περίπτωση; Θα είναι κρίμα για τους ανθρώπους που αδικοσκοτώνονται. Ο αριθμός τους αυξάνεται κατά 6.000 έως 10.000 το μήνα.
Ζητούσαν οι τελευταίοι μεγαλύτερο μερίδιο από τα κέρδη που απολάμβανε η κυβέρνηση, εκμεταλλευόμενη τα αποθέματα πετρελαίου κατά τη διάρκεια του εμφυλίου. Ωστόσο, οι ρίζες της αντιπαράθεσης στο δυτικό Σουδάν μας πηγαίνουν αιώνες πίσω. Ίσως στην εποχή όπου ¶ραβες δουλέμποροι μετέφεραν μαύρους στην Αμερική. Εξ άλλου, πάντοτε υπήρχε αντιδικία στην περιοχή για το ποιος θα ελέγχει τα εύφορα κομμάτια γης, αφού μεγάλα τμήματα της χώρας υπέφεραν από συχνές ξηρασίες.
Η κατάσταση ξέφυγε από κάθε έλεγχο, όταν η κυβέρνηση στην ουσία προσέλαβε -κι’ ας το αρνείται- τις αραβικές πολιτοφυλακές, γνωστές ως «τζατζανγουίντ», για να καταπνίξουν την εξέγερση των μη Αράβων ανταρτών. Η στήριξη της κυβέρνησης στις πολιτοφυλακές προέκυψε από το γεγονός ότι ο στρατός αποτελείται στην πλειοψηφία του από άνδρες που προέρχονται από το Νταρφούρ, άρα δε θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την καταστολή των εξεγέρσεων. Οι τζατζανγουίντ όμως αυτονομήθηκαν. Kυνήγησαν όχι μόνο τους αντάρτες, αλλά τους πάντες: ηλικιωμένους, γυναίκες, παιδιά. Εθνοκάθαρση δηλαδή, σε βαθμό ανθρωπιστικής καταστροφής. Αρχίζει να μοιάζει με τις σφαγές του 1994 στη Ρουάντα.
Τις συνθήκες αυτές, οι ΗΠΑ τις θεώρησαν συνθήκες γενοκτονίας. Όταν -τον Ιούνιο-ανακοίνωσαν αυτή τους τη θεώρηση, άρχισαν οι αντιδράσεις:
- «Οι ιμπεριαλιστές οσμίστηκαν το πετρέλαιο του Σουδάν». «Όχι στη νέα εισβολή των ΗΠΑ».
Οι αντιδράσεις αυτές εδράζονται στην -όχι τόσο εξωπραγματική- πεποίθηση ότι δεν υπάρχει στην εξωτερική πολιτική τίποτε άλλο πέραν του περιβόητου «εθνικού συμφέροντος». Παρ’ όλα αυτά, νέα εισβολή, προς το παρόν τουλάχιστον, δεν υπήρξε. Ούτε οι ΗΠΑ έδειξαν ιδιαίτερη πρόθεση. Αντίθετα, ο πρόεδρος Μπους πέταξε το μπαλάκι στην Αφρικανική Ένωση: «Ελπίζω ότι θα κινηθεί γρήγορα να σώσει ζωές». Επρόκειτο για ειρωνεία. Η παρουσία της Αφρικανικής Ένωσης δεν είναι παραπάνω από 300 ένοπλους. Οι ΗΠΑ προσέφυγαν στον αρμόδιο οργανισμό, τον ΟΗΕ, για παρέμβαση. Τι τύχη είχε η προσφυγή;
Οι Ευρωπαίοι, λόγω της πρόσφατης αντιπαλότητας με τις ΗΠΑ, δεν ήταν τόσο σίγουροι ότι πρόκειται για γενοκτονία. Οι Ρώσοι, που πουλάνε στρατιωτικά αεροπλάνα στην κυβέρνηση του Σουδάν, αποφάσισαν ότι τα αντίποινα δεν είναι προς όφελος της ανθρωπότητας. Οι Κινέζοι, που οι εταιρείες πετρελαίου τους έχουν σημαντική παρουσία στο Σουδάν, απείλησαν με βέτο. Η Αλγερία, αραβική χώρα, διατύπωσε τη «βαθιά ανησυχία της». Ο Αραβικός Σύνδεσμος είπε ένα ξεκάθαρο «όχι» στον πόλεμο, που θα ήταν εναντίον Αράβων.
Τελικά, η «ανθρωπιστική επέμβαση» αποσοβήθηκε. Το Συμβούλιο Ασφαλείας κατέληξε σε μιαν «ήπια» απόφαση με την οποία, αν δεν σταματήσουν οι σφαγές, απειλεί ότι θα. σκεφτεί να εφαρμόσει αντίποινα. Ορίστηκε πενταμελή Επιτροπή για την παρακολούθηση της κατάστασης.
Στο μεταξύ, η κατάσταση επιδεινώνεται. Η πείνα θερίζει. Η ανθρωπιστική βοήθεια δεν μπορεί να φτάσει στους βασανισμένους ανθρώπους, επειδή η διέλευση δεν είναι ασφαλής. Η υψηλόβαθμη επί τόπου αντιπροσωπεία της Διεθνούς Αμνηστίας, με επικεφαλής την Γ.Γ. της οργάνωσης Αϊρίν Χαν, έδωσε την εικόνα με τρεις λέξεις: πόνος, άρνηση, απογοήτευση. Το ερώτημα επανέρχεται βασανιστικά. Πρέπει να επέμβει η διεθνής κοινότητα ενεργά ή όχι; Πρέπει να μπουν οι κυανόκρανοι του ΟΗΕ στο Σουδάν;
Παλαιότερα, ο ΟΗΕ κατηγορήθηκε διότι δεν μπήκε στη Ρουάντα, να προλάβει το ένα εκ. νεκρούς. Κατηγορήθηκε και για τον αντίθετο λόγο: διότι μπήκε στη Βοσνία, στη Σομαλία, στο Αφγανιστάν. Μπορεί να έχουν βάση και οι δυο αντίθετες κατηγορίες;
Η πικρή πραγματικότητα είναι ότι, τόσο εκεί που επενέβη, όσο και εκεί που δεν επενέβη ο ΟΗΕ, σημειώθηκε αποτυχία της διεθνούς κοινότητας να αποτρέψει μια ανθρωπιστική καταστροφή. Η Διεθνής Αμνηστία, σοφά ποιώντας, ούτε προτείνει ούτε καταδικάζει τις «ανθρωπιστικές επεμβάσεις» του ΟΗΕ. Στην προκειμένη περίπτωση, αρκέστηκε να καλωσορίσει την απόφαση για την πενταμελή Επιτροπή.
Ίσως κάποιοι θεωρήσουν τη στάση της οπορτουνιστική ή αμήχανη. Όμως, στην πραγματικότητα, ο οπορτουνισμός και η αμηχανία χρεώνονται στον ΟΗΕ, δηλαδή στα κράτη που τον απαρτίζουν. Ο ΟΗΕ ιδρύθηκε στη σκιά του Ολοκαυτώματος, με το σύνθημα «ποτέ πια». Έκτοτε, επανέλαβε αυτό το σύνθημα σε μια σειρά ανθρωπιστικών καταστροφών, που δεν μπόρεσε να αποτρέψει. Θα είναι το Νταρφούρ μια ακόμη τέτοια περίπτωση; Θα είναι κρίμα για τους ανθρώπους που αδικοσκοτώνονται. Ο αριθμός τους αυξάνεται κατά 6.000 έως 10.000 το μήνα.
