Το Μνημόνιο και η αμνησία
Τέτα Παπαδοπούλου, Ελευθεροτυπία, Δημοσιευμένο: 2006-01-27
Νόμιζα ότι γύριζαν ταινία. Ταινία ιστορική που διαδραματιζόταν στη Μόσχα, κάπου στην πλατεία του Κρεμλίνου, πριν αρκετές δεκαετίες. Αλήθεια, έτσι νόμισα. Κατεβαίνοντας το μεσημέρι της περασμένης Τετάρτης την οδό Πανεπιστημίου και φθάνοντας μπροστά στα Προπύλαια, αντίκρυσα σκηνικό εποχής. Τεράστια πανό με το σύνθημα «Ζήτω ο μαρξισμός-λενινισμός και ο προλεταριακός διεθνισμός», κόκκινες σημαίες, σφυροδρέπανα, πιο δίπλα άλλα πανό με τα πορτρέτα των Μαρξ-Ενγκελς-Λένιν. Το συνεργείο δούλευε εντατικά, ενώ δίκην μουσικής επένδυσης ακούγονταν στη διαπασών τα σχετικά εμβατήρια. Μέχρις εδώ το όλο θέαμα έμοιαζε με αναπάντεχο happening.
Δεν γύριζαν όμως ταινία στα Προπύλαια. Το σκηνικό της εκδήλωσης του ΚΚΕ ετοίμαζαν. Εκδήλωσης για «να καταδικάσουμε το αντικομμουνιστικό», και «φασιστικό» και «ιμπεριαλιστικό» και δεν ξέρω τι άλλο, «σατανικό» ίσως -γιατί όχι;- Μνημόνιο του Συμβουλίου της Ευρώπης.
«Ανάγκη διεθνούς καταδίκης των εγκλημάτων των ολοκληρωτικών κομμουνιστικών καθεστώτων». Αυτός είναι ο τίτλος του περίφημου, πλέον, Μνημονίου, το οποίο κατέθεσε ο Σουηδός βουλευτής Γκόραν Λίντμπλαντ στο Συμβούλιο της Ευρώπης και υπερψηφίστηκε, προχθές Τετάρτη, στην Ολομέλεια της Κοινοβουλευτικής του Συνέλευσης.
Το Μνημόνιο καταγράφει κάποια από τα μεγαλύτερα εγκλήματα που διέπραξαν τα κομμουνιστικά καθεστώτα: εξόντωση εκατομμυρίων ανθρώπων, κατάργηση κάθε μορφής ελευθερίας, εγκαθίδρυση πρωτοφανούς αστυνομικού κράτους, εκτόπιση ολόκληρων πληθυσμών, μαζική και συνεχής παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στρατόπεδα συγκέντρωσης -τα διαβόητα Γκουλάγκ.
Δεν ζητά να καταδικαστεί η ιδεολογία του κομμουνισμού. Ζητά την πολιτική και ηθική καταδίκη των φρικτών εγκλημάτων που διέπραξαν τα ολοκληρωτικά κομμουνιστικά καθεστώτα. Δεν συγκρίνει τον κομμουνισμό με τον ναζισμό. Λέει όμως κάτι αδιαμφισβήτητο: ενώ τα εγκλήματα του ναζισμού καταδικάστηκαν, τα εγκλήματα του κομμουνισμού παραμένουν στο απυρόβλητο.
Το κείμενο του Μνημονίου δημοσιεύτηκε («Ε», 23.1.) και καθένας μπορεί να κρίνει μόνος του. Ολα τα άλλα, να με συγχωρείτε, θυμίζουν προπαγάνδα παλαιάς κοπής.
Ενα από τα πιο στυγνά και ανελεύθερα καθεστώτα που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα. Ενα καθεστώς ανεπίδεκτο μεταρρυθμίσεων. Μπετόν αρμέ. Αυτός ήταν ο κομμουνισμός οπουδήποτε εγκαθιδρύθηκε ή επιβλήθηκε. Και σε όλη του τη διάρκεια. Επί Στάλιν βέβαια ήταν ανεπανάληπτα και ασύγκριτα χρόνια. Εποχή αυθεντικού τρόμου. Αλλά και μετά τον Πατερούλη, όπως και πριν από αυτόν, επί της ουσίας ποια ήταν η διαφορά;
Το Μνημόνιο του Συμβουλίου της Ευρώπης προκάλεσε ιερή οργή στο ΚΚΕ. Αναμενόμενο. Για το ΚΚΕ δεν υπάρχουν εγκλήματα του κομμουνισμού, μόνον κάτι ...μικροπταίσματα. Για το ΚΚΕ τα ολοκληρωτικά κομμουνιστικά καθεστώτα ήταν παράδεισοι ελευθερίας, ισότητας, ευημερίας. Ουδεμία κριτική. Αθεράπευτη κατάσταση. Η κυρία Παπαρήγα, μάλιστα, προ ημερών μας πληροφόρησε ότι «επί Στάλιν μπήκαν οι βάσεις της σοσιαλιστικής οικοδόμησης»(«Ε»,19.1, σελ.11). Τέτοια ανατριχιαστικά πράγματα και με τόση άνεση.
Το ΚΚΕ υποστηρίζει και θαυμάζει πάντα αυτό το χρεωκοπημένο από κάθε άποψη -πολιτική, ιδεολογική, ηθική- σύστημα. Δικό του θέμα. Και στο κάτω κάτω, δικαίωμά του. Εξάλλου, αυτό το κόμμα κάνει παν το δυνατόν ώστε να μην υπάρχει το ταίρι του, μεταξύ των ομολόγων του εννοώ, πουθενά στην Ευρώπη. Εκτός συναγωνισμού. Είναι ο πιο αυθεντικός εκφραστής του πιο γνήσιου σταλινισμού.
Το ζήτημα όμως δεν είναι ότι το ΚΚΕ απέρριψε το Μνημόνιο του Συμβουλίου της Ευρώπης. Σημασία έχει, τι έκαναν οι υπόλοιποι. Και εδώ αρχίζει τα πρόβλημα.
Το Μνημόνιο, λοιπόν, το απέρριψε ολόκληρο το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα. Οχι μόνον το ΚΚΕ. Ολα τα κόμματα ανεξαιρέτως -από τη Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ μέχρι το ΛΑΟΣ- δήλωσαν ότι οι εκπρόσωποί τους στην Ολομέλεια της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης θα το καταψηφίσουν. Και μάλιστα το απέρριψαν στο σύνολό του, χωρίς δεύτερη λέξη. Το απέρριψαν επίσης φορείς, συνδικάτα, δήμοι, δημοσιογράφοι, αρθρογράφοι κ.ά. Λαμπρά. Μοναδική η περίπτωσή μας σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Γιατί όμως; Για ποιον λόγο; Αυτή η διακομματική απόρριψη είναι, όπως και να το κάνουμε, τρελό πράγμα. Το απέρριψε η κυβέρνηση, ένα δεξιό κόμμα όπως η Νέα Δημοκρατία. Το απέρριψε η αξιωματική αντιπολίτευση, ένα κεντροαριστερό κόμμα -το ΠΑΣΟΚ της ανανέωσης, υποτίθεται, και της ανοικτής κοινωνίας. Ο Συνασπισμός εντάξει, είναι μεσοτοιχία με το ΚΚΕ. Το απέρριψε μέχρι και το ακροδεξιό ΛΑΟΣ.Βρισκόμαστε, λοιπόν, μπροστά σε μια ιδιότυπη ομογενοποίηση του ελληνικού πολιτικού συστήματος· κι αυτό, δεν συμβαίνει πρώτη φορά (βλ. Μιλόσεβιτς, Οτσαλάν, τυφλός αντιαμερικανισμός).
Να υπάρχει, στην προκειμένη περίπτωση, κάποιος κυνικός υπολογισμός; Θέλουν, ίσως, η Νέα Δημοκρατία και το ΠαΣοΚ να καλοπιάσουν το ΚΚΕ εν όψει δημοτικών εκλογών; Η στήλη δεν ψάχνει τι βρίσκεται πίσω από τις κουρτίνες. Ετσι κι αλλιώς, το γεγονός δεν αλλάζει: όλες οι πολιτικές δυνάμεις αντί να καταδικάσουν τα εγκλήματα του κομμουνισμού -την τραγωδία του 20ού αιώνα- στοιχίστηκαν με το κόμμα του γνήσιου σταλινισμού.
Πώς εξηγείται όλο αυτό; Υπάρχει ένα μεγάλο θέμα που κάνουμε πως δεν το βλέπουμε. Στην Ελλάδα, η ιδεολογική κυριαρχία του σταλινισμού απλώνεται -σε πολλά ζητήματα- σε όλο το πολιτικό φάσμα. Κάπως έτσι, άνετα και διακομματικά, απορρίφθηκε το Μνημόνιο και προκρίθηκε η αμνησία.
Δεν γύριζαν όμως ταινία στα Προπύλαια. Το σκηνικό της εκδήλωσης του ΚΚΕ ετοίμαζαν. Εκδήλωσης για «να καταδικάσουμε το αντικομμουνιστικό», και «φασιστικό» και «ιμπεριαλιστικό» και δεν ξέρω τι άλλο, «σατανικό» ίσως -γιατί όχι;- Μνημόνιο του Συμβουλίου της Ευρώπης.
«Ανάγκη διεθνούς καταδίκης των εγκλημάτων των ολοκληρωτικών κομμουνιστικών καθεστώτων». Αυτός είναι ο τίτλος του περίφημου, πλέον, Μνημονίου, το οποίο κατέθεσε ο Σουηδός βουλευτής Γκόραν Λίντμπλαντ στο Συμβούλιο της Ευρώπης και υπερψηφίστηκε, προχθές Τετάρτη, στην Ολομέλεια της Κοινοβουλευτικής του Συνέλευσης.
Το Μνημόνιο καταγράφει κάποια από τα μεγαλύτερα εγκλήματα που διέπραξαν τα κομμουνιστικά καθεστώτα: εξόντωση εκατομμυρίων ανθρώπων, κατάργηση κάθε μορφής ελευθερίας, εγκαθίδρυση πρωτοφανούς αστυνομικού κράτους, εκτόπιση ολόκληρων πληθυσμών, μαζική και συνεχής παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στρατόπεδα συγκέντρωσης -τα διαβόητα Γκουλάγκ.
Δεν ζητά να καταδικαστεί η ιδεολογία του κομμουνισμού. Ζητά την πολιτική και ηθική καταδίκη των φρικτών εγκλημάτων που διέπραξαν τα ολοκληρωτικά κομμουνιστικά καθεστώτα. Δεν συγκρίνει τον κομμουνισμό με τον ναζισμό. Λέει όμως κάτι αδιαμφισβήτητο: ενώ τα εγκλήματα του ναζισμού καταδικάστηκαν, τα εγκλήματα του κομμουνισμού παραμένουν στο απυρόβλητο.
Το κείμενο του Μνημονίου δημοσιεύτηκε («Ε», 23.1.) και καθένας μπορεί να κρίνει μόνος του. Ολα τα άλλα, να με συγχωρείτε, θυμίζουν προπαγάνδα παλαιάς κοπής.
Ενα από τα πιο στυγνά και ανελεύθερα καθεστώτα που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα. Ενα καθεστώς ανεπίδεκτο μεταρρυθμίσεων. Μπετόν αρμέ. Αυτός ήταν ο κομμουνισμός οπουδήποτε εγκαθιδρύθηκε ή επιβλήθηκε. Και σε όλη του τη διάρκεια. Επί Στάλιν βέβαια ήταν ανεπανάληπτα και ασύγκριτα χρόνια. Εποχή αυθεντικού τρόμου. Αλλά και μετά τον Πατερούλη, όπως και πριν από αυτόν, επί της ουσίας ποια ήταν η διαφορά;
Το Μνημόνιο του Συμβουλίου της Ευρώπης προκάλεσε ιερή οργή στο ΚΚΕ. Αναμενόμενο. Για το ΚΚΕ δεν υπάρχουν εγκλήματα του κομμουνισμού, μόνον κάτι ...μικροπταίσματα. Για το ΚΚΕ τα ολοκληρωτικά κομμουνιστικά καθεστώτα ήταν παράδεισοι ελευθερίας, ισότητας, ευημερίας. Ουδεμία κριτική. Αθεράπευτη κατάσταση. Η κυρία Παπαρήγα, μάλιστα, προ ημερών μας πληροφόρησε ότι «επί Στάλιν μπήκαν οι βάσεις της σοσιαλιστικής οικοδόμησης»(«Ε»,19.1, σελ.11). Τέτοια ανατριχιαστικά πράγματα και με τόση άνεση.
Το ΚΚΕ υποστηρίζει και θαυμάζει πάντα αυτό το χρεωκοπημένο από κάθε άποψη -πολιτική, ιδεολογική, ηθική- σύστημα. Δικό του θέμα. Και στο κάτω κάτω, δικαίωμά του. Εξάλλου, αυτό το κόμμα κάνει παν το δυνατόν ώστε να μην υπάρχει το ταίρι του, μεταξύ των ομολόγων του εννοώ, πουθενά στην Ευρώπη. Εκτός συναγωνισμού. Είναι ο πιο αυθεντικός εκφραστής του πιο γνήσιου σταλινισμού.
Το ζήτημα όμως δεν είναι ότι το ΚΚΕ απέρριψε το Μνημόνιο του Συμβουλίου της Ευρώπης. Σημασία έχει, τι έκαναν οι υπόλοιποι. Και εδώ αρχίζει τα πρόβλημα.
Το Μνημόνιο, λοιπόν, το απέρριψε ολόκληρο το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα. Οχι μόνον το ΚΚΕ. Ολα τα κόμματα ανεξαιρέτως -από τη Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ μέχρι το ΛΑΟΣ- δήλωσαν ότι οι εκπρόσωποί τους στην Ολομέλεια της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης θα το καταψηφίσουν. Και μάλιστα το απέρριψαν στο σύνολό του, χωρίς δεύτερη λέξη. Το απέρριψαν επίσης φορείς, συνδικάτα, δήμοι, δημοσιογράφοι, αρθρογράφοι κ.ά. Λαμπρά. Μοναδική η περίπτωσή μας σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Γιατί όμως; Για ποιον λόγο; Αυτή η διακομματική απόρριψη είναι, όπως και να το κάνουμε, τρελό πράγμα. Το απέρριψε η κυβέρνηση, ένα δεξιό κόμμα όπως η Νέα Δημοκρατία. Το απέρριψε η αξιωματική αντιπολίτευση, ένα κεντροαριστερό κόμμα -το ΠΑΣΟΚ της ανανέωσης, υποτίθεται, και της ανοικτής κοινωνίας. Ο Συνασπισμός εντάξει, είναι μεσοτοιχία με το ΚΚΕ. Το απέρριψε μέχρι και το ακροδεξιό ΛΑΟΣ.Βρισκόμαστε, λοιπόν, μπροστά σε μια ιδιότυπη ομογενοποίηση του ελληνικού πολιτικού συστήματος· κι αυτό, δεν συμβαίνει πρώτη φορά (βλ. Μιλόσεβιτς, Οτσαλάν, τυφλός αντιαμερικανισμός).
Να υπάρχει, στην προκειμένη περίπτωση, κάποιος κυνικός υπολογισμός; Θέλουν, ίσως, η Νέα Δημοκρατία και το ΠαΣοΚ να καλοπιάσουν το ΚΚΕ εν όψει δημοτικών εκλογών; Η στήλη δεν ψάχνει τι βρίσκεται πίσω από τις κουρτίνες. Ετσι κι αλλιώς, το γεγονός δεν αλλάζει: όλες οι πολιτικές δυνάμεις αντί να καταδικάσουν τα εγκλήματα του κομμουνισμού -την τραγωδία του 20ού αιώνα- στοιχίστηκαν με το κόμμα του γνήσιου σταλινισμού.
Πώς εξηγείται όλο αυτό; Υπάρχει ένα μεγάλο θέμα που κάνουμε πως δεν το βλέπουμε. Στην Ελλάδα, η ιδεολογική κυριαρχία του σταλινισμού απλώνεται -σε πολλά ζητήματα- σε όλο το πολιτικό φάσμα. Κάπως έτσι, άνετα και διακομματικά, απορρίφθηκε το Μνημόνιο και προκρίθηκε η αμνησία.
