Δελτίο ειδήσεων με άποψη

Από τις πιο εμφανείς διαφορές ανάμεσα σε μας και τους ξένους –εννοώ τους Δυτικοευρωπαίους– είναι οι θεσμικές ρυθμίσεις που καθορίζουν το πώς λειτουργεί η τηλεόραση. Δεν αναφέρομαι στην ποιότητα. Η τηλεοπτική αθλιότητα ενδημεί σε όλες τις χώρες, ιδίως σε ερασιτεχνικά ιδιωτικά κανάλια όπου βλέπεις και ακούς τέρατα και σημεία. Στα πιο σοβαρά, όμως, και στο ειδησεογραφικό τμήμα τους ισχύουν ορισμένοι κανόνες οι οποίοι στα καθ’ ημάς όχι μόνο δεν τηρούνται αλλά παραβιάζονται κατάφωρα.

Αν και του επαγγέλματος, συμβαίνει να είμαι ξενομαθημένος. Κι αυτό εξηγεί γιατί η πρώτη μου γνωριμία με τα ελληνικά δελτία ειδήσεων ήταν κάτι σαν πολιτισμικό σοκ. Το μοντέλο που είχα συνηθίσει και στο πλαίσιο του οποίου εργάστηκα ήταν το εξής: τα έντυπα ΜΜΕ, δηλαδή οι εφημερίδες, μπορούν να μεροληπτούν, υιοθετώντας μια συγκεκριμένη πολιτική και συχνά κομματική θέση, καταδικάζοντας εξίσου ανοιχτά όσους διαφωνούν.

Αυτό όμως –και εδώ βρίσκεται η ουσία της υπόθεσης– δεν ισχύει στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα επειδή υποχρεούνται να τηρούν τις αρχές της αμεροληψίας ή της ουδετερότητας και της αντικειμενικότητας, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει. (Αλλη συζήτηση, όχι της παρούσης).

Και επειδή ίσως σκεφτείτε πως μια τέτοια «ξενέρωτη» στάση δεν ταιριάζει στο δικό μας πολιτικοποιημένο και φλογερό ταμπεραμέντο, διευκρινίζω ότι το ζητούμενο δεν είναι να μη διατυπώνονται απόψεις, ακόμα και εριστικά ακραίες· απλώς, το κανάλι και πιο συγκεκριμένα οι δημοσιογράφοι του καλούνται να οργανώνουν συζητήσεις όπου οι εκπρόσωποι ή οπαδοί των διαφόρων πολιτικών ομάδων θα διασταυρώσουν τα ξίφη τους για να κριθούν από τους τηλεθεατές, ενώ ταυτόχρονα οφείλουν να θέτουν σε όλους ανεξαιρέτως τους προσκεκλημένους τις πιο δύσκολες ερωτήσεις.

Για να το πω αλλιώς, οι δημοσιογράφοι στην τηλεόραση και στο ραδιόφωνο δεν νομιμοποιούνται να δηλώνουν τη δική τους άποψη. Κι αυτό ισχύει όχι μόνο για τα δελτία ειδήσεων, αλλά και για τις πιο αναλυτικές συζητήσεις, όπου διάφοροι «σχολιαστές» του καναλιού, γνωστοί για τις φιλοκυβερνητικές ή αντικυβερνητικές απόψεις τους, προσπαθούν να δώσουν την καλύτερα δυνατή ερμηνεία στις πράξεις των «δικών» τους και τη χειρότερη στις πράξεις των αντιπάλων τους. Αν βλέπετε ΕΡΤ ή ΣΚΑΪ κάτι θα έχει πάρει το μάτι σας.

Ενα παράδειγμα για να καταλάβετε τι συμβαίνει εκτός συνόρων: στη Βρετανία κανένα θέμα δεν έχει προκαλέσει πιο έντονες και παθιασμένες αντιδικίες όσο το Brexit. Στις εφημερίδες η σύγκρουση είναι μετωπική, συνοδευόμενη ενίοτε από έναν κιτρινισμό που κατά κανόνα δεν χαρακτηρίζει τους πραγματιστές και ψύχραιμους Βρετανούς. Ολοι γνωρίζουν ποιες εφημερίδες τάσσονται υπέρ και ποιες κατά του Brexit. Ουδείς όμως ισχυρίστηκε ότι υπάρχουν τηλεοπτικά κανάλια που έκαναν το ίδιο. Θα έλεγα ότι κάτι τέτοιο θα ήταν κυριολεκτικά αδιανόητο.

Ετσι εξηγείται το πολιτισμικό σοκ που αισθάνθηκα βλέποντας τα δικά μας τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων. Σκέφτηκα, λοιπόν, για να βγάλω άκρη, ότι στην Ελλάδα μάλλον δεν ισχύει η διάκριση ανάμεσα στα έντυπα ΜΜΕ και τη ραδιοτηλεόραση.

Πράγμα που δεν με βρίσκει σύμφωνο, αλλά εμείς, στο κάτω κάτω, δεν είμαστε υποχρεωμένοι να ακολουθήσουμε κάποιο ξένο πρότυπο. Αυτό, μέχρι που διάβασα το άρθρο του Γιώργου Σωτηρέλη, καθηγητή του Συνταγματικού Δικαίου, με τίτλο «Η ραδιοτηλεοπτική προπαγάνδα, το Σύνταγμα και το ΕΣΡ», όπου έμαθα ότι η εν λόγω ρύθμιση δεν είναι, όπως στη Βρετανία, ένας γενικά αποδεκτός κανόνας αλλά κάτι που επιβάλλει το Σύνταγμα της χώρας!

Κι επειδή πολλά έχουν ακουστεί τελευταία για διάφορες ενημερωτικές εκπομπές της ΕΡΤ, θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι ο νομοθέτης δεν αναφέρεται μόνο στην κρατική τηλεόραση αλλά και στην ιδιωτική. Συνεπώς, το αμάρτημα της ΕΡΤ δεν έχει να κάνει αποκλειστικά με το γεγονός ότι την πληρώνουμε όλοι, εφόσον οι κανόνες διέπουν εξίσου και τα ιδιωτικά κανάλια.

Και ναι μεν η περίπτωση της ΕΡΤ είναι ίσως προκλητικά παράτυπη –ομολογώ πως όταν έπεσα επάνω στην επίμαχη εκπομπή δεν πίστευα στα μάτια μου και στα αυτιά μου–, αλλά το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και αλλού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο ΣΚΑΪ, όπου, εκτός από την ομολογημένη σταυροφορία υπέρ του «Ναι», ορισμένοι μόνιμοι σχολιαστές (όχι όλοι, υπάρχει π.χ. και ο Παύλος Τσίμας) αντιδικούν εξ άμβωνος, στοχευμένα και συστηματικά με την κυβέρνηση.

Οταν το ΜΕΓΚΑ ήταν στις δόξες του, είχαν φτιάξει ένα διαφημιστικό σποτ που πρόβαλλε τις ενημερωτικές εκπομπές του. Το οποίο έκλεινε, αν θυμάμαι καλά, με το εξής σλόγκαν: «ΜΕΓΚΑ. Δελτίο ειδήσεων με άποψη!». Σκέφτομαι λοιπόν ότι όσοι πανηγύρισαν για την εκδίωξη του Γιάννη Πρετεντέρη από τη μικρή οθόνη, αυτό που του καταλόγισαν δεν ήταν ότι προσπαθούσε, κατά παράβαση του Συντάγματος, να προπαγανδίσει την άποψή του, αλλά ότι απλώς η δική τους άποψη ήταν διαφορετική.