Η διετία που πέρασε πρέπει να καταγραφεί ως η πιο ευτυχισμένη περίοδος στην θητεία των υπουργών Οικονομικών των περισσότερων χωρών. Λόγω της πανδημίας και της αναστολής λειτουργίας πολλών κλάδων της οικονομίας, σχεδόν όλες οι κυβερνήσεις είχαν επίσης αναστείλει τους κανόνες δημοσιονομικής σταθερότητας και περιορισμού των ελλειμμάτων με στόχο να μην αφήσουν την συνολική ζήτηση να καταρρεύσει και εισέλθουμε πάλι σε σπειροειδή κρίση.

Ο πληθωρισμός 3,4% στην Ευρωζώνη τον Σεπτέμβριο ήταν ο υψηλότερος εδώ και 13 χρόνια, ο δε σκληρός πυρήνας του (δηλαδή, χωρίς τις ευμετάβλητες τιμές τροφίμων και ενέργειας) βρέθηκε στο 1,9% – το υψηλότερο από το 2008. Φοβερό; Ας το αποδραματοποιήσουμε: Κάποτε ο πληθωρισμός θα ανέβαινε – και έπρεπε να ανέβει.

Η στήλη παρακολουθεί με προβληματισμό το κλίμα υπεραισιοδοξίας που καλλιεργείται στην αγορά και στην κοινή γνώμη, σε σχέση με την ανάκαμψη, όταν την ίδια ώρα στην Ευρώπη, σε χώρες πολύ πιο ανταγωνιστικές και ισχυρές, εμφανίζεται έντονος προβληματισμός όσον αφορά το κύμα ακρίβειας και την επίπτωση στον πληθωρισμό.

Συμπληρώθηκαν φέτος 85 χρόνια από την έκδοση του έργου του Τζον Μέιναρντ Κέινς «Η γενική θεωρία της απασχόλησης, του τόκου και του χρήματος». Στο σπουδαίο αυτό έργο αναφέρεται το ακόλουθο άρθρο του Ιταλού οικονομολόγου και πολιτικού Τζόρτζιο Λα Μάλφα.

«Γράφω ένα βιβλίο για την οικονομική θεωρία το οποίο, θεωρώ, θα αλλάξει επαναστατικά σε μεγάλο βαθμό –όχι αμέσως αλλά στο διάστημα των προσεχών δέκα ετών- τον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος σκέφτεται για τα οικονομικά προβλήματα. Δεν έχω προς το παρόν την αξίωση να με πιστέψεις, αλλά από τη μεριά μου όχι μόνον το ελπίζω, αλλά έχω την απόλυτη εσωτερική βεβαιότητα».

Ισως το υπουργείο Οικονομικών είναι το πιο συγκρατημένο όσον αφορά την πρόβλεψη μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας φέτος, 3,6%. Ακόμη και η συγκρατημένη Τράπεζα της Ελλάδας βλέπει 4,2% φέτος και αναθεώρησε προς τα πάνω την πρόβλεψή της για το 2022, στο 5,3%. Ενα θέμα είναι ότι, σε μια οικονομία όπου ο τουρισμός είναι σχεδόν μονοκαλλιέργεια, η μεγέθυνση εξαρτάται έντονα από τα τουριστικά έσοδα. Αυτά, από 18 δισ. το 2019 και 4,3 δισ. πέρυσι, προβλέπεται να κυμανθούν στα 5,5-6 δισ. ευρώ φέτος, αισθητά χαμηλότερα από τα 8 δισ. των αρχικών προβλέψεων. Δεύτερο θέμα είναι η σταθερότητα της μεγέθυνσης.

Είμαστε εν μέσω πανδημίας, αλλά η εισβολή του καλοκαιριού, μαζί με την άρση των περιοριστικών μέτρων και τους εμβολιασμούς, κάνει ενέσεις τονωτικές στην εμπιστοσύνη και στην αισιοδοξία – που, και τα δύο, είχαν φτάσει στο ναδίρ. Και καθώς μαζί με όλο τον κόσμο ανιχνεύουμε δρόμους και ψηλαφητά βαδίζουμε προς τις νέες κανονικότητες, σιγά σιγά αλλάζει και η δημόσια ατζέντα και τα θέματα της οικονομίας και της απασχόλησης σκαρφαλώνουν στην κλίμακα ενδιαφέροντος.

Ποιοι δίνουν τον τόνο στη χάραξη της οικονομικής πολιτικής; Το ερώτημα ακούγεται παράδοξο, ίσως, όμως, παράδοξα είναι ορισμένα από όσα συμβαίνουν.

Ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης είχε κατ’ επανάληψη ταχθεί υπέρ της ελάφρυνσης από βάρη της μισθωτής εργασίας, κατά προτεραιότητα. Ο πλέον πρόσφορος τρόπος ήταν και είναι η μείωση του υπέρογκου ασφαλιστικού κόστους της, όπερ δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, τονώνει τη ζήτηση κι έτσι αντισταθμίζει την αρχική μείωση των ασφαλιστικών εσόδων –κάτι που συμμερίζεται ο υπουργός Οικονομικών, Χρ. Σταϊκούρας.

Είναι από τους κανόνες που επιβεβαιώνονται ακόμη και από εκείνους που έχουν ταχθεί να τους σπάνε: Δεν υπάρχει οικονομική πρόταση χωρίς πολιτικό περιεχόμενο. Και το πολιτικό περιεχόμενο στο οικονομικό πρόγραμμα που παρουσίασε πριν από λίγες ημέρες ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ το βρίσκει εύκολα κανείς στους δικαιούχους της πρότασης. Στους «μικρομεσαίους», στα «νοικοκυριά» και στους «εργαζομένους». Στη «μεσαία τάξη» και στα 5,7 δισ. ευρώ που προορίζει για τις τσέπες της.

Πολλές από τις ρυθμίσεις της πανδημίας, η προστασία των θέσεων εργασίας, η στήριξη μισθών και εισοδημάτων, πρέπει να παραμείνουν ως μέρος ενός «νέου κοινωνικού συμβολαίου» που εγγυάται καθολική κοινωνική προστασία και ποιοτικές δημόσιες υπηρεσίες

Οταν με το καλό λυτρωθούμε από τον βρόχο του κορωνοϊού, ωφέλιμο θα ’ναι και τίμιο να ξαναδούμε με προσοχή κάποιες παραμέτρους του πολιτικού βίου μας. Χωρίς το άγχος του πιεστικού χρόνου και των έκτακτων συνθηκών. Ενα άγχος που, όπως καλά ξέρουμε, συχνά χρησιμοποιείται σαν απλή πρόφαση ή άλλοθι, προς διεκπεραίωση αλλοτρίων υποθέσεων. Αυτό συμβαίνει, λ.χ., με το πατροπαράδοτο τέχνασμα των απευθείας αναθέσεων.

Από τι κινδυνεύει η οικονομία; Οι δυσκολίες είναι πολλές. Το κόστος των μέτρων στήριξης που φέτος προϋπολογιζόταν σε 7,5 δισ. έχει ήδη ξεφύγει στα 13 δισ. (ίσως αποδειχθεί μεγαλύτερο από το κόστος που θα είχε το μοντέλο της Νέας Ζηλανδίας, το οποίο θα έσωζε ζωές…) και μεγαλώνει καθώς η στήριξη παρέχεται χωρίς αυστηρά κριτήρια σε ό,τι κινείται στην επικράτεια – και σε ζόμπι.

Ο αρχικός κυβερνητικός σχεδιασμός ήταν να αρχίσει η απόσυρση των μέτρων στήριξης σταδιακά από τον Απρίλιο, αλλά η εξέλιξη της πανδημίας δεν διευκολύνει κάτι τέτοιο· η έναρξη της απόσυρσης των μέτρων μετατίθεται αρκετές εβδομάδες, από Μάιο, με την προσδοκία και μιας μερικής αντιστάθμισης των αρνητικών συνεπειών της από τα έσοδα της τουριστικής κίνησης, που επίσης μετατίθεται.