12 μήνες που δεν άλλαξαν τον κόσμο
ΝΟΕΜΒΡΗΣ 1973 - ΝΟΕΜΒΡΗΣ 1974
Ο ιός, Τα Νέα, 17/11/2007
Η μνήμη του Πολυτεχνείου σημαδεύεται από δύο ήττες: Την ήττα και συντριβή του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος το 1973 και την ήττα της μεταδικτατορικής αριστεράς στις εκλογές του 1974.
Παρά την πλούσια -κυρίως δημοσιογραφική ή βιωματική- βιβλιογραφία που έχει συγκεντρωθεί επί δεκαετίες για την εξέγερση του Πολυτεχνείου, μπορεί κανείς βάσιμα να υποστηρίξει ότι τα γεγονότα του 1973 εξακολουθούν να κρύβουν κάποιο μυστήριο και σίγουρα προκαλούν το ενδιαφέρον των νέων που με διάφορους τρόπους μπαίνουν στους κοινωνικούς αγώνες και ανακαλύπτουν στη δική τους πραγματικότητα κάτι από τα υπολείμματα του πυκνού εκείνου Νοέμβρη.
Δύο από τα ερωτήματα που επανέρχονται, κάθε χρόνο, στις επετειακές συζητήσεις γύρω από το Πολυτεχνείο του 73 είναι απ τη μια ο πολιτικός χαρακτήρας της εξέγερσης (ποιοι την προκάλεσαν, ποιοι μετείχαν, ποια ήταν τα πολιτικά της αποτελέσματα) και από την άλλη η πραγματική εικόνα των 60 εκείνων ωρών που επανέφεραν το ξεχασμένο αίτημα της δημοκρατίας, της λαϊκής κυριαρχίας και της κοινωνικής ανατροπής.
Λίγο ενδιαφέρει ύστερα από τόσα χρόνια η δικαίωση ατόμων, πολιτικών ομάδων ή ακόμα και θεωρητικών κατασκευών. Η πολιτική εκμετάλλευση της υπόθεσης έχει εξαντληθεί και η προσωπική εξαργύρωση της συμμετοχής είναι πλέον μουσειακού τύπου.
Το ίδιο, όμως, το γεγονός δεν βολεύεται στα όρια των ιστορικών αναγνωσμάτων. Οι σημερινοί φοιτητές και μαθητές αναζητούν το νήμα εκείνων των γεγονότων, όπως όσοι μετείχαν στο αντιδικτατορικό κίνημα έψαχναν την ιστορία της εθνικής αντίστασης και του εμφυλίου. Αλλά το σημαντικό είναι να συγκροτήσουν οι ίδιοι προσωπική άποψη γι αυτά τα γεγονότα.
Ο συνδυασμός της πρώτης επετείου του Πολυτεχνείου με τις εκλογές («Ταχυδρόμος» 14.11.74, «Βήμα» 18.11.74, «Καθημερινή» 17.11.74).
Με δεδομένο ότι έχουν ειπωθεί περίπου τα πάντα για το ίδιο το τριήμερο της εξέγερσης και όσα προηγήθηκαν με την απόπειρα φιλελευθεροποίησης του χουντικού καθεστώτος, θεωρούμε εξαιρετικά ενδιαφέρον και σχετικά αγνοημένο το χρονικό διάστημα που ακολούθησε. Και όμως. Οσα διαδραματίστηκαν τους δώδεκα μήνες μετά την εξέγερση αποτελούν τον πιο σίγουρο οδηγό για την κατανόηση της πολιτικής σημασίας της πέρα από τις υπερβολές και τις μυθοποιήσεις.
Οχτώ μήνες χούντας
Χωρίζουμε αυτούς τους δώδεκα μήνες στα δύο: Από τον Νοέμβρη του 73 μέχρι τη μεταπολίτευση, στα τέλη του Ιούλη του 74, και από κει έως την πρώτη επέτειο, τον Νοέμβρη του 74.
Η περιγραφή της πρώτης περιόδου θα μας δώσει απαντήσεις για το χαρακτήρα της εξέγερσης, για το φοιτητικό κίνημα και τις οργανώσεις που δρούσαν εκείνη την περίοδο. Η ανάλυση της δεύτερης περιόδου θα μας αποκαλύψει κάτι πολύ σημαντικό: ότι η εικόνα που έχουμε για το Πολυτεχνείο όλα αυτά τα χρόνια είναι σε μεγάλο βαθμό κατασκευή της μεταπολίτευσης.
Αμέσως μετά την καταστολή της εξέγερσης εξαπολύθηκε από τη χούντα του Παπαδόπουλου κύμα συλλήψεων με στόχο τους πρωταγωνιστές της εξέγερσης που είχαν διαφύγει το βράδυ των τανκς. Η καταστολή εντάθηκε μετά την ανατροπή του Παπαδόπουλου και την ανάδειξη του διοικητή της ΕΣΑ σε νέο ισχυρό άνδρα του καθεστώτος στις 25 Νοεμβρίου.
Η σφαγή στο Πολυτεχνείο και όσα ακολούθησαν διέλυσαν το κίνημα στα πανεπιστήμια, το οποίο είχε συγκροτηθεί διευρύνοντας διαρκώς τα όρια της χουντικής νομιμότητας και εκμεταλλευόμενο την απόπειρα φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος.
Οσα στελέχη του φοιτητικού κινήματος διέφυγαν το πρώτο κύμα καταστολής υποχρεώθηκαν να βγουν στην παρανομία. Αλλά ποια παρανομία;
Οι συνωμοτικοί μηχανισμοί ήταν ανύπαρκτοι. Ακόμα και οι πολιτικές οργανώσεις της νεολαίας που είχαν επανασυγκροτηθεί μετά το 1972, παρασυρμένες από τους μαζικούς αγώνες που ακολούθησαν, είχαν στην ουσία παραμερίσει τους συνωμοτικούς μηχανισμούς, ενώ στην πλειονότητά τους τα στελέχη τους ταυτίζονταν με τους γνωστούς συνδικαλιστές των σχολών, ήταν δηλαδή εύκολος στόχος.
Στο Σύνταγμα ήθελε την πορεία του 74 ο τύπος («Καθημερινή» 20.11.74).
Καμιά μαζική εκδήλωση δεν έγινε δυνατόν να οργανωθεί σ αυτό το διάστημα, παρά τις προσπάθειες κάποιων μικρών οργανώσεων που υποτιμούσαν την πραγματική έκταση της συντριβής που είχε υποστεί το φοιτητικό κίνημα. Πιο χαρακτηριστική, η απόπειρα του ΕΚΚΕ και της ΑΑΣΠΕ να καλέσει σε «παλλαϊκές συγκεντρώσεις» ένα μήνα μετά την εξέγερση:
«Τη Δευτέρα κλείνει μήνας από το ματοκύλισμα του Πολυτεχνείου», διαβάζουμε σε προκήρυξη του ΕΚΚΕ.
«Οι νέοι υπηρέτες των Αμερικάνων τρέμουν τις εκδηλώσεις που ετοιμάζει ο λαός. Γι αυτό προσπαθούν με την τρομοκρατία και την προβοκάτσια να σπείρουν τη σύγχυση και να ματαιώσουν τη λαϊκή κινητοποίηση. Ομως, η παλλαϊκή κινητοποίηση θα γίνει! Να κατέβουμε όλοι τη Δευτέρα στο κέντρο της Αθήνας. Να σχηματίσουμε παντού διαδηλώσεις και συγκεντρώσεις».
Βέβαια, καμιά παλλαϊκή κινητοποίηση δεν έγινε. Ο μόνος που κινητοποιήθηκε ήταν η αστυνομία της χούντας, που φρόντισε με την έντονη παρουσία της να αποκλείσει κάθε ενδεχόμενο, ακόμα και μικρής, συγκέντρωσης.
Οι πρώτες εικόνες από την εισβολή («Επίκαιρα» 8.8.74) και η ανακάλυψη της ταινίας («Ταχυδρόμος» 5.9.74). Από τις πρώτες αναφορές στις αρχές της μεταπολίτευσης.
Εκτός τόπου και χρόνου ήταν και το σύνθημα της «μαζικής και ενεργητικής αποχής» στα πανεπιστήμια, τη στιγμή που τα πιο ενεργά στελέχη του κινήματος βρίσκονταν στην Ασφάλεια, το ΕΑΤ-ΕΣΑ ή στα αυτοσχέδια κρησφύγετά τους.
Με λίγα λόγια, η περίοδος μέχρι τη μεταπολίτευση χαρακτηρίζεται από την απόλυτη αδυναμία ανασυγκρότησης του φοιτητικού κινήματος, το οποίο βρέθηκε στην ανάγκη να ξεκινάει από το μηδέν και όχι απλά αποκεφαλισμένο, αλλά αποδεκατισμένο.
Είναι πολύ χαρακτηριστική η προσωπική κρίση που περιγράφει ότι ένιωσε ο Δημήτρης Χατζησωκράτης εκείνη την περίοδο της πλήρους απομόνωσης και η αναζήτηση για νέες μορφές πάλης «πολύ δυναμικότερες», παρόμοιες με εκείνες που είχαν χρησιμοποιηθεί τα πρώτα χρόνια της αντίστασης.
Από την πλευρά της, η χούντα συνέχιζε την τρομοκρατία με στόχο πλέον τις οργανώσεις της αριστεράς. Στις 19.2.74 η αστυνομία ανακοίνωσε την εξάρθρωση του μηχανισμού του ΚΚΕ με 32 συλλήψεις, τον Μάρτιο είχε σειρά το ΕΚΚΕ (34 συλλήψεις), η ΕΔΕ (15 συλλήψεις) και διάσπαρτα μέλη άλλων ομάδων.
Για το τελευταίο αυτό οκτάμηνο της δικτατορίας ισχύει η παρατήρηση του Βασίλη Παναγιωτόπουλου, ότι δηλαδή είναι «η λιγότερο διαφανής και λιγότερο μελετημένη περίοδος της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας» («Ελευθεροτυπία», 17.11.93). Στο ίδιο κείμενο, ο ιστορικός διατυπώνει την εκτίμηση ότι, όσο είναι παρανόηση να αποδίδουμε τη δεύτερη φάση και τη διαιώνιση της δικτατορίας σε έμμεση αρνητική επίπτωση της εξέγερσης, άλλο τόσο δεν ισχύει και ότι η πτώση της δικτατορίας μπορεί να αποδοθεί έμμεσα ή άμεσα στο Πολυτεχνείο.
Σε όλο αυτό το οκτάμηνο διάστημα, κάθε δημόσια συζήτηση περί Πολυτεχνείου είναι φυσικά απαγορευμένη. Οι μόνες εικόνες που εντυπώνονται σε όσους δεν το έζησαν είναι η σκηνοθετημένη παρουσίαση των καταστροφών από τον υπουργό προπαγάνδας του Μαρκεζίνη, τον Σπύρο Ζουρνατζή (18.11.73), και η άθλια τηλεοπτική ανάκριση κρατούμενων φοιτητών από τον Μαστοράκη, μέσα στο ΚΕΒΟΠ (24.11.73).
Από τις πρώτες μέρες της μεταπολίτευσης άρχισε να γίνεται αναφορά στη «θυσία» του Πολυτεχνείου και τον «ηρωισμό» των παιδιών. Λες και μια ολόκληρη κοινωνία ανακάλυπτε ξαφνικά ένα κοινό μυστικό. Σιγά σιγά άρχισαν και τα σχετικά δημοσιεύματα.
Τέσσερις μήνες δημοκρατίας
Οι εφημερίδες της αριστεράς δεν έβγαιναν ακόμα. Τα πρώτα αφιερώματα συναντάμε στη «Χριστιανική» του Νίκου Ψαρουδάκη (Νίκου Καστρινού «Εδώ Πολυτεχνείο», 3.8.74) και στα «Νέα» (Μηνάς Παπάζογλου «Χρονικό», 5-6.8.74). Λίγες μέρες αργότερα, αρχίζει σε συνέχειες και το αφήγημα της Κωστούλας Μητροπούλου «Το χρονικό των τριών ημερών» («Το Βήμα», 11-15.8.74).
Αλλά οι πρώτοι που έσπευσαν να εκλαϊκεύσουν όπως εκείνοι νόμιζαν το «μήνυμα» του Πολυτεχνείου δεν ήταν άλλοι από τους επιθεωρησιογράφους!
Κάνοντας απολογισμό της θεατρικής σεζόν, η Σούλα Αλεξανδροπούλου («Καθημερινή», 19.9.74) περιγράφει πώς «αμέσως μετά τις 23 Ιουλίου οι τίτλοι των επιθεωρήσεων αλλάζουν, γίνονται πιο επίκαιροι και προκλητικοί, ενώ τα περισσότερα από τα νούμερα παραμένουν ίδια, με "ελεύθερες προσθήκες" από τους ηθοποιούς. Οι πρώτες έντονες αντιδράσεις κριτικών και κοινού για την ασύστολη εκμετάλλευση του θέματος Πολυτεχνείο δημιουργούν μια μικρή κάμψη. Πλην όμως προσωρινή».
Υποχρεώθηκαν, πράγματι, ήδη από τις 7 Αυγούστου φοιτητές του ΕΜΠ να καταγγείλουν τις επιθεωρήσεις αυτές: «Στιγματίζουμε την εκμετάλλευση της ιερότερης στιγμής του επτάχρονου αγώνα του λαού μας που είναι και μια από τις μεγαλύτερες στιγμές της νεότερης ιστορίας μας. Εννοούμε φυσικά το Πολυτεχνείο. Δεν είναι δυνατόν να το ανεχτούμε». Η πρώτη, δηλαδή, μαζική ενημέρωση για την εξέγερση συνδέεται μ αυτή τη θεατρική τυμβωρυχία και τα χιουμοριστικά σκετσάκια για τα βασανιστήρια, την ΕΣΑ και τη Γυάρο.
Για να αντιληφθεί κανείς τις συνθήκες της εποχής, σημειώνουμε ότι δεν ήταν καθόλου αυτονόητο ότι η ανασφαλής ακόμα μεταπολιτευτική κυβέρνηση είχε διάθεση να ασχοληθεί με τη σφαγή. Στις 28.8.74 το υπουργείο Δημόσιας Τάξης έσπευσε να διαψεύσει ότι διενεργείται έρευνα για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου: «Εις αθηναϊκάς εφημερίδας της σήμερον αναγράφεται ότι διετάχθη υφ ημών έρευνα προς διακρίβωσιν των συνθηκών, υφ άς διεδραματίσθησαν τα γεγονότα της 16-17 Νοεμβρίου 1973. Τούτο δεν είναι αληθές και ουδεμία τοιαύτη διαταγή εξεδόθη». Και για να μη μείνει καμιά αμφιβολία για τις προθέσεις της κυβέρνησης, ο υπουργός παρά τω πρωθυπουργώ Γεώργιος Ράλλης χαρακτήρισε «ανεύθυνες φήμες» ότι «θα καταλογισθούν ευθύναι διά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου» και απέδωσε στις εφημερίδες «συναγωνισμό προς ανάξεσιν πληγών του προσφάτου παρελθόντος» και «διά λόγους εντυπωσιασμού του αναγνωστικού κοινού αναρρίπισις παθών και ανησυχιών».
Δεν πέρασε ούτε μία εβδομάδα και η κυβέρνηση υποχρεώθηκε να αναδιπλωθεί: Στις 5 Σεπτεμβρίου ανατέθηκε στον εισαγγελέα Δημήτριο Τσεβά η προανάκριση για την υπόθεση του Πολυτεχνείου. Μάλιστα, στις 10.9.74 επισκέφτηκαν συμβολικά το Πολυτεχνείο τρεις υπουργοί για να «προσκυνήσουν» το χώρο. Ανήκαν, όμως, και οι τρεις στη σοσιαλδημοκρατική πτέρυγα της κυβέρνησης Καραμανλή (Μαγκάκης, Τσάτσος, Αλαβάνος). Στις 11.9.74 διενήργησε αυτοψία στο Πολυτεχνείο ο ίδιος ο εισαγγελέας Τσεβάς.
Ακόμα και η κλασική εικόνα με το τανκ να ρίχνει την πόρτα του Πολυτεχνείου δεν ήταν γνωστή εκείνη την περίοδο και, μάλιστα, δεν ήταν καθόλου αυτονόητο ότι θα πρεπε να μεταδοθεί από την κρατική τηλεόραση. Υπήρχαν κάποιες σχετικές φωτογραφίες (όπως αυτή που δημοσιεύτηκε στο εξώφυλλο του περιοδικού «Επίκαιρα» στις 8.8.74), αλλά η ταινία της ολλανδικής τηλεόρασης άργησε πολύ να κυκλοφορήσει ελεύθερα για το ελληνικό κοινό.
Κάποια στιγμιότυπα δημοσίευσε ο «Ταχυδρόμος», με το χαρακτηριστικό πρωτοσέλιδο «Στα χέρια μας το φιλμ του Πολυτεχνείου» (5.9.74). Οπως αναφέρει το «Βήμα» στις 15.9, «η ταινία της ολλανδικής τηλεοράσεως προβάλλεται συχνότατα αυτόν τον καιρό στην Αθήνα, στο σπίτι του πρώην βουλευτού της Ε.Κ. κ. Ι. Κουτσοχέρα».
Από τις αρχές Οκτωβρίου άρχισε η ταινία να παίζεται και στο Πολυτεχνείο, στο πλαίσιο της έκθεσης με ντοκουμέντα και έργα τέχνης εμπνευσμένα από την εξέγερση. Επειτα από πολλές περιπέτειες ανακοινώθηκε ότι η ταινία θα προβληθεί το Σάββατο 26.10 από την κρατική τηλεόραση. Την τελευταία στιγμή, όμως, η προβολή ματαιώθηκε για «τεχνικούς λόγους», ενώ ο γενικός διευθυντής του ΕΙΡΤ Δημήτρης Χορν «σε ερώτηση σχετικά με την τύχη της ταινίας, που σημειωτέον έχει προβληθεί εδώ και καιρό σε χώρες του εξωτερικού, τόνισε ότι, όπως ελπίζει, θα μπορέσει να διευκρινίσει το θέμα αυτό εντός της εβδομάδος» («Το Βήμα», 29.10.74). Την επομένη, η ίδια εφημερίδα αποκαλύπτει ότι «η απαγόρευση της ταινίας προήλθε από την κυβέρνηση, με την αιτιολογία της πιθανότητας να προκληθούν ταραχές και δυσάρεστο κλίμα κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου».
Για να καλύψει τη σκανδαλώδη απαγόρευση, η κυβέρνηση έβαλε μπροστά τη γενική διεύθυνση του ΕΙΡΤ, η οποία με μακροσκελή ανακοίνωση υποστήριξε ότι «απέκτησε το ολλανδικό φιλμ με τα γεγονότα του Πολυτεχνείου στις 22 Οκτωβρίου. Αμέσως η Διεύθυνση πήρε την απόφαση να το παρουσιάσει και ανήγγειλε την προβολή για τις 26 Οκτωβρίου. [...] Το ΕΙΡΤ ήλθε σε συνεννόηση με το αρμόδιο υπουργείο και απεφασίσθη να αναβληθεί η προβολή για να γίνει επεξεργασία με ελληνικούς υποτίτλους ώστε και κατανοητό από όλους να είναι το φιλμ και να διατηρηθεί η αυθεντικότητά του. Αυτός είναι ο μοναδικός λόγος της αναβολής».
Οι πρώτες κάλπες
Φυσικά δεν πείστηκαν παρά όσοι ήθελαν να πειστούν. Η ταινία παίχτηκε τελικά την Κυριακή 3 Νοεμβρίου, στο μέσο της προεκλογικής περιόδου, χωρίς, βέβαια, να προκληθούν «ταραχές» που φοβόταν η κυβέρνηση. Ενδεικτικό για το κλίμα της εποχής και την καχυποψία με την οποία αντιμετωπιζόταν κάθε σχετική πρωτοβουλία είναι το γεγονός ότι το ΕΙΡΤ υποχρεώθηκε να καλέσει στο στούντιό του τον ανταποκριτή της ολλανδικής τηλεόρασης Α. Κουράντ, στον οποίο οφείλεται το ιστορικό αυτό ντοκουμέντο, για να επιβεβαιώσει ότι η κόπια που μεταδόθηκε ήταν πανομοιότυπη με τη δική του!
Το «Βήμα», μάλιστα, φιλοξένησε σχετική επιβεβαίωση και του Κώστα Σημίτη, ο οποίος είχε δει την ταινία στο Σύνδεσμο Ελλήνων Φοιτητών του Πανεπιστημίου Γκίσεν της Δ. Γερμανίας όπου δίδασκε (6.11.74).
Ο κ. Κουράντ ξεκαθάρισε πάντως ότι δεν είχε δώσει στο ΕΙΡΤ τη δεύτερη ταινία του που κάλυπτε όλα τα γεγονότα μετά την εισβολή των τανκς και συγκεκριμένα την αιματηρή καταστολή των συγκεντρώσεων και τις συλλήψεις το Σάββατο, την Κυριακή και τη Δευτέρα (17-19.11.73).
Η πολιτική κίνηση που επρόκειτο να σφραγίσει την ιστορική ανάμνηση των γεγονότων του Πολυτεχνείου ήταν η επιλογή του Καραμανλή να διεξαγάγει τις εκλογές κατά την πρώτη επέτειο της εξέγερσης. Κύκλοι της Νέας Δημοκρατίας ανέφεραν στις 30.9 ότι η πιθανότερη ημερομηνία για τις εκλογές είναι η 10η Νοεμβρίου. Δυο μέρες αργότερα, το υπουργικό συμβούλιο ανακοίνωσε ότι τελικά επιλέχθηκε η 17η Νοεμβρίου. Ως δικαιολογία προβλήθηκε ότι η παράταση αυτή δόθηκε για να έχει λίγο περισσότερο χρόνο στη διάθεσή του ο Γεώργιος Μαύρος, αρχηγός της Ενωσης Κέντρου, ο οποίος με την ιδιότητα του υπουργού Εξωτερικών είχε υποχρεωθεί να λείπει για μεγάλο διάστημα. Πάντως, σύσσωμη η αντιπολίτευση ζητούσε μετάθεση του χρόνου των εκλογών για αργότερα, έτσι ώστε να μπορέσει να συγκροτηθεί καλύτερα.
Τη σύνδεση της επετείου με τις εκλογές διατυπώνει πρώτη φορά η ΟΝΝΕΔ, απαντώντας στην «ανεδαφική επιχειρηματολογία διά της οποίας επιχειρείται η ματαίωσις των εκλογών». Μεταξύ άλλων αναφέρει ότι «οι ελεύθερες εκλογές της 17ης Νοεμβρίου είναι το καλύτερο μνημόσυνο για τα παιδιά που αγωνίσθηκαν και έπεσαν στο Πολυτεχνείο, γιατί αποτελούν την πανηγυρική επιβεβαίωση της νίκης των δημοκρατικών δυνάμεων και της παγιώσεως των ελευθέρων δημοκρατικών θεσμών της χώρας».
Ο ίδιος ο Καραμανλής, όπως αναλύουμε σε διπλανή στήλη, ήταν ο μόνος παλαιός πολιτικός που κράτησε στάση απόλυτης αδιαφορίας κατά τη διάρκεια των γεγονότων. Ομως η κίνησή του να ταυτίσει τις πρώτες εκλογές της μεταπολίτευσης με την πρώτη επέτειο του Πολυτεχνείου είχε σημαντικές πολιτικές συνέπειες:
Από τη μια μεριά οδήγησε σε οριστική ρήξη στο εσωτερικό του φοιτητικού κινήματος μεταξύ των εκπροσώπων της παραδοσιακής αριστεράς (κυρίως του Ρήγα Φεραίου και της Αντι-ΕΦΕΕ) και των υπεραριστερών ριζοσπαστικών ομάδων. Οι πρώτοι δέχτηκαν την επιλογή της κυβέρνησης και αποφάσισαν να οργανωθεί ο εορτασμός την πρώτη Κυριακή μετά τις εκλογές (24.11), ενώ οι άλλοι προχώρησαν σε μια εντυπωσιακή επίδειξη δύναμης, συγκεντρώνοντας δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές σε πορεία προς την Καισαριανή την Παρασκευή, 15.11.
Από την άλλη, η κίνηση του Καραμανλή επέτρεψε στους υποστηρικτές του να εμφανιστούν ότι τιμούν τους «ήρωες» του Πολυτεχνείου, χωρίς να ταυτίζονται βέβαια με το περιεχόμενο της δράσης των εξεγερμένων.
Αλλά το σημαντικότερο ήταν ότι ο Καραμανλής σημάδεψε μ αυτό τον τρόπο την εικόνα για το Πολυτεχνείο που διαμορφωνόταν τότε από τα μέσα ενημέρωσης και τις πολιτικές δυνάμεις. Κατά το τριήμερο του επίσημου εορτασμού (22-24.11) κορυφώθηκε η καθημερινή προσέλευση χιλιάδων πολιτών στο Πολυτεχνείο κυρίως με τη μορφή πολιτικού μνημόσυνου, την κατάθεση λουλουδιών και σημειωμάτων στα κάγκελα.
Η εικόνα κι η αλήθεια
Αυτή ήταν και η πρώτη επαφή των περισσότερων Αθηναίων με την ιστορία της εξέγερσης. Και την Κυριακή πραγματοποιήθηκε η περίφημη πορεία του ενός εκατομμυρίου προς το ΕΑΤ-ΕΣΑ και την Αμερικανική Πρεσβεία. Η μαζικότητα αλλά και τα συνθήματα της πορείας (ιδίως το αυτοκριτικό αλλά και αυτοκτονικό «λαέ, ντροπή σου για την εκλογή σου») ήταν βαθιά επηρεασμένα από τον εκλογικό θρίαμβο του Καραμανλή, η διαδήλωση πήρε δηλαδή τη μορφή μιας άτυπης αντιπολιτευτικής διαμαρτυρίας. Ομως ταυτόχρονα αυτή η μαζική προσέλευση έδωσε και έναν πανεθνικό χαρακτήρα στην εκδήλωση, την οποία επισφράγισε το σύνολο του τύπου, με τη μοναδική εξαίρεση του χουντικού «Ελεύθερου Κόσμου». Αλλά μ αυτό τον τρόπο μεταλλάχθηκε η ίδια η ανάμνηση του γεγονότος.
Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, από τότε επικράτησε η πλανημένη εικόνα ενός παλλαϊκού ξεσπάσματος που οδηγήθηκε στη σφαγή. Λέγοντας «Πολυτεχνείο», στη σκέψη των πολλών έρχεται από τότε η εικόνα του ενός εκατομμυρίου του 1974 και όχι των δεκάδων χιλιάδων του 1973.
Από τότε θεωρήθηκε η εξέγερση ηρωικό ξέσπασμα του έθνους και απογυμνώθηκε από τον αριστερό και επαναστατικό της χαρακτήρα. «Κανείς δεν νομιμοποιείται να μονοπωλήσει ή να οικειοποιηθεί το μεγάλο γεγονός» έγραφε το «Βήμα» την ημέρα του εορτασμού: «Ανήκει στο Εθνος και είναι σύμφυτο και -αλίμονο- σύνηθες γεγονός της ιστορίας του» (24.11.74). Κάτι σαν Ζάλογγο ή Αρκάδι, συμπληρώνουμε εμείς.
Αυτή ήταν η δεύτερη νίκη του Καραμανλή, μία μόλις εβδομάδα μετά τον εκλογικό του θρίαμβο.
--------------------------------------------------------------------------------
Γκολφ ή τανκς;
Γκλίξμπουργκ και Κ. Καραμανλής παρέμειναν απαθείς τον Νοέμβρη του 73.
Μια από τις σκοτεινές πτυχές του πολιτικού παρασκήνιου κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβρη του 1973 και κατά την πρώτη επέτειό της το Νοέμβρη του 1974 αφορά την προσωπική στάση του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Αντίθετα από το σύνολο των πολιτικών στελεχών της προδικτατορικής περιόδου, ο Καραμανλής απέφυγε να κάνει οποιαδήποτε δήλωση για τα γεγονότα, παρά το γεγονός ότι του υποβλήθηκε εκτενές υπόμνημα από συνεργάτες του στο Παρίσι, όπου αναφέρονταν όχι μόνο στοιχεία της σφαγής αλλά και οι επιπτώσεις σε εκπροσώπους του πολιτικού κόσμου. Από το επίσημο αρχείο του Κωνσταντίνου Καραμανλή, αντιγράφουμε τους λόγους της αδράνειάς του:
«Ο Κ. Καραμανλής, μη έχοντας άμεση εποπτεία των δραματικών γεγονότων που εκτυλίσσονταν στην Αθήνα και ενόψει πιθανών ανεξέλεγκτων εξελίξεων που ήταν δυνατό να επιφυλάσσουν, δεν θεώρησε προφανώς σκόπιμο, μετά την πρόσφατη σαφή και αναλυτική διατύπωση των απόψεών του, να κάμει οποιαδήποτε εσπευσμένη δήλωση» (τ. 7, σελ. 202). Σ αυτή τη στάση επέμεινε ο κ. Καραμανλής ακόμα κι όταν του τηλεγράφησε ο Ανδρέας Παπανδρέου και τον κάλεσε να τοποθετηθεί δημόσια, όπως έκανε εκείνος και ο Π. Κανελλόπουλος. Ο Καραμανλής πάλι αρνήθηκε, με αποτέλεσμα να εκμεταλλευτεί αυτή τη σιωπή του ο εκπρόσωπος της χούντας Σπύρος Ζουρνατζής, λέγοντας ότι «θέλομεν να πιστεύομεν ότι ο κ. Κανελλόπουλος δεν εκπροσωπεί ούτε τον κ. Καραμανλή! Θα ήτο διασκεδαστικόν να μας επεδείκνυε τα πληρεξούσια γράμματά του».
Οπως αποκαλύπτει στις πολύτιμες «Σημειώσεις» του ο τότε αυλάρχης του Γκλίξμπουργκ Λεωνίδας Παπάγος, «την εβδομάδα του Πολυτεχνείου υπήρξαν πολλές επαφές Βασιλέως-Καραμανλή. Ο Βασιλεύς επικοινώνησε με τον Καραμανλή και του είπε ότι σκέπτεται να κάνει κάποια ανακοίνωση. Οπως εξελίσσονται τα πράγματα, υπάρχει ο κίνδυνος να μη μείνει τίποτε όρθιο "εκτός από το prestige σας ως πρωθυπουργού και το δικό μου ως αρχηγού του κράτους. Αν οι Ελληνες αποφασίσουν να προσχωρήσουν στον κομμουνισμό, θα έχουν δίκαιο, εσείς παίζατε golf και εγώ το ίδιο, χωρίς να γίνεται τίποτε". "Δεν έχετε άδικο" απάντησε ο Καραμανλής» (σελ. 524-5). Οπως αποκαλύπτει στη συνέχει ο Λεωνίδας Παπάγος, ο Καραμανλής «δεν θα προβεί σε καμιά ανακοίνωση για τα γεγονότα στην Ελλάδα, περιμένοντας εξελίξεις», ενώ ο Γκλίξμπουργκ «μετά από πληροφορίες από την Ελλάδα ότι το κίνημα (σ.σ.: η χούντα Ιωαννίδη) εκτρέπεται του αρχικού του σκοπού και κατευθύνεται από άκρως αριστερά στελέχη, αποφάσισε να μην κάνει τίποτε».
Ενα χρόνο αργότερα τα πράγματα είχαν ωριμάσει για τις δηλώσεις των δύο ανδρών που κυβέρνησαν κάποτε την Ελλάδα. Ο Γκλίξμπουργκ έβγαλε δακρύβρεχτη ανακοίνωση που μεταδόθηκε από το Αθηναϊκό Πρακτορείο:
«Σήμερα η σκέψις μου στρέφεται με θαυμασμόν προς τα ηρωικά θύματα του Πολυτεχνείου, που με τη θυσία τους άνοιξαν τον δρόμο προς την ελευθερία. Με ευλάβειαν αποτίω φόρον τιμής εις όλους τους ηρωικούς νεκρούς, οι οποίοι θα παραμείνουν ως σύμβολο θυσίας, ανθρωπίνης αξιοπρεπείας και ελευθερίας. Ουδείς λησμονεί την θυσίαν των» (17.11.74).
Οταν, βέβαια, έστειλε και στεφάνι με βασιλική αντιπροσωπεία στο χώρο του Πολυτεχνείου, η Οργανωτική Επιτροπή δεν επέτρεψε την κατάθεσή του, ανακοινώνοντας ότι «ο χαρακτήρας της εκδήλωσης είναι αντιφασιστικός, αντιιμπεριαλιστικός. Ο θεσμός της βασιλείας, φορέας κάθε ξένης εξάρτησης και επέμβασης στον τόπο μας, είναι φανερό πως δεν συμβιβάζεται με τη θέληση και τους αγώνες του λαού μας. Αυτό, σε συνδυασμό με τις ευθύνες που έχει ο έκπτωτος μονάρχης για την επιτυχία του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου μας επιβάλλει να μην επιτρέψουμε την κατάθεση στεφάνου εκ μέρους της βασιλικής αντιπροσωπείας» (23.11.74).
Πιο συγκρατημένος και συνεπής στη γραμμή του ο Καραμανλής, αρκέστηκε να σημαδέψει την πρώτη επέτειο με τον ορισμό των εκλογών στις 17 Νοεμβρίου, ενώ τη λέξη «Πολυτεχνείο» την περιέλαβε μόνο μία φορά σε δημόσια ομιλία του: Ηταν το προεκλογικό τηλεοπτικό του διάγγελμα, όπου ανέφερε το «έγκλημα του Πολυτεχνείου», μαζί με άλλες υποθέσεις που είχαν παραπεμφθεί στη δικαιοσύνη (13.11.74).
Μάταια η διαπαραταξιακή επιτροπή του εορτασμού συνεδρίαζε για το πώς θα αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο να επισκεφτεί ο νεοεκλεγμένος πρωθυπουργός το χώρο του Πολυτεχνείου κατά το τριήμερο 22-24.11.74. Ο Καραμανλής δεν σκέφτηκε ποτέ να πραγματοποιήσει παρόμοια επίσκεψη.
--------------------------------------------------------------------------------
ΔΙΑΒΑΣΤΕ
Σταύρου Λυγερού
«Φοιτητικό κίνημα και ταξική πάλη στην Ελλάδα» (Εκδοτική Ομάδα Εργασία, Αθήνα 1977)
Η πρώτη προσπάθεια συνθετικής παρουσίασης της γέννησης του φοιτητικού κινήματος από τις προσφυγές στα πρωτοδικεία το 1972 μέχρι την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Ο συγγραφέας ανήκε τότε στην «αντιρεφορμιστική αριστερά».
Ολύμπιου Δαφέρμου
«Το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα, 1972-1973» (Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1992)
Διερεύνηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της αντιδικτατορικής φοιτητικής πάλης, από τη σκοπιά ενός υποστηρικτή της πολιτικής και οργανωτικής αυτονομίας του φοιτητικού κινήματος.
Δημήτρη Χατζησωκράτη
«Πολυτεχνείο 73. Αναστοχασμός μιας πραγματικότητας» (Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2004)
Η προσωπική ματιά για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου από τη σκοπιά του στελέχους της ΚΟΣ και του Ρήγα Φεραίου, γραμμένη τρεις δεκαετίες μετά. Συνοδεύεται από κριτική στις άλλες ερμηνευτικές εκδοχές.
Δημήτρη Παπαχρήστου (επιμ.)
«Το Πολυτεχνείο ζει;» (Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 2004)
Επετειακή έκδοση για τα τριάντα χρόνια της εξέγερσης με τη συμβολή πολλών στελεχών του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος. Αδικείται από τις δηλώσεις κατά της τρομοκρατίας που συμπεριλήφθηκαν στον τόμο, κάτω από την πίεση της πολιτικής επικαιρότητας μετά τις συλλήψεις μελών της 17 Νοέμβρη.
Γιώργου Γάτου
«Πολυτεχνείο 73. Ρεπορτάζ με την ιστορία» (Εκδόσεις Φιλιππότη, Αθήνα 2002)
Δημοσιογραφική παρουσίαση των γεγονότων, μαρτυρίες και ντοκουμέντα από την εξέγερση.
Παρά την πλούσια -κυρίως δημοσιογραφική ή βιωματική- βιβλιογραφία που έχει συγκεντρωθεί επί δεκαετίες για την εξέγερση του Πολυτεχνείου, μπορεί κανείς βάσιμα να υποστηρίξει ότι τα γεγονότα του 1973 εξακολουθούν να κρύβουν κάποιο μυστήριο και σίγουρα προκαλούν το ενδιαφέρον των νέων που με διάφορους τρόπους μπαίνουν στους κοινωνικούς αγώνες και ανακαλύπτουν στη δική τους πραγματικότητα κάτι από τα υπολείμματα του πυκνού εκείνου Νοέμβρη.
Δύο από τα ερωτήματα που επανέρχονται, κάθε χρόνο, στις επετειακές συζητήσεις γύρω από το Πολυτεχνείο του 73 είναι απ τη μια ο πολιτικός χαρακτήρας της εξέγερσης (ποιοι την προκάλεσαν, ποιοι μετείχαν, ποια ήταν τα πολιτικά της αποτελέσματα) και από την άλλη η πραγματική εικόνα των 60 εκείνων ωρών που επανέφεραν το ξεχασμένο αίτημα της δημοκρατίας, της λαϊκής κυριαρχίας και της κοινωνικής ανατροπής.
Λίγο ενδιαφέρει ύστερα από τόσα χρόνια η δικαίωση ατόμων, πολιτικών ομάδων ή ακόμα και θεωρητικών κατασκευών. Η πολιτική εκμετάλλευση της υπόθεσης έχει εξαντληθεί και η προσωπική εξαργύρωση της συμμετοχής είναι πλέον μουσειακού τύπου.
Το ίδιο, όμως, το γεγονός δεν βολεύεται στα όρια των ιστορικών αναγνωσμάτων. Οι σημερινοί φοιτητές και μαθητές αναζητούν το νήμα εκείνων των γεγονότων, όπως όσοι μετείχαν στο αντιδικτατορικό κίνημα έψαχναν την ιστορία της εθνικής αντίστασης και του εμφυλίου. Αλλά το σημαντικό είναι να συγκροτήσουν οι ίδιοι προσωπική άποψη γι αυτά τα γεγονότα.
Ο συνδυασμός της πρώτης επετείου του Πολυτεχνείου με τις εκλογές («Ταχυδρόμος» 14.11.74, «Βήμα» 18.11.74, «Καθημερινή» 17.11.74).
Με δεδομένο ότι έχουν ειπωθεί περίπου τα πάντα για το ίδιο το τριήμερο της εξέγερσης και όσα προηγήθηκαν με την απόπειρα φιλελευθεροποίησης του χουντικού καθεστώτος, θεωρούμε εξαιρετικά ενδιαφέρον και σχετικά αγνοημένο το χρονικό διάστημα που ακολούθησε. Και όμως. Οσα διαδραματίστηκαν τους δώδεκα μήνες μετά την εξέγερση αποτελούν τον πιο σίγουρο οδηγό για την κατανόηση της πολιτικής σημασίας της πέρα από τις υπερβολές και τις μυθοποιήσεις.
Οχτώ μήνες χούντας
Χωρίζουμε αυτούς τους δώδεκα μήνες στα δύο: Από τον Νοέμβρη του 73 μέχρι τη μεταπολίτευση, στα τέλη του Ιούλη του 74, και από κει έως την πρώτη επέτειο, τον Νοέμβρη του 74.
Η περιγραφή της πρώτης περιόδου θα μας δώσει απαντήσεις για το χαρακτήρα της εξέγερσης, για το φοιτητικό κίνημα και τις οργανώσεις που δρούσαν εκείνη την περίοδο. Η ανάλυση της δεύτερης περιόδου θα μας αποκαλύψει κάτι πολύ σημαντικό: ότι η εικόνα που έχουμε για το Πολυτεχνείο όλα αυτά τα χρόνια είναι σε μεγάλο βαθμό κατασκευή της μεταπολίτευσης.
Αμέσως μετά την καταστολή της εξέγερσης εξαπολύθηκε από τη χούντα του Παπαδόπουλου κύμα συλλήψεων με στόχο τους πρωταγωνιστές της εξέγερσης που είχαν διαφύγει το βράδυ των τανκς. Η καταστολή εντάθηκε μετά την ανατροπή του Παπαδόπουλου και την ανάδειξη του διοικητή της ΕΣΑ σε νέο ισχυρό άνδρα του καθεστώτος στις 25 Νοεμβρίου.
Η σφαγή στο Πολυτεχνείο και όσα ακολούθησαν διέλυσαν το κίνημα στα πανεπιστήμια, το οποίο είχε συγκροτηθεί διευρύνοντας διαρκώς τα όρια της χουντικής νομιμότητας και εκμεταλλευόμενο την απόπειρα φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος.
Οσα στελέχη του φοιτητικού κινήματος διέφυγαν το πρώτο κύμα καταστολής υποχρεώθηκαν να βγουν στην παρανομία. Αλλά ποια παρανομία;
Οι συνωμοτικοί μηχανισμοί ήταν ανύπαρκτοι. Ακόμα και οι πολιτικές οργανώσεις της νεολαίας που είχαν επανασυγκροτηθεί μετά το 1972, παρασυρμένες από τους μαζικούς αγώνες που ακολούθησαν, είχαν στην ουσία παραμερίσει τους συνωμοτικούς μηχανισμούς, ενώ στην πλειονότητά τους τα στελέχη τους ταυτίζονταν με τους γνωστούς συνδικαλιστές των σχολών, ήταν δηλαδή εύκολος στόχος.
Στο Σύνταγμα ήθελε την πορεία του 74 ο τύπος («Καθημερινή» 20.11.74).
Καμιά μαζική εκδήλωση δεν έγινε δυνατόν να οργανωθεί σ αυτό το διάστημα, παρά τις προσπάθειες κάποιων μικρών οργανώσεων που υποτιμούσαν την πραγματική έκταση της συντριβής που είχε υποστεί το φοιτητικό κίνημα. Πιο χαρακτηριστική, η απόπειρα του ΕΚΚΕ και της ΑΑΣΠΕ να καλέσει σε «παλλαϊκές συγκεντρώσεις» ένα μήνα μετά την εξέγερση:
«Τη Δευτέρα κλείνει μήνας από το ματοκύλισμα του Πολυτεχνείου», διαβάζουμε σε προκήρυξη του ΕΚΚΕ.
«Οι νέοι υπηρέτες των Αμερικάνων τρέμουν τις εκδηλώσεις που ετοιμάζει ο λαός. Γι αυτό προσπαθούν με την τρομοκρατία και την προβοκάτσια να σπείρουν τη σύγχυση και να ματαιώσουν τη λαϊκή κινητοποίηση. Ομως, η παλλαϊκή κινητοποίηση θα γίνει! Να κατέβουμε όλοι τη Δευτέρα στο κέντρο της Αθήνας. Να σχηματίσουμε παντού διαδηλώσεις και συγκεντρώσεις».
Βέβαια, καμιά παλλαϊκή κινητοποίηση δεν έγινε. Ο μόνος που κινητοποιήθηκε ήταν η αστυνομία της χούντας, που φρόντισε με την έντονη παρουσία της να αποκλείσει κάθε ενδεχόμενο, ακόμα και μικρής, συγκέντρωσης.
Οι πρώτες εικόνες από την εισβολή («Επίκαιρα» 8.8.74) και η ανακάλυψη της ταινίας («Ταχυδρόμος» 5.9.74). Από τις πρώτες αναφορές στις αρχές της μεταπολίτευσης.
Εκτός τόπου και χρόνου ήταν και το σύνθημα της «μαζικής και ενεργητικής αποχής» στα πανεπιστήμια, τη στιγμή που τα πιο ενεργά στελέχη του κινήματος βρίσκονταν στην Ασφάλεια, το ΕΑΤ-ΕΣΑ ή στα αυτοσχέδια κρησφύγετά τους.
Με λίγα λόγια, η περίοδος μέχρι τη μεταπολίτευση χαρακτηρίζεται από την απόλυτη αδυναμία ανασυγκρότησης του φοιτητικού κινήματος, το οποίο βρέθηκε στην ανάγκη να ξεκινάει από το μηδέν και όχι απλά αποκεφαλισμένο, αλλά αποδεκατισμένο.
Είναι πολύ χαρακτηριστική η προσωπική κρίση που περιγράφει ότι ένιωσε ο Δημήτρης Χατζησωκράτης εκείνη την περίοδο της πλήρους απομόνωσης και η αναζήτηση για νέες μορφές πάλης «πολύ δυναμικότερες», παρόμοιες με εκείνες που είχαν χρησιμοποιηθεί τα πρώτα χρόνια της αντίστασης.
Από την πλευρά της, η χούντα συνέχιζε την τρομοκρατία με στόχο πλέον τις οργανώσεις της αριστεράς. Στις 19.2.74 η αστυνομία ανακοίνωσε την εξάρθρωση του μηχανισμού του ΚΚΕ με 32 συλλήψεις, τον Μάρτιο είχε σειρά το ΕΚΚΕ (34 συλλήψεις), η ΕΔΕ (15 συλλήψεις) και διάσπαρτα μέλη άλλων ομάδων.
Για το τελευταίο αυτό οκτάμηνο της δικτατορίας ισχύει η παρατήρηση του Βασίλη Παναγιωτόπουλου, ότι δηλαδή είναι «η λιγότερο διαφανής και λιγότερο μελετημένη περίοδος της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας» («Ελευθεροτυπία», 17.11.93). Στο ίδιο κείμενο, ο ιστορικός διατυπώνει την εκτίμηση ότι, όσο είναι παρανόηση να αποδίδουμε τη δεύτερη φάση και τη διαιώνιση της δικτατορίας σε έμμεση αρνητική επίπτωση της εξέγερσης, άλλο τόσο δεν ισχύει και ότι η πτώση της δικτατορίας μπορεί να αποδοθεί έμμεσα ή άμεσα στο Πολυτεχνείο.
Σε όλο αυτό το οκτάμηνο διάστημα, κάθε δημόσια συζήτηση περί Πολυτεχνείου είναι φυσικά απαγορευμένη. Οι μόνες εικόνες που εντυπώνονται σε όσους δεν το έζησαν είναι η σκηνοθετημένη παρουσίαση των καταστροφών από τον υπουργό προπαγάνδας του Μαρκεζίνη, τον Σπύρο Ζουρνατζή (18.11.73), και η άθλια τηλεοπτική ανάκριση κρατούμενων φοιτητών από τον Μαστοράκη, μέσα στο ΚΕΒΟΠ (24.11.73).
Από τις πρώτες μέρες της μεταπολίτευσης άρχισε να γίνεται αναφορά στη «θυσία» του Πολυτεχνείου και τον «ηρωισμό» των παιδιών. Λες και μια ολόκληρη κοινωνία ανακάλυπτε ξαφνικά ένα κοινό μυστικό. Σιγά σιγά άρχισαν και τα σχετικά δημοσιεύματα.
Τέσσερις μήνες δημοκρατίας
Οι εφημερίδες της αριστεράς δεν έβγαιναν ακόμα. Τα πρώτα αφιερώματα συναντάμε στη «Χριστιανική» του Νίκου Ψαρουδάκη (Νίκου Καστρινού «Εδώ Πολυτεχνείο», 3.8.74) και στα «Νέα» (Μηνάς Παπάζογλου «Χρονικό», 5-6.8.74). Λίγες μέρες αργότερα, αρχίζει σε συνέχειες και το αφήγημα της Κωστούλας Μητροπούλου «Το χρονικό των τριών ημερών» («Το Βήμα», 11-15.8.74).
Αλλά οι πρώτοι που έσπευσαν να εκλαϊκεύσουν όπως εκείνοι νόμιζαν το «μήνυμα» του Πολυτεχνείου δεν ήταν άλλοι από τους επιθεωρησιογράφους!
Κάνοντας απολογισμό της θεατρικής σεζόν, η Σούλα Αλεξανδροπούλου («Καθημερινή», 19.9.74) περιγράφει πώς «αμέσως μετά τις 23 Ιουλίου οι τίτλοι των επιθεωρήσεων αλλάζουν, γίνονται πιο επίκαιροι και προκλητικοί, ενώ τα περισσότερα από τα νούμερα παραμένουν ίδια, με "ελεύθερες προσθήκες" από τους ηθοποιούς. Οι πρώτες έντονες αντιδράσεις κριτικών και κοινού για την ασύστολη εκμετάλλευση του θέματος Πολυτεχνείο δημιουργούν μια μικρή κάμψη. Πλην όμως προσωρινή».
Υποχρεώθηκαν, πράγματι, ήδη από τις 7 Αυγούστου φοιτητές του ΕΜΠ να καταγγείλουν τις επιθεωρήσεις αυτές: «Στιγματίζουμε την εκμετάλλευση της ιερότερης στιγμής του επτάχρονου αγώνα του λαού μας που είναι και μια από τις μεγαλύτερες στιγμές της νεότερης ιστορίας μας. Εννοούμε φυσικά το Πολυτεχνείο. Δεν είναι δυνατόν να το ανεχτούμε». Η πρώτη, δηλαδή, μαζική ενημέρωση για την εξέγερση συνδέεται μ αυτή τη θεατρική τυμβωρυχία και τα χιουμοριστικά σκετσάκια για τα βασανιστήρια, την ΕΣΑ και τη Γυάρο.
Για να αντιληφθεί κανείς τις συνθήκες της εποχής, σημειώνουμε ότι δεν ήταν καθόλου αυτονόητο ότι η ανασφαλής ακόμα μεταπολιτευτική κυβέρνηση είχε διάθεση να ασχοληθεί με τη σφαγή. Στις 28.8.74 το υπουργείο Δημόσιας Τάξης έσπευσε να διαψεύσει ότι διενεργείται έρευνα για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου: «Εις αθηναϊκάς εφημερίδας της σήμερον αναγράφεται ότι διετάχθη υφ ημών έρευνα προς διακρίβωσιν των συνθηκών, υφ άς διεδραματίσθησαν τα γεγονότα της 16-17 Νοεμβρίου 1973. Τούτο δεν είναι αληθές και ουδεμία τοιαύτη διαταγή εξεδόθη». Και για να μη μείνει καμιά αμφιβολία για τις προθέσεις της κυβέρνησης, ο υπουργός παρά τω πρωθυπουργώ Γεώργιος Ράλλης χαρακτήρισε «ανεύθυνες φήμες» ότι «θα καταλογισθούν ευθύναι διά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου» και απέδωσε στις εφημερίδες «συναγωνισμό προς ανάξεσιν πληγών του προσφάτου παρελθόντος» και «διά λόγους εντυπωσιασμού του αναγνωστικού κοινού αναρρίπισις παθών και ανησυχιών».
Δεν πέρασε ούτε μία εβδομάδα και η κυβέρνηση υποχρεώθηκε να αναδιπλωθεί: Στις 5 Σεπτεμβρίου ανατέθηκε στον εισαγγελέα Δημήτριο Τσεβά η προανάκριση για την υπόθεση του Πολυτεχνείου. Μάλιστα, στις 10.9.74 επισκέφτηκαν συμβολικά το Πολυτεχνείο τρεις υπουργοί για να «προσκυνήσουν» το χώρο. Ανήκαν, όμως, και οι τρεις στη σοσιαλδημοκρατική πτέρυγα της κυβέρνησης Καραμανλή (Μαγκάκης, Τσάτσος, Αλαβάνος). Στις 11.9.74 διενήργησε αυτοψία στο Πολυτεχνείο ο ίδιος ο εισαγγελέας Τσεβάς.
Ακόμα και η κλασική εικόνα με το τανκ να ρίχνει την πόρτα του Πολυτεχνείου δεν ήταν γνωστή εκείνη την περίοδο και, μάλιστα, δεν ήταν καθόλου αυτονόητο ότι θα πρεπε να μεταδοθεί από την κρατική τηλεόραση. Υπήρχαν κάποιες σχετικές φωτογραφίες (όπως αυτή που δημοσιεύτηκε στο εξώφυλλο του περιοδικού «Επίκαιρα» στις 8.8.74), αλλά η ταινία της ολλανδικής τηλεόρασης άργησε πολύ να κυκλοφορήσει ελεύθερα για το ελληνικό κοινό.
Κάποια στιγμιότυπα δημοσίευσε ο «Ταχυδρόμος», με το χαρακτηριστικό πρωτοσέλιδο «Στα χέρια μας το φιλμ του Πολυτεχνείου» (5.9.74). Οπως αναφέρει το «Βήμα» στις 15.9, «η ταινία της ολλανδικής τηλεοράσεως προβάλλεται συχνότατα αυτόν τον καιρό στην Αθήνα, στο σπίτι του πρώην βουλευτού της Ε.Κ. κ. Ι. Κουτσοχέρα».
Από τις αρχές Οκτωβρίου άρχισε η ταινία να παίζεται και στο Πολυτεχνείο, στο πλαίσιο της έκθεσης με ντοκουμέντα και έργα τέχνης εμπνευσμένα από την εξέγερση. Επειτα από πολλές περιπέτειες ανακοινώθηκε ότι η ταινία θα προβληθεί το Σάββατο 26.10 από την κρατική τηλεόραση. Την τελευταία στιγμή, όμως, η προβολή ματαιώθηκε για «τεχνικούς λόγους», ενώ ο γενικός διευθυντής του ΕΙΡΤ Δημήτρης Χορν «σε ερώτηση σχετικά με την τύχη της ταινίας, που σημειωτέον έχει προβληθεί εδώ και καιρό σε χώρες του εξωτερικού, τόνισε ότι, όπως ελπίζει, θα μπορέσει να διευκρινίσει το θέμα αυτό εντός της εβδομάδος» («Το Βήμα», 29.10.74). Την επομένη, η ίδια εφημερίδα αποκαλύπτει ότι «η απαγόρευση της ταινίας προήλθε από την κυβέρνηση, με την αιτιολογία της πιθανότητας να προκληθούν ταραχές και δυσάρεστο κλίμα κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου».
Για να καλύψει τη σκανδαλώδη απαγόρευση, η κυβέρνηση έβαλε μπροστά τη γενική διεύθυνση του ΕΙΡΤ, η οποία με μακροσκελή ανακοίνωση υποστήριξε ότι «απέκτησε το ολλανδικό φιλμ με τα γεγονότα του Πολυτεχνείου στις 22 Οκτωβρίου. Αμέσως η Διεύθυνση πήρε την απόφαση να το παρουσιάσει και ανήγγειλε την προβολή για τις 26 Οκτωβρίου. [...] Το ΕΙΡΤ ήλθε σε συνεννόηση με το αρμόδιο υπουργείο και απεφασίσθη να αναβληθεί η προβολή για να γίνει επεξεργασία με ελληνικούς υποτίτλους ώστε και κατανοητό από όλους να είναι το φιλμ και να διατηρηθεί η αυθεντικότητά του. Αυτός είναι ο μοναδικός λόγος της αναβολής».
Οι πρώτες κάλπες
Φυσικά δεν πείστηκαν παρά όσοι ήθελαν να πειστούν. Η ταινία παίχτηκε τελικά την Κυριακή 3 Νοεμβρίου, στο μέσο της προεκλογικής περιόδου, χωρίς, βέβαια, να προκληθούν «ταραχές» που φοβόταν η κυβέρνηση. Ενδεικτικό για το κλίμα της εποχής και την καχυποψία με την οποία αντιμετωπιζόταν κάθε σχετική πρωτοβουλία είναι το γεγονός ότι το ΕΙΡΤ υποχρεώθηκε να καλέσει στο στούντιό του τον ανταποκριτή της ολλανδικής τηλεόρασης Α. Κουράντ, στον οποίο οφείλεται το ιστορικό αυτό ντοκουμέντο, για να επιβεβαιώσει ότι η κόπια που μεταδόθηκε ήταν πανομοιότυπη με τη δική του!
Το «Βήμα», μάλιστα, φιλοξένησε σχετική επιβεβαίωση και του Κώστα Σημίτη, ο οποίος είχε δει την ταινία στο Σύνδεσμο Ελλήνων Φοιτητών του Πανεπιστημίου Γκίσεν της Δ. Γερμανίας όπου δίδασκε (6.11.74).
Ο κ. Κουράντ ξεκαθάρισε πάντως ότι δεν είχε δώσει στο ΕΙΡΤ τη δεύτερη ταινία του που κάλυπτε όλα τα γεγονότα μετά την εισβολή των τανκς και συγκεκριμένα την αιματηρή καταστολή των συγκεντρώσεων και τις συλλήψεις το Σάββατο, την Κυριακή και τη Δευτέρα (17-19.11.73).
Η πολιτική κίνηση που επρόκειτο να σφραγίσει την ιστορική ανάμνηση των γεγονότων του Πολυτεχνείου ήταν η επιλογή του Καραμανλή να διεξαγάγει τις εκλογές κατά την πρώτη επέτειο της εξέγερσης. Κύκλοι της Νέας Δημοκρατίας ανέφεραν στις 30.9 ότι η πιθανότερη ημερομηνία για τις εκλογές είναι η 10η Νοεμβρίου. Δυο μέρες αργότερα, το υπουργικό συμβούλιο ανακοίνωσε ότι τελικά επιλέχθηκε η 17η Νοεμβρίου. Ως δικαιολογία προβλήθηκε ότι η παράταση αυτή δόθηκε για να έχει λίγο περισσότερο χρόνο στη διάθεσή του ο Γεώργιος Μαύρος, αρχηγός της Ενωσης Κέντρου, ο οποίος με την ιδιότητα του υπουργού Εξωτερικών είχε υποχρεωθεί να λείπει για μεγάλο διάστημα. Πάντως, σύσσωμη η αντιπολίτευση ζητούσε μετάθεση του χρόνου των εκλογών για αργότερα, έτσι ώστε να μπορέσει να συγκροτηθεί καλύτερα.
Τη σύνδεση της επετείου με τις εκλογές διατυπώνει πρώτη φορά η ΟΝΝΕΔ, απαντώντας στην «ανεδαφική επιχειρηματολογία διά της οποίας επιχειρείται η ματαίωσις των εκλογών». Μεταξύ άλλων αναφέρει ότι «οι ελεύθερες εκλογές της 17ης Νοεμβρίου είναι το καλύτερο μνημόσυνο για τα παιδιά που αγωνίσθηκαν και έπεσαν στο Πολυτεχνείο, γιατί αποτελούν την πανηγυρική επιβεβαίωση της νίκης των δημοκρατικών δυνάμεων και της παγιώσεως των ελευθέρων δημοκρατικών θεσμών της χώρας».
Ο ίδιος ο Καραμανλής, όπως αναλύουμε σε διπλανή στήλη, ήταν ο μόνος παλαιός πολιτικός που κράτησε στάση απόλυτης αδιαφορίας κατά τη διάρκεια των γεγονότων. Ομως η κίνησή του να ταυτίσει τις πρώτες εκλογές της μεταπολίτευσης με την πρώτη επέτειο του Πολυτεχνείου είχε σημαντικές πολιτικές συνέπειες:
Από τη μια μεριά οδήγησε σε οριστική ρήξη στο εσωτερικό του φοιτητικού κινήματος μεταξύ των εκπροσώπων της παραδοσιακής αριστεράς (κυρίως του Ρήγα Φεραίου και της Αντι-ΕΦΕΕ) και των υπεραριστερών ριζοσπαστικών ομάδων. Οι πρώτοι δέχτηκαν την επιλογή της κυβέρνησης και αποφάσισαν να οργανωθεί ο εορτασμός την πρώτη Κυριακή μετά τις εκλογές (24.11), ενώ οι άλλοι προχώρησαν σε μια εντυπωσιακή επίδειξη δύναμης, συγκεντρώνοντας δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές σε πορεία προς την Καισαριανή την Παρασκευή, 15.11.
Από την άλλη, η κίνηση του Καραμανλή επέτρεψε στους υποστηρικτές του να εμφανιστούν ότι τιμούν τους «ήρωες» του Πολυτεχνείου, χωρίς να ταυτίζονται βέβαια με το περιεχόμενο της δράσης των εξεγερμένων.
Αλλά το σημαντικότερο ήταν ότι ο Καραμανλής σημάδεψε μ αυτό τον τρόπο την εικόνα για το Πολυτεχνείο που διαμορφωνόταν τότε από τα μέσα ενημέρωσης και τις πολιτικές δυνάμεις. Κατά το τριήμερο του επίσημου εορτασμού (22-24.11) κορυφώθηκε η καθημερινή προσέλευση χιλιάδων πολιτών στο Πολυτεχνείο κυρίως με τη μορφή πολιτικού μνημόσυνου, την κατάθεση λουλουδιών και σημειωμάτων στα κάγκελα.
Η εικόνα κι η αλήθεια
Αυτή ήταν και η πρώτη επαφή των περισσότερων Αθηναίων με την ιστορία της εξέγερσης. Και την Κυριακή πραγματοποιήθηκε η περίφημη πορεία του ενός εκατομμυρίου προς το ΕΑΤ-ΕΣΑ και την Αμερικανική Πρεσβεία. Η μαζικότητα αλλά και τα συνθήματα της πορείας (ιδίως το αυτοκριτικό αλλά και αυτοκτονικό «λαέ, ντροπή σου για την εκλογή σου») ήταν βαθιά επηρεασμένα από τον εκλογικό θρίαμβο του Καραμανλή, η διαδήλωση πήρε δηλαδή τη μορφή μιας άτυπης αντιπολιτευτικής διαμαρτυρίας. Ομως ταυτόχρονα αυτή η μαζική προσέλευση έδωσε και έναν πανεθνικό χαρακτήρα στην εκδήλωση, την οποία επισφράγισε το σύνολο του τύπου, με τη μοναδική εξαίρεση του χουντικού «Ελεύθερου Κόσμου». Αλλά μ αυτό τον τρόπο μεταλλάχθηκε η ίδια η ανάμνηση του γεγονότος.
Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, από τότε επικράτησε η πλανημένη εικόνα ενός παλλαϊκού ξεσπάσματος που οδηγήθηκε στη σφαγή. Λέγοντας «Πολυτεχνείο», στη σκέψη των πολλών έρχεται από τότε η εικόνα του ενός εκατομμυρίου του 1974 και όχι των δεκάδων χιλιάδων του 1973.
Από τότε θεωρήθηκε η εξέγερση ηρωικό ξέσπασμα του έθνους και απογυμνώθηκε από τον αριστερό και επαναστατικό της χαρακτήρα. «Κανείς δεν νομιμοποιείται να μονοπωλήσει ή να οικειοποιηθεί το μεγάλο γεγονός» έγραφε το «Βήμα» την ημέρα του εορτασμού: «Ανήκει στο Εθνος και είναι σύμφυτο και -αλίμονο- σύνηθες γεγονός της ιστορίας του» (24.11.74). Κάτι σαν Ζάλογγο ή Αρκάδι, συμπληρώνουμε εμείς.
Αυτή ήταν η δεύτερη νίκη του Καραμανλή, μία μόλις εβδομάδα μετά τον εκλογικό του θρίαμβο.
--------------------------------------------------------------------------------
Γκολφ ή τανκς;
Γκλίξμπουργκ και Κ. Καραμανλής παρέμειναν απαθείς τον Νοέμβρη του 73.
Μια από τις σκοτεινές πτυχές του πολιτικού παρασκήνιου κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβρη του 1973 και κατά την πρώτη επέτειό της το Νοέμβρη του 1974 αφορά την προσωπική στάση του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Αντίθετα από το σύνολο των πολιτικών στελεχών της προδικτατορικής περιόδου, ο Καραμανλής απέφυγε να κάνει οποιαδήποτε δήλωση για τα γεγονότα, παρά το γεγονός ότι του υποβλήθηκε εκτενές υπόμνημα από συνεργάτες του στο Παρίσι, όπου αναφέρονταν όχι μόνο στοιχεία της σφαγής αλλά και οι επιπτώσεις σε εκπροσώπους του πολιτικού κόσμου. Από το επίσημο αρχείο του Κωνσταντίνου Καραμανλή, αντιγράφουμε τους λόγους της αδράνειάς του:
«Ο Κ. Καραμανλής, μη έχοντας άμεση εποπτεία των δραματικών γεγονότων που εκτυλίσσονταν στην Αθήνα και ενόψει πιθανών ανεξέλεγκτων εξελίξεων που ήταν δυνατό να επιφυλάσσουν, δεν θεώρησε προφανώς σκόπιμο, μετά την πρόσφατη σαφή και αναλυτική διατύπωση των απόψεών του, να κάμει οποιαδήποτε εσπευσμένη δήλωση» (τ. 7, σελ. 202). Σ αυτή τη στάση επέμεινε ο κ. Καραμανλής ακόμα κι όταν του τηλεγράφησε ο Ανδρέας Παπανδρέου και τον κάλεσε να τοποθετηθεί δημόσια, όπως έκανε εκείνος και ο Π. Κανελλόπουλος. Ο Καραμανλής πάλι αρνήθηκε, με αποτέλεσμα να εκμεταλλευτεί αυτή τη σιωπή του ο εκπρόσωπος της χούντας Σπύρος Ζουρνατζής, λέγοντας ότι «θέλομεν να πιστεύομεν ότι ο κ. Κανελλόπουλος δεν εκπροσωπεί ούτε τον κ. Καραμανλή! Θα ήτο διασκεδαστικόν να μας επεδείκνυε τα πληρεξούσια γράμματά του».
Οπως αποκαλύπτει στις πολύτιμες «Σημειώσεις» του ο τότε αυλάρχης του Γκλίξμπουργκ Λεωνίδας Παπάγος, «την εβδομάδα του Πολυτεχνείου υπήρξαν πολλές επαφές Βασιλέως-Καραμανλή. Ο Βασιλεύς επικοινώνησε με τον Καραμανλή και του είπε ότι σκέπτεται να κάνει κάποια ανακοίνωση. Οπως εξελίσσονται τα πράγματα, υπάρχει ο κίνδυνος να μη μείνει τίποτε όρθιο "εκτός από το prestige σας ως πρωθυπουργού και το δικό μου ως αρχηγού του κράτους. Αν οι Ελληνες αποφασίσουν να προσχωρήσουν στον κομμουνισμό, θα έχουν δίκαιο, εσείς παίζατε golf και εγώ το ίδιο, χωρίς να γίνεται τίποτε". "Δεν έχετε άδικο" απάντησε ο Καραμανλής» (σελ. 524-5). Οπως αποκαλύπτει στη συνέχει ο Λεωνίδας Παπάγος, ο Καραμανλής «δεν θα προβεί σε καμιά ανακοίνωση για τα γεγονότα στην Ελλάδα, περιμένοντας εξελίξεις», ενώ ο Γκλίξμπουργκ «μετά από πληροφορίες από την Ελλάδα ότι το κίνημα (σ.σ.: η χούντα Ιωαννίδη) εκτρέπεται του αρχικού του σκοπού και κατευθύνεται από άκρως αριστερά στελέχη, αποφάσισε να μην κάνει τίποτε».
Ενα χρόνο αργότερα τα πράγματα είχαν ωριμάσει για τις δηλώσεις των δύο ανδρών που κυβέρνησαν κάποτε την Ελλάδα. Ο Γκλίξμπουργκ έβγαλε δακρύβρεχτη ανακοίνωση που μεταδόθηκε από το Αθηναϊκό Πρακτορείο:
«Σήμερα η σκέψις μου στρέφεται με θαυμασμόν προς τα ηρωικά θύματα του Πολυτεχνείου, που με τη θυσία τους άνοιξαν τον δρόμο προς την ελευθερία. Με ευλάβειαν αποτίω φόρον τιμής εις όλους τους ηρωικούς νεκρούς, οι οποίοι θα παραμείνουν ως σύμβολο θυσίας, ανθρωπίνης αξιοπρεπείας και ελευθερίας. Ουδείς λησμονεί την θυσίαν των» (17.11.74).
Οταν, βέβαια, έστειλε και στεφάνι με βασιλική αντιπροσωπεία στο χώρο του Πολυτεχνείου, η Οργανωτική Επιτροπή δεν επέτρεψε την κατάθεσή του, ανακοινώνοντας ότι «ο χαρακτήρας της εκδήλωσης είναι αντιφασιστικός, αντιιμπεριαλιστικός. Ο θεσμός της βασιλείας, φορέας κάθε ξένης εξάρτησης και επέμβασης στον τόπο μας, είναι φανερό πως δεν συμβιβάζεται με τη θέληση και τους αγώνες του λαού μας. Αυτό, σε συνδυασμό με τις ευθύνες που έχει ο έκπτωτος μονάρχης για την επιτυχία του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου μας επιβάλλει να μην επιτρέψουμε την κατάθεση στεφάνου εκ μέρους της βασιλικής αντιπροσωπείας» (23.11.74).
Πιο συγκρατημένος και συνεπής στη γραμμή του ο Καραμανλής, αρκέστηκε να σημαδέψει την πρώτη επέτειο με τον ορισμό των εκλογών στις 17 Νοεμβρίου, ενώ τη λέξη «Πολυτεχνείο» την περιέλαβε μόνο μία φορά σε δημόσια ομιλία του: Ηταν το προεκλογικό τηλεοπτικό του διάγγελμα, όπου ανέφερε το «έγκλημα του Πολυτεχνείου», μαζί με άλλες υποθέσεις που είχαν παραπεμφθεί στη δικαιοσύνη (13.11.74).
Μάταια η διαπαραταξιακή επιτροπή του εορτασμού συνεδρίαζε για το πώς θα αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο να επισκεφτεί ο νεοεκλεγμένος πρωθυπουργός το χώρο του Πολυτεχνείου κατά το τριήμερο 22-24.11.74. Ο Καραμανλής δεν σκέφτηκε ποτέ να πραγματοποιήσει παρόμοια επίσκεψη.
--------------------------------------------------------------------------------
ΔΙΑΒΑΣΤΕ
Σταύρου Λυγερού
«Φοιτητικό κίνημα και ταξική πάλη στην Ελλάδα» (Εκδοτική Ομάδα Εργασία, Αθήνα 1977)
Η πρώτη προσπάθεια συνθετικής παρουσίασης της γέννησης του φοιτητικού κινήματος από τις προσφυγές στα πρωτοδικεία το 1972 μέχρι την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Ο συγγραφέας ανήκε τότε στην «αντιρεφορμιστική αριστερά».
Ολύμπιου Δαφέρμου
«Το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα, 1972-1973» (Εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 1992)
Διερεύνηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της αντιδικτατορικής φοιτητικής πάλης, από τη σκοπιά ενός υποστηρικτή της πολιτικής και οργανωτικής αυτονομίας του φοιτητικού κινήματος.
Δημήτρη Χατζησωκράτη
«Πολυτεχνείο 73. Αναστοχασμός μιας πραγματικότητας» (Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2004)
Η προσωπική ματιά για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου από τη σκοπιά του στελέχους της ΚΟΣ και του Ρήγα Φεραίου, γραμμένη τρεις δεκαετίες μετά. Συνοδεύεται από κριτική στις άλλες ερμηνευτικές εκδοχές.
Δημήτρη Παπαχρήστου (επιμ.)
«Το Πολυτεχνείο ζει;» (Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 2004)
Επετειακή έκδοση για τα τριάντα χρόνια της εξέγερσης με τη συμβολή πολλών στελεχών του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος. Αδικείται από τις δηλώσεις κατά της τρομοκρατίας που συμπεριλήφθηκαν στον τόμο, κάτω από την πίεση της πολιτικής επικαιρότητας μετά τις συλλήψεις μελών της 17 Νοέμβρη.
Γιώργου Γάτου
«Πολυτεχνείο 73. Ρεπορτάζ με την ιστορία» (Εκδόσεις Φιλιππότη, Αθήνα 2002)
Δημοσιογραφική παρουσίαση των γεγονότων, μαρτυρίες και ντοκουμέντα από την εξέγερση.
Θέμα
Πολυτεχνείο 73
Σύνολο καταγραφών: 49
- ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ,ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ Βασίλης Τραϊφόρος, 19/11/2021
- Πολυτεχνείο ʼ73. Δημήτρης Χατζησωκράτης, 17/11/2021
- Η 48η επέτειος του Πολυτεχνείου Μωυσής Ελισάφ, 16/11/2021
- Για τις αγωνίστριες τότε έλεγαν ότι ήταν ελευθέρων ηθών, πόρνες Αντωνία Χαρίτου, 13/11/2021
- Δεν υπήρχε η αίσθηση διαφορών μεταξύ ανδρών και γυναικών Ελένη Αναστασίου, 13/11/2021
- Ο συγκλονισμός ολόκληρης της Ελλάδας και της διεθνούς κοινής γνώμης ήταν καταλυτικός Δημήτρης Χατζησωκράτης, 17/11/2020
- Από την τοπική απαγόρευση στη γενική αναστολή των δημόσιων υπαίθριων συναθροίσεων Γιώργος Σωτηρέλης, 17/11/2020
- 47 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ... Δημήτρης Χατζησωκράτης, 15/11/2020
- Η σημαία του Πολυτεχνείου Παντελής Μπουκάλας, 19/11/2019
- Οι μνήμες και τα μηνύματα παραμένουν επίκαιρα 15/11/2019
- ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ 17 ΝΟΕΜΒΡΗ Θόδωρος Μαργαρίτης, 17/11/2018
- ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΄73: Κορύφωση του φοιτητικού αντιδικτατορικού αγώνα Δημήτρης Χατζησωκράτης, 20/05/2018
Πρόσφατα κείμενα
- Άρθρα
- Ειδήσεις
- Απόψεις
- Συμμετέχουμε στη γιορτή δημοκρατίας, στέλνουμε μήνυμα πολιτικής αλλαγήςΘανάσης Θεοχαρόπουλος, 14/05/2022
- Οι μέρες της κυβέρνησης Μητσοτάκη τελειώνουνΣτέργιος Καλπάκης, 15/05/2022
- Μετά το συνέδριο τι;Βασίλης Τραϊφόρος, 12/05/2022
- «Χορεύοντας (;) στο σκοτάδι»Ευγενία (Τζένη) Αρσένη, 11/05/2022
- Στις 15 Μαΐου για ένα σύγχρονο, ανοιχτό κόμμα με στόχο την πολιτική αλλαγήΚώστας Ζαχαριάδης*, 07/05/2022
- Η άλλη εικόνα για το έλλειμμα των 55.000 θέσεων στον ΤουρισμόΤάκης Καμπύλης, 16/05/2022
- Ραντεβού δημοκρατίας, μήνυμα πολιτική αλλαγήςΣτέργιος Καλπάκης, 14/05/2022
- Από την Ευρώπη της μεταβλητής γεωγραφίας στην Ευρωπαϊκή Πολιτική ΚοινότηταΜανώλης Σπινθουράκης, 11/05/2022
- Αμφίπλευρη ασάφειαΓιώργος Καπόπουλος, 11/05/2022
- Στις 15 Μαΐου θα σταλεί ένα ηχηρό μήνυμα πολιτικής αλλαγήςΘανάσης Θεοχαρόπουλος, 11/05/2022
- Έρχεται η κυβερνώσα Αριστερά για να δώσει λύσειςΘανάσης Θεοχαρόπουλος, 10/05/2022
- Ο πόλεμος των ανίκανωνΑντώνης Αντωνιάδης, 09/05/2022
- Δεν δεχόταν υποδείξειςΜιχάλης Μητσός, 03/05/2022
- Παραπαίοντας προς την ύφεσηΚώστας Καλλίτσης, 01/05/2022
- Δημοκρατία και αγοράΖαν-Πολ Φιτουσί, 01/05/2022
- Γηραιοί εγκέφαλοι στον κόσμο που αλλάζει!Νίκος Μαραντζίδης, 30/04/2022
- Στις 15 Μαΐου ο ΣΥΡΙΖΑ δυναμώνει, η κυβέρνηση Μητσοτάκη τελειώνειΘανάσης Θεοχαρόπουλος, 30/04/2022
- Μια χαραμάδα αισιοδοξίαςΓιώργος Γιαννουλόπουλος, 29/04/2022
- Σοσιαλισμός ή βαρβαρότηταΣωκράτης Βαρδάκης, 28/04/2022
- Η εξαγορά του Twitter και η ελευθερία του λόγουΓιώργος Πλειός, 28/04/2022
- Η πολλαπλή σημασία της νίκης του ΜακρόνΠ.Κ. Ιωακειμίδης, 27/04/2022
- Τι θέλει η Δύση στην ΟυκρανίαΑλέξης Παπαχελάς, 27/04/2022
- Τα μακρά και τα βραχέαΠαντελής Μπουκάλας, 27/04/2022
- Το κέντρο του συνεδρίου δεν είναι η συνεδρίαση, αλλά η κοινωνίαΔημήτρης Σεβαστάκης, 24/04/2022
- Μόνο μια προοδευτική κυβέρνηση θα ανακουφίσει την κοινωνία από τα δυσβάσταχτα βάρηΘανάσης Θεοχαρόπουλος, 23/04/2022
- Από την Κριμαία …στα Νησιά του Σολομώντος19/04/2022
- Το πρόταγμα για μια δημιουργική προνοητικότηταΤάσος Γιαννίτσης, 18/04/2022
- Ενα σχέδιο κι ένα νέο συμβόλαιοΚώστας Καλλίτσης, 17/04/2022
- Ένα ισχυρό αντιπολεμικό κίνημα ειρήνης είναι αναγκαίοΦωτεινή Σιάνου, 17/04/2022
- Η δύσκολη εξίσωση για τον ΜακρόνΕλένη Τσερεζόλε, 17/04/2022
- Ουκρανία: ο κίνδυνος της κλιμάκωσηςΣωτήρης Βαλντέν, 16/04/2022
- Να δημιουργήσουμε ένα πραγματικά ανοικτό κόμμα των μελών.Θανάσης Θεοχαρόπουλος, 15/04/2022
- Οι 5+1 δεσμεύσεις για την προοδευτική διακυβέρνησηΑλέξης Τσίπρας, 14/04/2022
- Γαλλία: Θα λειτουργήσει η «δημοκρατική αλληλεγγύη» ;Θόδωρος Τσίκας, 13/04/2022
- Τα Δαρδανέλλια της ξηράςΓιάννης Λασκαράκης, 13/04/2022
- Σε σταυρόλεξο για πολύ δυνατούς λύτες εξελίσσεται η διαμόρφωση του πολιτικού σκηνικού στη ΓαλλίαΜανώλης Σπινθουράκης, 13/04/2022
- Ο μισός αιώνας των ΛεπένΠαντελής Μπουκάλας, 12/04/2022
- Εξυπηρετεί την Ελλάδα ο νέος ρόλος Τουρκίας;Π.Κ. Ιωακειμίδης, 12/04/2022
- Για ένα «κοινό σπίτι» αριστερών και δημοκρατών πολιτώνΘόδωρος Τσίκας, 11/04/2022
- Γιατί αντέχουν οι εχθροί της δημοκρατίας;Γιώργος Σιακαντάρης, 11/04/2022
- Ο νέος ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ με την κοινωνία στην πρώτη γραμμήΔημήτρης Χατζησωκράτης, 09/04/2022
- Η πολιτική ταυτότητα της Generation ZΣτέργιος Καλπάκης, 08/04/2022
- Κυβέρνηση συνεργασίας με πρωθυπουργό τον Τσίπρα από την πρώτη ΚυριακήΘανάσης Θεοχαρόπουλος, 03/04/2022
- Όχι στον πόλεμο - Μόνη επιλογή η ειρήνη29/03/2022
- Ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. μπορεί, θέλει, ξέρει να κυβερνήσει τη χώραΚώστας Ζαχαριάδης, 27/03/2022
- Don’t look downΜίλτος Λαζαρίδης, 23/03/2022
- Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και οι γαλλικές προεδρικές εκλογέςΑλέκος Κρητικός, 23/03/2022
- Αντίπαλοι, αλλά όχι εχθροίΑντώνης Αντωνιάδης, 21/03/2022
- Αντί για επένδυση στο ΕΣΥ και στην ΠΦΥ, επιστροφή στον χρεοκοπημένο νεοφιλελευθερισμόΑνδρέας Ξάνθος, 21/03/2022
- Eνα διαρκές deja vuΝικήτας Κανάκης, 20/03/2022
- Ένοχοι Ιστορίας ή σκακιστές στον Τιτανικό;Αντώνης Λιάκος, 20/03/2022
- Οι έκτακτες συνθήκες απαιτούν έκτακτα και έγκαιρα μέτραΔημήτρης Λιάκος, 20/03/2022
- Τα νέα μέτρα στήριξηςΚώστας Καλλίτσης, 20/03/2022
- Παράθυρο ευκαιρίας στα ελληνοτουρκικάΘόδωρος Τσίκας, 20/03/2022
- Οπου ευημερούν ισχυροί ηγέτες συνήθως δυστυχούν οι άνθρωποιΝίκος Μαραντζίδης, 20/03/2022
- Οι συμβολικοί πόλεμοι προηγούνται των πραγματικών πολέμωνΜαρία Ρεπούση, 19/03/2022
- Οι εξελίξεις που μπορούν να αλλάξουν τον κόσμοΝίκος Μουζέλης, 19/03/2022
- Πόσο αλλάζουν οι Ελληνες;Γιάννης Βούλγαρης, 19/03/2022
- Οι σφαίρες επιρροής και τα γεωπολιτικά παίγνιαΓιώργος Γιαννουλόπουλος, 19/03/2022
- Το φάντασμα της Ζυρίχης…18/03/2022
- Αστυνόμευση των Α.Ε.Ι. ερήμην του Συντάγματος;Γιώργος Σωτηρέλης, 18/03/2022
- Τεκτονικές αναδιατάξεις στη γηραιά ήπειρο μετά την εισβολή των ΡώσωνΔημήτρης Χατζησωκράτης, 17/03/2022
- Οι κληρονομιές του Ψυχρού ΠολέμουΠολυμέρης Βόγλης, 17/03/2022
- Ενεργειακή μετάβαση: Ευκαιρία ή εφιάλτης;Γρηγόρης Στεργιούλης, 16/03/2022
- Με το βλέμμα στις κάλπεςΤάσος Παππάς, 16/03/2022
- Ο νέος Ψυχρός ΠόλεμοςΑλέξης Παπαχελάς, 16/03/2022
- Προοπτική συγκλίσεων για Ελλάδα – Τουρκία;Π.Κ. Ιωακειμίδης, 15/03/2022
- «Eυέλικτη» ανατροπή του χρόνου εργασίαςΣάββας Γ. Ρομπόλης, 14/03/2022
- Αυτό που συνδέει τους ΕυρωπαίουςΜαουρίτσιο Φερέρα, 14/03/2022
- Ποιος θα σχεδιάσει την «επόμενη ημέρα»;Κυριάκος Πιερίδης, 13/03/2022
- Οταν ο κίνδυνος γίνεται αντιληπτόςΚώστας Καλλίτσης, 13/03/2022
- Η Ε.Ε. να μιλήσει ξανά με την Ιστορία τηςΔημήτρης Παπαδημητρίου, 13/03/2022
- Η Ευρώπη και η Ελλάδα απέναντι στον πόλεμοΡάνια Σβίγκου, 13/03/2022
- Ο πόλεμος και οι θέσεις αρχήςΓαβριήλ Σακελλαρίδης, 12/03/2022
- Διαπραγματεύσεις και πόλεμοςΓιώργος Καπόπουλος, 11/03/2022
- Τουρκία: Ουδετερότητα και επιδιώξεις ΕρντογάνΒαγγέλης Αρεταίος, 11/03/2022
- Φονική νοσταλγίαΠαντελής Μπουκάλας, 10/03/2022
- Αποδείχτηκε η καταστροφική ενεργειακή πολιτική της ΝΔ υπέρ του φυσικού αερίουΓιώργος Σταθάκης, 10/03/2022
- Όταν μιλούν τα όπλα, η ευρωπαϊκή αυτονομία γίνεται εξωπραγματικήΣωτήρης Βαλντέν, 06/03/2022
- Ο ΣΥΡΙΖΑ–ΠΣ μπροστά στο 3ο ΣυνέδριοΜαρία Ρεπούση, 06/03/2022
- Ελλάδα, μια ειδική περίπτωσηΚώστας Καλλίτσης, 06/03/2022
- Η Ελλάδα να είναι διαρκώς μέρος της λύσηςΣτέργιος Καλπάκης, 06/03/2022
- Μόνο η διπλωματία μπορεί να σταματήσει τον πόλεμοΓιώργος Κατρούγκαλος, 05/03/2022
- Η Ημέρα της Γυναίκας και οι ανδρικοί αιώνεςΠαντελής Μπουκάλας, 05/03/2022
- Το Ουκρανικό, η Κύπρος και η ΤουρκίαΚυριάκος Πιερίδης, 05/03/2022
- Το ηρωικό παρελθόνΓιώργος Γιαννουλόπουλος, 04/03/2022
- Η προσέγγιση Πούτιν: ό,τι πιο άνομο σε έναν άνομο κόσμοΓιάννης Λούλης, 04/03/2022
- Το κλεμμένο μέλλον της ΡωσίαςJoschka Fischer, 28/02/2022
- Ο πόλεμος της γενιάς μαςΠαύλος Τσίμας, 26/02/2022
- Ο κόσμος είναι πλέον αλλιώςΓιάννης Βούλγαρης, 26/02/2022
- Oι αρνητικές επιπτώσεις της ουκρανικής κρίσηςΠαναγιώτης Πετράκης, 26/02/2022
- «Η υψηλή θνησιμότητα στη χώρα μας απαιτεί αξιόπιστη ερμηνεία»Τάκης Παναγιωτόπουλος, 26/02/2022
- «Είμαστε όλοι Ουκρανοί» (η ευθύνη της Δύσης)Π.Κ. Ιωακειμίδης, 25/02/2022
- Το ιστορικό πλαίσιο της ρωσο-ουκρανικής κρίσηςΑντώνης Λιάκος, 25/02/2022
- Δίκαιη, βιώσιμη και φεμινιστική οικονομίαΖέφη Δημαδάμα, 24/02/2022
- Ανάλυση: Στόχος του Πούτιν, η ανατροπή των Συμφωνιών για την ασφάλεια στην ΕυρώπηΘόδωρος Τσίκας, 24/02/2022
- Η 4ήμερη εργασία, τα βελγικά συνδικάτα και η «Εφ.Συν.»Χριστίνα Κοψίνη, 22/02/2022
- 150.000 λογαριασμοί στάλθηκαν15/05/2022
- ΝΕΑ ΑΡΧΗ- ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ03/05/2022
- Απαιτείται εθνική σύνεση, ανθρωπιστική ευαισθησία, πολιτική ειλικρίνεια και αποφασιστικότητα01/03/2022
- Η άλλη εικόνα για το έλλειμμα των 55.000 θέσεων στον ΤουρισμόΤάκης Καμπύλης, 16/05/2022
- Από την Ευρώπη της μεταβλητής γεωγραφίας στην Ευρωπαϊκή Πολιτική ΚοινότηταΜανώλης Σπινθουράκης, 11/05/2022
- Αμφίπλευρη ασάφειαΓιώργος Καπόπουλος, 11/05/2022
- Ο πόλεμος των ανίκανωνΑντώνης Αντωνιάδης, 09/05/2022
- Δεν δεχόταν υποδείξειςΜιχάλης Μητσός, 03/05/2022
- Δημοκρατία και αγοράΖαν-Πολ Φιτουσί, 01/05/2022
- Γηραιοί εγκέφαλοι στον κόσμο που αλλάζει!Νίκος Μαραντζίδης, 30/04/2022
- Η εξαγορά του Twitter και η ελευθερία του λόγουΓιώργος Πλειός, 28/04/2022
- Η πολλαπλή σημασία της νίκης του ΜακρόνΠ.Κ. Ιωακειμίδης, 27/04/2022
- Τι θέλει η Δύση στην ΟυκρανίαΑλέξης Παπαχελάς, 27/04/2022
- Τα μακρά και τα βραχέαΠαντελής Μπουκάλας, 27/04/2022
- Από την Κριμαία …στα Νησιά του Σολομώντος19/04/2022
- Το πρόταγμα για μια δημιουργική προνοητικότηταΤάσος Γιαννίτσης, 18/04/2022
- Τα Δαρδανέλλια της ξηράςΓιάννης Λασκαράκης, 13/04/2022
- Σε σταυρόλεξο για πολύ δυνατούς λύτες εξελίσσεται η διαμόρφωση του πολιτικού σκηνικού στη ΓαλλίαΜανώλης Σπινθουράκης, 13/04/2022
- Ο μισός αιώνας των ΛεπένΠαντελής Μπουκάλας, 12/04/2022
- Εξυπηρετεί την Ελλάδα ο νέος ρόλος Τουρκίας;Π.Κ. Ιωακειμίδης, 12/04/2022
- Γιατί αντέχουν οι εχθροί της δημοκρατίας;Γιώργος Σιακαντάρης, 11/04/2022
- Don’t look downΜίλτος Λαζαρίδης, 23/03/2022
- Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και οι γαλλικές προεδρικές εκλογέςΑλέκος Κρητικός, 23/03/2022
- Αντίπαλοι, αλλά όχι εχθροίΑντώνης Αντωνιάδης, 21/03/2022
- Eνα διαρκές deja vuΝικήτας Κανάκης, 20/03/2022
- Οπου ευημερούν ισχυροί ηγέτες συνήθως δυστυχούν οι άνθρωποιΝίκος Μαραντζίδης, 20/03/2022
- Το φάντασμα της Ζυρίχης…18/03/2022
- Οι κληρονομιές του Ψυχρού ΠολέμουΠολυμέρης Βόγλης, 17/03/2022
- Ενεργειακή μετάβαση: Ευκαιρία ή εφιάλτης;Γρηγόρης Στεργιούλης, 16/03/2022
- Με το βλέμμα στις κάλπεςΤάσος Παππάς, 16/03/2022
- Ο νέος Ψυχρός ΠόλεμοςΑλέξης Παπαχελάς, 16/03/2022
- Προοπτική συγκλίσεων για Ελλάδα – Τουρκία;Π.Κ. Ιωακειμίδης, 15/03/2022
- «Eυέλικτη» ανατροπή του χρόνου εργασίαςΣάββας Γ. Ρομπόλης, 14/03/2022
- Αυτό που συνδέει τους ΕυρωπαίουςΜαουρίτσιο Φερέρα, 14/03/2022
- Ποιος θα σχεδιάσει την «επόμενη ημέρα»;Κυριάκος Πιερίδης, 13/03/2022
- Η Ε.Ε. να μιλήσει ξανά με την Ιστορία τηςΔημήτρης Παπαδημητρίου, 13/03/2022
- Η Ευρώπη και η Ελλάδα απέναντι στον πόλεμοΡάνια Σβίγκου, 13/03/2022
- Ο πόλεμος και οι θέσεις αρχήςΓαβριήλ Σακελλαρίδης, 12/03/2022
- Διαπραγματεύσεις και πόλεμοςΓιώργος Καπόπουλος, 11/03/2022
- Τουρκία: Ουδετερότητα και επιδιώξεις ΕρντογάνΒαγγέλης Αρεταίος, 11/03/2022
- Φονική νοσταλγίαΠαντελής Μπουκάλας, 10/03/2022
- Αποδείχτηκε η καταστροφική ενεργειακή πολιτική της ΝΔ υπέρ του φυσικού αερίουΓιώργος Σταθάκης, 10/03/2022
- Η Ημέρα της Γυναίκας και οι ανδρικοί αιώνεςΠαντελής Μπουκάλας, 05/03/2022
- Το Ουκρανικό, η Κύπρος και η ΤουρκίαΚυριάκος Πιερίδης, 05/03/2022
- Η προσέγγιση Πούτιν: ό,τι πιο άνομο σε έναν άνομο κόσμοΓιάννης Λούλης, 04/03/2022
- Το κλεμμένο μέλλον της ΡωσίαςJoschka Fischer, 28/02/2022
- Ο πόλεμος της γενιάς μαςΠαύλος Τσίμας, 26/02/2022
- Oι αρνητικές επιπτώσεις της ουκρανικής κρίσηςΠαναγιώτης Πετράκης, 26/02/2022
- «Είμαστε όλοι Ουκρανοί» (η ευθύνη της Δύσης)Π.Κ. Ιωακειμίδης, 25/02/2022
- Δίκαιη, βιώσιμη και φεμινιστική οικονομίαΖέφη Δημαδάμα, 24/02/2022
- Η 4ήμερη εργασία, τα βελγικά συνδικάτα και η «Εφ.Συν.»Χριστίνα Κοψίνη, 22/02/2022
Ημερολόγιο κειμένων
◄ | Μάιος 2022 |
► |
W | Δε | Τρ | Τε | Πέ | Πα | Σά | Κυ |
---|---|---|---|---|---|---|---|
17 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 1 |
18 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 |
19 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
20 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 |
21 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 |
22 | 30 | 31 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
Θέματα επικαιρότητας
- 2022
- 1821
- Αγροτική Πολιτική
- αθλητισμός
- ακροδεξιά
- Αμερική
- Αριστερά
- Γαλλία
- γυναικοκτονία
- ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
- Διεθνή
- Διπλωματία
- εκλογές
- Ελληνοτουρκικά
- Ενέργεια
- Εξωτερική Πολιτική
- επιχειρήσεις
- εργασία
- ΕΥΡΩΠΗ
- ΕΦΚΑ
- Ισπανία
- Ιστορία του Αριστερού κινήματος
- κοινωνικό κράτος
- κόμματα
- Κυπριακό
- Κύπρος
- μικρομεσαίες
- Νέα Δημοκρατία
- Οικονομία
- Ουκρανία
- πανδημία
- πανδημία
- Περιβάλλον-Οικολογία
- πόλεμος
- Πολιτικό Σύστημα
- Πορτογαλία
- Ρωσία
- Σοσιαλδημοκρατία
- ΣΥΡΙΖΑ
- Σύριζα Προοδευτική Συμμαχία
- ΣΥΡΙΖΑ-ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ
- ΣΥΡΙΖΑ-ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ
- Τουρκία
- ΥΓΕΙΑ
- φεμινισμός
- 2021
- 200 ΧΡΌΝΙΑ
- 21 Απριλίου 1967
- Frontex
- αγροτική παραγωγή
- Αγφανιστάν
- Ακροδεξιά
- Ανάπτυξη
- Ανατολική Μεσόγειος
- Ανθρώπινα δικαιώματα
- απλή αναλογική
- Αριστερά-κεντροαριστερά
- Αρμενία
- ΑΣΕΠ
- ΑΣΕΠ
- Αστυνομική βία
- Ασφαλιστικό
- Αυστρία
- Αυτοδιοίκηση
- αυτοδιοίκηση
- Βαλκάνια
- Βία
- βιώσιμη ανάπτυξη
- Βόρεια Μακεδονία
- Γερμανία
- γυναικοκτονία
- ΔΕΗ
- Δημοσκοπήσεις
- διαδίκτυο
- Δικαιοσύνη
- δικαιώματα
- Εκλογικό Σύστημα
- ΕΛΛΑΔΑ-ΓΑΛΛΙΑ
- εμβολιασμός
- έμφυλη βία
- εξοπλισμοί
- εξοπλισμοί
- εξοπλισμοί
- εξοπλισμοί
- εξοπλισμοί
- επιστήμη/έρευνα
- εργασία
- εργασία/συνδικαλισμός
- Η Ευρώπη των 27
- Η.Π.Α
- ηλεκτρικό ρεύμα
- Θρησκεία
- Ισπανία
- Ιταλία
- κακοποίηση
- ΚΙΝ.ΑΛΛ.
- Κίνα
- ΚΚΕ
- κλιματική αλλαγή
- Μ.Ανατολή
- Μεσαία τάξη
- Μεταναστευτικό
- Μεταπολίτευση
- μεταρρυθμίσεις
- Μίκης Θεοδωράκης
- ΜΜΕ
- Νεολαία
- νεοφιλελευθερισμός
- οικολογια
- ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ/ΑΝΑΠΤΥΞΗ
- Οικονομική κρίση
- Ολοκαύτωμα
- ομοφοβία
- Παιδεία
- πανδημία
- πανδημία
- ποδόσφαιρο
- Πολιτική Προστασία
- Πολιτισμός
- Πολυτεχνείο 73
- προσφυγικό
- προσφυγικό
- προσφυγικό
- προσφυγικό
- Προσφυγικό-μεταναστευτικό
- προϋπολογισμός
- Πρωτομαγιά
- Πτωχευτικός Νόμος
- πυρκαγιές
- ρατσισμός
- Συμφωνία των Πρεσπών
- συνεπιμέλεια
- συνταγματικά δικαιώματα
- Συντάξεις
- ταμείο ανάκαμψης
- Ταμείο Ανάκαμψης
- Ταμείο Ανάκαμψης
- Ταμείο Ανάκαμψης
- Ταμείο Ανάκαμψης
- Τεχνολογία
- τεχνολογία
- Τουρισμός
- τράπεζες
- Τρομοκρατία
- φασισμός
- Χρυσή Αυγή
- 2020
- BREXIT
- Novartis
- Αντισιμιτισμός
- Αστυνομική βία
- Γεωστρατηγική
- ΔΗΜΑΡ
- διαδηλώσεις
- Διαπραγματεύσεις Ελλάδος-ΕΕ
- Διεθνείς σχέσεις
- Εθνικολαϊκισμός
- Εκκλησία -Κράτος
- Ελληνικά Κόμματα
- Ελληνοιταλική Συμφωνία ΑΟΖ
- Ευρωπαϊκή Αριστερά
- ιδιωτικοποιήσεις
- Κωνσταντινούπολη
- Λαϊκισμός
- Μεγ. Βρετανία
- προσφυγικό
- προσφυγικό
- Προσφυγικό-μεταναστευτικό
- Προσφυγικό-μεταναστευτικό
- Προσφυγικό-μεταναστευτικό
- Προσφυγικό-μεταναστευτικό
- πτωχευτικός κώδικας
- σοσιαλισμός
- Συνταγματικη Αναθεώρηση
- ΣΥΡΙΖΑ
- ΣΥΡΙΖΑ-ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ
- ΣΥΡΙΖΑ-ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ
- ΣΥΡΙΖΑ-ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ
- ΣΥΡΙΖΑ-ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ
- ΣΥΡΙΖΑ-ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ
- ΣΥΡΙΖΑ-ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ
- τουρκοκύπριοι
- 2019
- FYROM
- Αντιεθνικισμός- Αντιρατσισμός
- 2018
- Εθνικισμός
- Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ
- Νέα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ
- 2017
- ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΞΗ
- Ενιαίος φορέας της κεντροαριστεράς
- Αγροτικό
- Γαλλία προεδρικές εκλογές 2017
- Για τον Μιχάλη
- Η Ευρώπη των 28
- Λατινική Αμερική
- Μεγ. Βρεττανία
- Σχέσεις εκκλησίας και κράτους
- 2016
- ΔΝΤ
- Μετά το 3ο Μνημόνιο
- Προϋπολογισμός 2017
- ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΞΗ-ΠΟΤΑΜΙ_ΚΙΔΗΣΟ-ΚΙΝΗΣΕΙΣ
- Συνέδριο ΣΥΡΙΖΑ 2016
- Το Ποτάμι
- 2015
- Αντιδικτατορικός Αγώνας
- Γερμανικές Αποζημιώσεις
- ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΞΗ. Εκλογές 2015
- Δημοψήφισμα 2015
- Εκλογές 2015
- Εκλογές, Σεπτέμβριος 2015
- Έκτακτο Συνέδριο ΔΗΜΑΡ
- Η πορεία της ΔΗΜΑΡ μετά τις εκλογές 2015
- Μετά τη Συμφωνία Ελλάδας-Ευρωζώνης
- Μετά το 4ο Συνέδριο της ΔΗΜΑΡ
- Μετεκλογικά, 2015
- Παρίσι, Παρασκευή 13/11/2015
- 2014
- 2ο Συνέδριο ΔΗΜΑΡ
- G20
- Αυτοδιοικητικές Εκλογές 2014
- Δεκέμβρης 44
- ΔΗΜΑΡ-ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ
- Δημόσια Διοίκηση-Αυτοδιοίκηση
- Ευρωεκλογές 2014
- Μετά τις ευρωεκλογές 2014
- Μετά το 2ο Συνέδριο
- Μετανάστες
- Μουντιάλ 2014
- Παλαιστίνη
- Ποεδρική εκλογή
- Τεχνολογία
- Υγεία
- 2013
- Αραβικός Κόσμος
- Γερμανία , εκλογές 2013
- Ε.Ε. - Κοινή Αγροτική Πολιτική
- Ελληνοαμερικάνικες σχέσεις
- Κυβέρνηση Εθνικής Ευθύνης
- Συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ
- ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ-ΣΥΡΙΖΑ
- 2012
- "Αγανακτισμένοι"
- Αριστερά και Οικολογία
- Εκλογές 2012
- Πελατειακό κράτος
- Πολιτικό Σύστημα
- Συρία
- Φοιτητικές εκλογές
- 2011
- Αθήνα 2004
- Αθλητισμός
- Αποχαιρετισμός στον Λεωνίδα
- Βία στα γήπεδα
- Γερμανία , εκλογές 2010
- Δημιουργούμε τη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ
- Δημοσιονομικό Σύμφωνο 091211
- Διαχείρηση απορριμάτων
- Επέτειος της πτώσης της δικτατορίας
- Έρευνα
- Ιαπωνία
- Ιράν
- Κυβέρνηση Παπαδήμου
- Μέση Ανατολή
- Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο
- Μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές 2010
- ΜΜΜ
- Μνημόνιο-Κυβερνητική πολιτική
- Παγκοσμιοποίηση
- Ποδόσφαιρο
- Πυρηνική Ενέργεια
- Σκάνδαλο Siemens
- 2010
- "Καλλικράτης"
- 100 πρώτες ημέρες
- Αϊτή
- ΑΜΕΑ
- ΑΠΕ
- Αφγανιστάν
- Βρεττανικές Εκλογές 2010
- ΔΗΜΑΡ-ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ
- Διαδηλώσεις- Βία
- Εγκληματικότητα
- Εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας 2010
- Εκολογικός Νόμος
- Έκτακτο ΣΥΝέδριο
- ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΈΣΕΙΣ
- Ισραήλ-Παλαιστίνη
- Κίνα
- Κοπεγχάγη 2009
- Μετά το 6ο ΣΥΝέδριο
- Μετανάστες, ιθαγένεια
- Μνημόνιο
- ΝΑΤΟ
- Ναυτιλία
- Περιφερειακή συγκρότηση-Αυτοδιοικητικές εκλογές 2010
- ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΑΝΕΩΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ
- Πτώση του τείχους
- Πυρκαϊές 2010
- Ρομά
- Σκάνδαλα ομολόγων
- Σκάνδαλο Βατοπεδίου
- ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΌ
- 2009
- 1989, Πτώση του Τείχους
- Αμερικανικές εκλογές
- Αμερικάνικες επεμβάσεις
- Γεμανία, εκλογές 2009
- Γερμανία, εκλογές 2009
- Δεκέμβρης ΄09
- Διαρκές ΣΥΝέδριο, Σεπτέμβριος 2009
- Διαρκές Συνέδριο ΣΥΝ 13-5/02/09
- Διεθνής Τρομοκρατία
- Ευρωεκλογές 2009
- Ευρωεκλογές 2010
- Η Ευρώπη των 25
- Ισλάμ
- ΚΚΕ
- Μετά τις εκλογές
- Μετά τις εκλογές 041009
- Μετά τις ευρωεκλογές 2009
- Οικολογία και Ανανεωτική Αριστερά
- Προγραμματικά
- Προγραμματικό Συνέδριο του ΣΥΝ
- Προς τις βουλευτικές εκλογές 2009
- Πυρκαϊές 2009
- Ρωσικές επεμβάσεις
- Σκάνδαλο Παυλίδη
- Χρηματοπιστωτική κρίση
- 2008
- 21/4/67, 40 χρόνια μετά
- 5ο ΣΥΝέδριο
- Αμμερικάνικες εκλογές 2006
- Άνοιξη Πράγας
- Για την "Αυγή Α.Ε."
- Διαδίκτυο-Blogers
- Εξεταστική-Προανακριτική για Βατοπέδιο
- Ευρωπαϊκό Σύνταγμα
- Κεντροαριστερά
- Μάης ΄68
- Μετά το 5ο ΣΥΝέδριο
- Μεταρρυθμιστική Συνθήκη
- Ντόπιγκ
- Πεκίνο 2008
- Συμβούλιο Κορυφής Ε.Ε.
- 2007
- Διάλογος για τις Προοπτικές της Αριστεράς
- Ιστορία Στ΄Δημοτικού
- Μετεκλογικά 2007
- Νέες Τεχνολογίες
- Προεδρικές εκλογές Γαλλία
- Προς τις Βουλευτικές εκλογές
- ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ, Ανανεωτική πορεία ή αναδίπλωση;
- 2006
- Βιοηθική
- Δημοτικονομαρχιακές εκλογές 2006
- Διαδίκτυο
- Επέμβαση στον Λίβανο
- Ευρωεκλογές 2004
- Ευρωτουρκικά
- Μετά τις ευρωεκλογές 2004
- Παραίτηση Δαμανάκη
- ΠΑΣΟΚ, κενροαριστερά, σχέσεις με αριστερά
- Πετρελαϊκή κρίση
- 2005
- Το Ελληνικό Κοινωνικό Φόρουμ
- 2004
- Αμερικάνικες Εκλογές 2004
- Εκλογές 2004
- Μπροστά στο ΣΥΝέδριο
- Πρόεδρος Δημοκρατίας
- 2003
- Ελληνική Προεδρία
- Η Χάρτα της Σύγκλισης
- Χώρος Διαλόγου
Αρθρογράφοι
- Adler Alexandre
- Ago Niko
- Ahuja Anjana
- Aixmiros O
- Alibhai-Βrown Υasmin
- Arnason Johanan P.
- Ashley Jackie
- Attali Jacques
- Aubry Μartine
- AYDINTASBAS ΑSLI
- Baker Gerard
- Bauman Zygmunt
- Beck Ulrich
- Berman Sheri
- Berners-Lee Tim
- Bierbaum Heinz
- Bildt Carl
- Blanchard Emmanuel
- Bolzman Claudio
- Brooks David
- Buruma Ian
- Cacciari Massimo
- Canino Αndrea
- Castells Manuel
- Clogg Richard
- Coates David
- Cochet Yves
- Cohen Roger
- Colombani Jean-Marie
- Copp Doug
- Cordonnier Laurent
- Corsetti Giancarlo
- COURTOIS GERARD
- Daniel Jean-Marc
- Daniel Rosen
- Day Mark
- Dejevsky Mary
- Delbeke Jos
- Delhomais Ρierre Αntoine
- Delors Jacques
- DIXON HUGO
- Dobson Andrew
- DUPIN ERIC
- Dyer Ceoff
- Färm Göran
- Featherstone Kevin
- Ferenczi Thomas
- Ferner Elke
- Ferrand Olivier
- Ferrari Antonio
- Ferreras Isabelle
- Fischer Joschka
- Fitoussi Jean-Paul
- Freire Andre
- Friedman Thomas
- Gabriel Sigmar
- Galbraith James Kenneth
- Gamble Andrew
- Garton Ash Timothy
- Gerson Michael
- Giddens Antony
- Gros Daniel
- Gross Daniel
- Guélaud Claire
- Halimi Serge
- Hall Ben
- Hamon Benoît
- Henley Jon
- Hirst Joel
- Hohnen Paul
- Hollande Francois
- Hughes Kathryn
- Ignatius David
- Irvin George
- Jackson Tim
- Joschka Fischer
- Juncker Jean-Claude
- Klein Naomi
- Krugman Paul
- Kuisma Mikko
- Lagarde Christine
- Laidi Ζaki
- LIpietz Alain
- Lomborg Bjorn
- Loth Renee
- Lula da Silva Luiz Inácio
- Mark Leonard
- Mattioli Gianni
- Mayer Catherine
- Meyer - Cording Claus
- Miliband David
- Morin Edgar
- Mudde Cas
- Munchau Wolfang
- Napolitano Giorgio
- Normand Jean-Michel
- Obama Barack
- Okland Astrid Ζωή
- Oz Amos
- Padoa-Schioppa Tomaso
- Padovani Marcelle
- Palacio Ana
- Pei Minxin
- Perrier Guillaume
- Persson Goran
- Philip Bruno
- Pisani-Ferry Jean
- Plihon Dominique
- Pons Ρhilippe
- Potier Samuel
- Ramonet Ignacio
- Rasmussen Ρoul Νyrup
- Revelli Marco
- Ridet Philippe
- Rifkin Jeremy
- Rocard Michel
- Rogers Paul
- Roubini Nouriel
- Rupnik Jacques
- Scholz Olaf
- Schröder Gerhard
- Schulz Martin
- Schwall-Düren Angelica
- Shambaugh David
- Slackman Μichael
- Spence Michael
- Steinmeier Frank-Walter
- Stephens Philip
- Stiglitz Joseph E.
- Strauss-Kahn Dominique
- Timmermans Frans
- Toner Robin
- Trichet Jean-Claude
- Truc Olivier
- Truong Nicolas
- Veltroni Walter
- Verheugen Gunter
- Verhofstadt Guy
- Vernet Daniel
- Vorkotter Uwe
- Wallerstein Immanuel
- Watkins Kevin
- Weber Henri
- Werner Hoyer
- WOLFF RICHARD
- Yiounker Jean Claude
- Αβδελά Έφη
- Αγαλιώτης Γιώργος
- Αγγελής Βαγγέλης
- Αγγελόπουλος Γιώργος
- Αγριαντώνη Χριστίνα
- Αγρολάμπος Μπάμπης
- Αγτζίδης Βλάσης
- Αδαμόπουλος Αδαμ
- Αδαμοπούλου Μαίρη
- Αθανασίου Θανάσης
- Αθανασόπουλος Παύλος
- Αθανασόπουλος Άγγελος Αλ.
- Αθανασόπουλος Ανδρέας
- Αθινάκης Δημήτρης
- Ακιντζί Μουσταφά
- Ακινττζί Μουσταφά
- Ακρίτα Ελενα
- Αλ Σάλεχ Αφροδίτη
- Αλαβάνος Αλέκος
- Αλεγκρετι Τζοβανι
- Αλεξάκος Κωνσταντίνος
- Αλεξανδρής Άρης
- Αλεξανδρής Ευάγγελος
- Αλεξιάδης Τρύφων
- Αλεξίου Νίκος
- Αλεξίου Σωτήρης
- Αλεξόγλου Σάββας
- Αλεξόπουλος Χρίστος
- Αλί Μπιράντ Μεχμέτ
- Αλιβιζατος Νίκος
- Αλιβιζάτος Νίκος Κ.
- Αλιβιζάτος Νίκος Κ.
- Αλιετά Μισέλ
- Αλιμί Σερζ
- Αλιμπράντης Νικήτας
- Αλιπράντης Νικήτας
- Αλμπάνης Γιάννης
- Άλτερ Τζόναθαν
- Αμάτο Τζουλιάνο
- Αμίν Σαμίρ
- Αμπατζόγλου Γιώργος
- Αμπραχαμιάν Έρβαρντ
- Αναγνωστόπουλος Κώστας Π.
- Αναγνωστόπουλος Δημήτρης
- Αναγνωστοπούλου Ελένη
- Αναγνωστοπούλου Σία
- Αναγνωστοπούλου Άννα
- Ανανδρανιστάκης Γιώργος
- Ανανιάδης Νότης
- Αναστασάκος Γιάννης
- Αναστασιάδης Νίκος
- Αναστασίου Φωτεινή
- Αναστασίου Ελένη
- Αναστόπουλος Τάκης
- Ανδρέου Κώστας
- Ανδριοπούλου Σοφία
- Ανδρουλάκης Νίκος
- Ανέστη Κατερίνα Ι.
- Ανηψητάκης Αντώνης
- Αντωνιάδης Αντώνης
- Αντωνίου Δώρα
- Αντωνίου Χρυσούλα
- Αντωνίου Γιάννης
- Αντωνόπουλος Νικηφόρος
- Αντωνόπουλος Γιώργος
- Αντωνοπούλου Χριστίνα
- Αποστολάκη Μαρία
- Αποστολίδης Ηλίας
- Αποστόλου Βαγγέλης
- Αρανίτου Βάλια
- Αρανίτσης Ευγένιος
- Αραχωβίτης Σταύρος
- Αρβανίτης Κώστας
- Αργείτης Γιώργος
- Αργυρόπουλος Χριστόφορος
- Αργυρός Κώστας
- Αργυρός Γιάννης
- Αρεταίος Βαγγέλης
- Άρθρο Κύριο
- Αρμακόλας Ιωάννης
- Αρσένη Τζένη
- Αρσένη Ευγενία (Τζένη)
- Αρχοντάκης Κώστας
- Ασδραχάς Σπύρος Ι.
- Αταλί Ζακ
- Αυγουλέας Αιμίλιος
- Αυδίκος Ευάγγελος
- Βαγενάς νάσος
- Βαΐου Ντίνα
- Βακαλιός Θανάσης
- Βακαλόπουλος Μπάμπης
- Βακιρτζής Σταμάτης
- Βαλεντίνι Φραντσέσκο
- Βαλερστάιν Ιμάνιουελ
- Βαλντέν Σωτήρης
- Βαξεβάνης Κώστας
- Βαρβιτσιώτη Ελένη
- Βαρδάκης Σωκράτης
- Βαρόν-Βασάρ Οντέτ
- Βαρουφάκης Γιάνης
- Βαρώτσος Ανδρέας
- Βασιλάκης Μανώλης
- Βασιλείου Τάσος
- Βασιλείου Θανάσης
- Βασιλείου Γιώργος
- Βασιλιάς Ανδρέας
- Βασιλόπουλος Περικλής
- Βασιλοπούλου Κορίνα
- Βατάλης Σωκράτης
- Βατόπουλος Αλκιβιάδης
- Βελεγράκης Μανόλης Ι.
- Βεμπέρ Ανρί
- Βενέτης Ευάγγελος
- Βενιζέλος Ευάγγελος
- Βέντολα Νίκι
- Βεντούρης Δημήτρης
- Βεργής Απόστολος
- Βεργόπουλος Γιώργος
- Βερέμης Θάνος
- Βερναρδάκης Χριστόφορος
- Βερνίκος Γιώργος
- Βιδάλης Τάκης
- Βισεντίνι Λούκα
- Βλαστάρης Γιάννης
- Βλαχάκης Κωνσταντίνος
- Βλάχος Μάρκος
- Βόγλης Πολυμέρης
- Βολιώτης Άγγελος
- Βολφ Γκούντραμ
- Βούγιας Σπύρος
- Βουδούρης Οδυσσέας
- Βουλγαράκης Γιάννης
- Βούλγαρης Γιάννης
- Βούλγαρης Θέμης
- Βουλέλης Νικόλας
- Βουρνάς Κώστας
- Βρανάς Ρούσσος
- Γαββαθάς Γιώργος
- Γαβρόγλου Κώστας
- Γαλανάκη Ρέα
- Γαλανοπούλου Μαρία
- Γαλάτη Πίκια
- Γαλιατσάτος Σπύρος
- Γαλιατσάτος Παναγής
- Γαλιατσάτου Μαράια
- Γασπαράτος Τάκης
- Γεννηματά Φώφη
- Γεράκης Θωμάς
- Γεροβασίλη Όλγα
- Γεροτζιάφας Γρηγόρης
- Γερουλάνος Στέφανος Ι.
- Γεωγακόπουλος Θανάσης
- Γεωργακόπουλος Θανάσης
- Γεωργακόπουλος Θοδωρής
- Γεωργακοπούλου Βένα
- Γεωργακοπούλου Ρούλα
- Γεωργάτος Γεράσιμος
- Γεωργελές Φώτης
- Γεωργιάδη Βασιλική
- Γεωργιάδης Νίκος
- Γεωργιάδου Βασιλική
- Γεωργίου Θεόδωρος
- Γεωργίου Χρήστος
- Γεωργόπουλος Θανάσης
- Γεωργούλας Μπάμπης
- Γεωργουσόπουλος Κώστας
- Γεωργουσόπουλος Κώστας
- Γιαλκέτσης Θανάσης
- Γιαλυψός Δημήτρης
- Γιάμαλη Αναστασία
- Γιαννακάκη Μαρία
- Γιαννακίδης Κώστας
- Γιαννακόπουλος Γιώργος
- Γιανναράς Χρήστος
- Γιάνναρος Γιώργος
- Γιάνναρου Λίνα
- Γιαννίτσης Τάσος
- Γιαννουλόπουλος Γιώργος
- Γιανουλόπουλος Γιάννης
- Γιανουλόπουλος Γιώργος
- Γιαταγάνας Ξενοφών
- Γιατζόγλου Δημήτρης
- Γιατρομανωλάκης Γιώργης
- Γιουβέν Ερντάλ
- Γιουνκέρ Ζαν-Κλοντ
- Γιούνκερ Ζαν-Κλοντ
- Γιουρμετάκης Ανδρέας
- Γκαζαλέ Ολίβια
- Γκαλίνο Λουτσιάνο
- Γκάλτουνγκ Γιόχαν
- Γκάμπριελ Ζίγκμαρ
- Γκάμπριελ Σίγκμαρ
- Γκαρα Νατάσα
- Γκαρθία Πέρεθ Ιράτσε
- Γκαρμπούνης Χρήστος
- Γκασούκα Μαρία
- Γκέρο Νοϊγκεμπάουερ
- Γκίντενς Άντονι
- Γκιόλας Γιάννης
- Γκιώνης Νίκος
- Γκλοτς Πέτερ
- Γκονζαλες Φελίπε
- Γκονθάλεθ Αράντσα
- Γκορμπατσώφ Μιχαήλ
- Γκόρου Αθηνά
- Γκωσσέ Μαρσέλ
- Γλέζος Μανώλης
- Γολέμης Χάρης
- Γουλιάρου Αθηνά
- Γουλφ Μάρτιν
- Γουργουλιάνης Κωνσταντίνος
- Γουργούρη Φανή
- Γουσέτης Διονύσης
- Γραμματικάκης Γιώργος
- Γραμματικογιάννη Βασιλική
- Γρατσίας Νίκος
- Γρέβιας Θανάσης
- Γρηγοράκος Λεωνίδας
- Γρηγοριάδης Ιωάννης Ν.
- Γρηγοριάδου Ιωάννα
- Γρυσπολάκης Ιωακείμ
- Δαλίπης Αντώνης
- Δαμιανίδη Άννα
- Δανέλλης Σπύρος
- Δαρσινός Τάσος
- Δασκαλοπούλου Ντίνα
- Δαφέρμος Ολύμπιος
- Δελαστίκ Γιώργος
- Δεληβοριάς Φώτης
- Δεληγιάννης Ανδρέας
- Δεληγκάρης Βασίλης
- Δελούκας Αλέξανδρος
- Δελφάκης Νίκος
- Δεμερτζής Νίκος
- Δερτιλής Γιώργος
- Δεσποτόπουλος Κωνσταντίνος Ι.
- Δεσποτόπουλος Κωνσταντίνος
- Δημαδάμα Ζέφη
- Δημάδης Θάνος
- Δήμας Σταύρος
- Δημητρακάς Παναγιώτης
- Δημητρακόπουλος Θέμης
- Δημητριάδης Σωτήρης
- Δημητρίου Στέφανος
- Δημητρολόπουλος Περικλής
- Δημόπουλος Βαγγέλης
- Δημόπουλος Ευθύμης
- Δήμου Νίκος
- Δημουλής Δημήτρης
- Διακουλάκης Νίκος
- Διακουλάκης Στέλιος
- Διαμαντάκου Πόπη
- Διαμαντίδης Δημήτρης
- Διαμαντόπουλος Χρόνης
- Διαμαντοπούλου Άννα
- Διαμαντούρος Νικηφόρος
- Διβάνη Λένα
- Διβάρης Διονύσης
- Διόγος Μάκης
- Διονέλλης Μάριος
- Δοξιάδης Αρίστος
- Δοξιάδης Απόστολος
- Δουζίνας Κώστας
- Δούκας Προκόπης
- Δουλουμπέκης Θοδωρής
- Δούρου Ρένα
- Δραβαλιάρης Τριαντάφυλλος
- Δραγασάκης Γιάννης
- Δραγάτση Βασιλική
- Δραγώνα Θάλεια
- Δρανδάκης Λεωνίδας Γ.
- Δρόσος Γιάννης
- Δρουσιώτης Μακάριος
- Δρυμιώτης Ανδρέας
- Δωροβίνης Βασίλης Κ.
- Εco Umberto
- Εγιαζαριάν Ασότ
- Εζμπουντούν Εργκούν
- Ελευθεριάδης Παύλος
- Ελεφάντης Άγγελος
- Ελισάφ Μωυσής
- Έλλις Αθανάσιος
- ΕΠΙΒΑΤΗΣ Δίκτυο
- Επιτροπάκη Κατερίνα
- Επτακοίλη Τασούλα
- Ερμής Νικόλαος
- Ευαγγελίδου Μάρω
- Ευαγγέλου Δήμητρα
- Ευθυμιόπουλος Ηλίας
- Ευθυμιοπούλου Βίβιαν
- Ευθυμίου Άννα
- Ευλογημένος Γιάννης
- Ζακάρ Αλμπέρ
- Ζάμπας Κώστας
- Ζαμπούκας Ανδρέας
- Ζαράνης Ηλίας
- Ζαρέτος Θεόδωρος
- Ζαφειρόπουλος Κώστας
- Ζαχαρέας Αιμίλιος
- Ζαχαριάδης Κώστας
- Ζαχαριάδης Νίκος
- Ζαχαριάδης Σταμάτης
- Ζαχαριάδης* Κώστας
- Ζάψας Γιώργος
- Ζενερέ Ζακ
- Ζέπος Κώστας
- Ζέπος Κώστας Δ.
- Ζήρας Βασίλης
- Ζίγκμαρ Γκάμπριελ
- Ζίζεκ Σλάβοϊ
- Ζιν Χάουαρντ
- Ζορκάδης Βαγγέλης
- Ζορμπά Μυρσίνη
- Ζούλας Κωνσταντίνος
- Ζουμπουλάκης Σταύρος
- Ζουμπουλάκης Μιχάλης
- Ζουναλής Βασίλης
- Ζώρας Κώστας
- Ηirsch Afua
- Ηulot Νicolas
- Ηλιόπουλος Νάσος
- Ηρακλείδης Αλέξης
- Θέμελης Νίκος
- Θεμπριάν Χουαν Λούις
- Θεοδορώπουλος Τάκης
- Θεοδωράκης Μίκης
- Θεοδωράκης Σταύρος
- Θεοδωράκης Γρηγόρης
- Θεοδωρίδης Νάσος
- Θεοδωρόπουλος Βύρων
- Θεοδωρόπουλος Τάκης
- Θεοτοκάς Γιώργος
- Θεοτοκάς Νίκος
- Θεοχάρης Χάρης
- Θεοχαρόπουλος Θανάσης
- Θρασυβούλου Μάριος
- Θωμαδάκης Σταύρος
- Θωμόπουλος Αριστείδης
- Θωμόπουλος Γιώργος
- Ιατρού Σταύρος
- Ιγγλέζη Κατερίνα
- Ιγκλέσιας Πάμπλο
- Ιλιτζάκ Σουκρού
- Ιμπραήμ Δημήτρης
- Ινγκράο Πιέτρο
- Ιντζίδης Βαγγέλης
- Ιορδανίδης Κώστας
- Ιορδάνογλου Χρυσάφης Ι.
- ιός Ο
- Ιωακειμίδης Π.Κ.
- Ιωακειμίδης Παναγιώτης Δ.
- Ιωαννίδης Γιώργος
- Ιωαννίδης Γιάννης Φ.
- Ιωάννου Χάρης
- κ. Ιερώνυμος Αρχιεπίσκοπος
- Κiniklioglu Suat
- Κrugman Ρaul
- Καββαθάς Γιώργος
- Καβουνίδης Σπύρος
- Καβουριάρης Μάκης
- Καζάκος Πάνος
- Καζαλόττι Ελιζαμπέττα
- Καζαλόττι Ελιζαμπέττα
- Καϊμάκη Βάλια
- Κακαλέτρης Παναγιώτης
- Κακατσάκη Χρύσα
- Κακλίκης Γιώργος
- Κακουλίδης Γιάννης
- Καλαβάσης Φραγκίσκος
- Καλαμάρας Γιώργος
- Καλαματιανός Διονύσης-Χαράλαμπος
- Καλαντζής Παναγιώτης
- Καλατζής Δημήτρης
- Καλαφάτης Θανάσης
- Καλλιπολίτη Δώρα
- Καλλίτσης Κώστας
- Καλογεροπούλου Μαρία
- Καλογήρου Γιάννης
- Καλογήρου Ορέστης
- Καλοκαιρινός Αλέξης
- Καλομενίδης Γιάννης
- Καλούδης Θοδωρής
- Καλουδιώτης Δημήτρης
- Καλπάκης Στέργιος
- Καλφέλης Γρηγόρης
- Καλφέλης Γρηγόριος Π.
- Καμάρας Κωνσταντίνος
- Καμί Ζαν Υβ
- Καμίνης Γιώργος
- Καμούσο Σουζάνα
- Καμπουράκης Δημήτρης
- Καμπύλης Τάκης
- Καμτσίδου Ιφιγένεια
- Καν Ζαν Φρανσουά
- Κανάκης Νικήτας
- Κανδαράκης Μιχάλης
- Κανέλης Ηλίας
- Κανέλλης Ηλίας
- Κανέλλης Βασίλης Σ.
- Κανέλλης Ηλίας
- Κανελλοπούλου Βάσω
- Καντ Κλεισθένης
- Κανφίν Πασκάλ
- Κάουφμαν Συλβί - Υβόν
- Καπάκος Σταύρος
- Καπλάνι Γκαζμέντ
- Καπόπουλος Γιώργος
- Κάπρος Παντελής
- Καράβελλας Δημήτρης
- Καραβίτη Φαίη
- Καραγιάννη Τάνια
- Καραγιάννης Μάκης
- Καραγιάννης Τάκης
- Καραγκουλές Δημήτρης
- Καραϊσκάκη Τασούλα
- Καρακάσης Γιάννης
- Καρακατσούλης Παναγιώτης
- Καρακούσης Αντώνης
- Καρακώτιας Κώστας
- Καραλιώτας Σάκης
- Καραμάνου Ειρήνη
- Καραμανωλάκης Βαγγέλης
- Καραμεσίνη Μαρία
- Καραμούζης Νίκος
- Καραμπουγιουκλού Σάμη
- Καρανασοπούλου Ειρήνη
- Καρανίκας Γιώργος
- Καραντζόλα Ελένη
- Καρασσαβίδου Ελένη
- Καρατέγος Κώστας
- Καραφέριας Στέλιος Θ.
- Καρδάσης Βασίλης
- Καρελιάς Γιώργος
- Καρέλλας Δημήτρης
- Καρέτσος Γιώργος
- Καρζής Φοίβος
- Κάρης Κώστας
- Καριπίδης Γιώργος
- Καρκαγιάννης Αντώνης
- Καρκαγιάννης Αντώνης
- Καρκατσούλης Παναγιώτης
- Καρούνος Θόδωρος
- Καρπουχτσής Κώστας
- Καρτάλης Κωνσταντίνος
- Καρτάλης Κωνασταντίνος
- Καρτάλης Γιώργος
- Καρτερός Θανάσης
- Καρύδης Βασίλης
- Καρύδης Βασίλης Χ.
- Καρυστιάνη Ιωάννα
- Κασιμάτης Στέφανος
- Καστανάς Λεωνίδας
- Καστανίδης Χάρης
- Καστανίδου Συμεωνίδου Ε.
- Καστέλ Ρομπέρ
- Καστελίνα Λουτσιάνα
- Κατανέλι Μαρτσέλο
- Κατηφόρης Γιώργος
- Κατρεμέρ Ζαν
- Κατρούγκαλος Γιώργος
- Κατσαμούρης Αστέριος
- Κατσάμπας Θάνος
- Κατσάνης Πολύβιος
- Κατσαρός Τάκης
- Κατσαρός Τάκης
- Κάτσικας Χρήστος
- Κατσιμάρδος Τάκης
- Κατσιμπάρδης Γιώργος
- Κατσίμπρας Νικόλας
- Κατσουνάκη Μαρία
- Καφετζής Τάκης
- Καψάλης Απόστολος
- Καψής Παντελής
- Κεδίκογλου Συμεών
- Κέζα Λόρη
- Κεμανίδης Γιάννης
- Κεμπφ Ερβέ
- Κεντρωτή Αλεξάνδρα
- Κεπέλ Ζιλ
- Κερέ Μπενουά
- Κεφάλης Χρήστος
- Κεφαλίδου Χαρά
- Κεχαγιά Βούλα
- Κεχαγιόγλου Ελένη
- Κεχριώτης Βαγγέλης
- Κιάος Νίκος
- ΚΙΖΙΛΓΙΟΥΡΕΚ Νιαζί
- Κιζίλγιουρεκ Νιαζί
- Κικίλιας Ηλίας
- Κιμπουρόπουλος Γιάννης
- Κιντή Βάσω
- Κιτρομηλίδης Πασχάλης Μ.
- Κιτρομηλίδης Πασχάλης
- Κλαδούχου Κατερίνα
- Κλαουδάτου Μέμα
- Κλαυδιανός Παύλος Δ.
- Κλαυδιανός Παύλος
- Κλαυδιανός Ανδρέας
- Κληρίδης Γλαύκος
- Κλουτσινιώτη Ράνια
- Κόκκαλης Πέτρος
- Κολιοπάνος Πάνος
- Κόλλιας Θεόδωρος
- Κόλλιας Φώτης
- Κολομπανί Ζαν-Μαρί
- Κον-Μπεντίτ Ντανιέλ
- Κονδύλης Ηλίας
- Κοντιάδης Ξενοφών
- Κοντολέων Έλια
- Κοντός Χρήστος
- Κοππά Μαριλένα
- Κορβίνο Τερέζα
- Κορκολής Παναγιώτης
- Κόρμ Ζωρζ
- Κορμάς Τάκης
- Κοροβέσης Περικλής
- Κορωναίος Πασχάλης
- Κορωνάκης Τάσος
- Κόστα Ζόρζε
- Κοτανίδης Γιώργος
- Κοτζαμπόπουλος Αλέκος
- Κοτζιάς Νίκος
- Κοτρώτσος Σεραφείμ
- Κοτσακά Δώρα
- ΚΟΤΣΑΚΑΣ Α.
- Κοτσακάς Αντώνης
- Κούβακας Θοδωρής
- Κούβελας Ηλίας
- Κουβέλη Μαρία
- Κουβέλη Ευαγγελία Φ.
- Κουβέλης Φώτης
- Κουγιουμουτζής Λευτέρης
- Κουζέλης Γεράσιμος
- Κουζής Γιάννης
- Κουκιάδης Ιωάννης Δ.
- Κουκουβιτάκης Γιώργος
- Κουκουλόπουλος Πάρις
- Κούλογλου Στέλιος
- Κουλουμπής Θεόδωρος
- Κουλούρη Χριστίνα
- Κουμάνταρος Δημήτρης
- Κουναλάκη Ξένια
- Κουντούρη Φοίβη
- Κουράκης Ανδρέας
- Κούρκουλας Άλκης
- Κούρκουλας Δημήτρης
- Κούρκουλος Κώστας
- Κουρμούσης Μιχάλης
- Κουρουζίδης Σάκης
- Κουρουνιώτης Χρήστος
- Κούρτοβικ Δημοσθένης
- Κουσνέρ Μπερνάρ
- Κουσούλης Λευτέρης
- Κουσουρής Δημήτρης
- Κουτεντάκης Φραγκίσκος
- Κουτρούκης Κώστας
- Κούτσης Αλέκος
- Κουτσοπίνης Παναγιώτης
- Κουτσούκος Γιάννης
- Κοφφεράτι Σέρτζιο
- Κοψίδης Μάκης
- Κοψίνη Χριστίνα
- Κοψίνη Χριστίνα
- Κρεμμυδάς Βασίλης
- Κρεμύδας Βασίλης
- Κρημνιώτη Πόλυ
- Κρητικός Αλέκος
- Κρούγκμαν Πολ
- Κρουστάλλη Δήμητρα
- Κτιστάκης Γιώργος
- Κτωρής Σώτος
- Κυπριανού Άντρος
- Κυριακίδης Μιχάλης
- Κυριακόπουλος Δημήτρης
- Κυριακού Γρηγόρης
- Κυριόπουλος Γιάννης
- Κύρκος Λεωνίδας
- Κυρτάτας Δημήτρης
- Κυρτάτας Δημήτρη Ι.
- Κωβαίος Άγγελος
- Κωνσταντάρας Νίκος
- Κωνσταντίνου Γιάννης
- Κωνσταντίνου Κώστας
- Κωνσταντόπουλος Χρήστος
- Κώνστας Δημήτρης
- Κώστας Κωστής
- Κωστής Κώστας
- Κωστόπουλος Βασίλης
- Λα Μάλφα. Τζόρτζιο
- Λαζάρ Μαρκ
- Λάζαρ Μάρκ
- Λάζαρης Ευστάθιος
- Λαζαρίδης Γεώργιος Σ.
- Λαζαρίδης Μίλτος
- Λάζος Χρήστος Γ.
- Λάζου Βασιλική
- Λαϊντί Ζακί
- Λακασάς Απόστολος
- Λακόπουλος Γιώργος
- Λακόπουλος Γιώργος
- Λακόπουλος Γιάννης
- Λάλη Ζωρζέττα
- Λαλιώτης Κώστας
- Λαμπάτος Γαβρίλης
- Λαμπράκη-Πλάκα Μαρίνα
- Λαμπριανίδης Λόης
- Λαμπρινίδης Φώτης
- Λαμπρινός Φώτος
- Λαμπρινού Κατερίνα
- Λάμψιας Παναγιώτης
- Λαντίνι Μαουρίτσιο
- Λαπαβίτσας Κώστας
- Λαπατσιώρας Σπύρος
- Λάρκου Λάρκος
- Λαρουτιρού Πιερ
- Λασκαράκης Γιάννης
- Λασκαράτος Αλέκος
- Λασκαράτος Αλέξης
- Λασκαρίδης Λάζαρος
- Λάσκος Χρήστος
- Λαφαζάνης Παναγιώτης
- ΛΑΦΟΝΤΑΙΝ ΟΣΚΑΡ
- Λε Ιαρίκ Πατρίκ
- Λεβέντ Σενέρ
- Λεβέντης Σωτήρης
- Λεβέντης Θανάσης
- Λεοντίδου Λίλα
- Λεπαρμαντιέ Αρνό
- Λιάκος Αντώνης
- Λιάκος Δημήτρης
- Λιαλιούτη Μυρτώ
- Λιαργκόβας Παναγιώτης
- Λιάτσος Δημήτρης
- Λιβαδάς Σταύρος
- Λιβανίου Ευαγγελία
- Λίβας Σωτήρης
- Λιβιτσάνος Γεράσιμος
- Λιγνός Γιώργος
- Λιναρδάτου Οντίν
- Λινάρδος Ρυλμόν Πέτρος
- Λινού Αθηνά
- Λιντ Μάικλ
- Λιοναράκη Μυρσίνη
- Λιοναράκης Νικήτας
- Λιοσάτος Δημήτρης
- Λις Κολιν
- Λοβέρδος Ανδρέας
- Λοβέρδος Ανδρέας Ν.
- Λοζιέ Σαντρά
- Λοκάτι Κονσουέλο
- Λόμπαρτ Αρτουρ
- Λοράν Μπερζέ Λούκα Βισεντίνι
- Λουκάς Δηµήτρης
- Λουκάς Δημήτρης
- Λουκάς Στάθης
- Λούλης Γιάννης
- Λουλούδης Λεωνίδας
- Λουτράδης Χρήστος
- Λυκούδης Σπύρος
- Λυμπεράκη Αντιγόνη
- Λωράν Πιέρ
- Μάας Χάικο
- Μαγγηριάδης Απόστολος
- Μάγκλαρης Κώστας
- Μάγκλαρης Βασίλης
- Μαγκλίνης Ηλίας
- Μαγκλίνης Ηλίας
- Μαγκριώτης Γιάννης
- Μαζάουερ Μαρκ
- Μαΐστρος Παναγιώτης
- Μακράκης Γιώργος
- Μακρή Κάτια
- Μακροδημόπουλος Δημήτρης
- Μακρυγιαννάκης Αντώνης
- Μαλέλης Σταμάτης
- Μαλλιώρη Μένη
- Μαλούχος Γιώργος
- Μαμουλάκης Χάρης
- Μανδαράκης Βασίλης
- Μανδαρβέλης Πάσχος
- Μανδραβέλης Πάσχος
- Μάνδρου Ιωάννα
- Μάνη Μαρίνα
- Μανιάτης Δημήτρης Ν.
- Μανιάτης Γιάννης
- Μανίκας Στέφανος
- Μανιτάκης Αντώνης
- Μανιτάκης Αντωνης
- Μάνος Στέφανος
- Μάνου Μαρία
- Μανσούρης Γιώργος Μ.
- Μανταδάκης Άγγελος
- Μαντέλης Τάσος
- Μαντίκος Θάνος
- Μανωλόπουλος Ευάγγελος
- Μαραβέγιας Ναπολέων
- Μαραντζίδης Νίκος
- Μαργαρίτης Θόδωρος
- Μαργαρίτης Αντώνης
- Μάρδας Δημήτρης
- Μαρίνου Δέσποινα
- Μάρκαρης Πέτρος
- Μαρκίδης Αλέκος
- Μαρκίς Μάικ
- Μάρκου Κατερίνα
- Μαρνέλλος Γιώργος
- ΜΑΣ Η ΓΝΩΜΗ
- Μάστορης Βασίλης
- Μαστρογιάννης Βασίλης
- Ματιάς Μαρίζα
- Ματσαγγάνης Μάνος
- Μαυράκης Δημήτρης
- Μαυρίδης Θανάσης
- Μαυρίκας Χαράλαμπος
- Μαχαίρας Χρήστος
- Μαχαίρας Χρήστος
- Μαχιάς Θανάσης
- Μέγας Χρήστος
- Μεϊμάρογλου Γιάννης
- Μελανσόν Ζαν Λικ
- Μένα Ζοάν
- Μενουδάκος Κώστας
- Μεντζελίδης Γιώργος
- Μετζιολάρο Μάουρο
- Μήλας Ηρακλής
- Μηλιός Γιάννης
- Μηλιώνης Γιώργος
- Μήλλας Ηρακλής
- Μηταφίδης Τριαντάφυλλος
- Μητρόπουλος Κώστας Σ.
- Μητρόπουλος Δημήτρης
- Μητσός Αχιλλέας
- Μητσός Μιχάλης
- Μιλάνοβιτς Μπράνκο
- Μίλερ Γιαν-Βέρνερ
- Μίλιμπαντ Ντέιβιντ
- Μίνχαου Βόλφγκανγκ
- Μίρσχαϊμερ Τζον
- Μισλό Βενσάν
- Μιχαήλ Μιχάλης
- Μιχαηλίδης Αντώνης
- Μιχαηλίδης Χρήστος
- Μιχαλακέα Αθηνά
- Μιχαλάκης Αντώνης
- Μίχας Τάκης
- Μοιρασγεντής Σεβαστιανός
- Μοκεφί Μανσουριά
- Μοναστηριώτης Βαγγέλης
- Μοναστηριώτης Γιώργος
- Μορέιρα Ροτζέριο
- Μορέν Εντγκάρ
- Μορώνης Μιχάλης
- Μόσιαλος Ηλίας
- Μοσκοβισί Πιέρ
- Μοσχονάς Γεράσιμος
- Μοσχονάς Γ.
- Μουζάλας Γιάννης
- Μουζέλης Νίκος
- Μουμτζής Σάκης
- Μουρελάτου Μαρία
- Μούσης Νίκος
- Μούσι Φάμπιο
- Μουτσόπουλος Χαράλαμπος Μ.
- Μπαγεώργος Στέφανος
- Μπαγιώργος Στέφανος
- Μπαζιάνα Μπέττυ
- Μπαϊράμογλου Αλί
- Μπακουνάκης Νίκος
- Μπαλαμπανίδης Γιάννης
- Μπαλάνος Κώστας
- Μπαλαούρας Μάκης
- Μπαλάφας Γιάννης
- Μπαλή Κάκη
- Μπάλιας Γιώργος
- Μπαλλή Κάκη
- Μπαλτάς Αριστείδης
- Μπαντιού Αλέν
- Μπαργιώτας Κώστας
- Μπάρμπερ Μπένζαμιν
- Μπάροου Σάραν
- Μπαρτζινόπουλος Ερρίκος
- Μπαρτσίδης Μιχάλης
- ΜΠΑΣΑΝΙΝΙ ΦΡΑΝΚΟ
- Μπασελέ Μισέλ
- Μπασιάκος Γιάννης
- Μπασιάκος Γιάννης Κ.
- Μπατζελης Τάκης
- Μπεζανσενό Ολιβιέ
- Μπέης Κώστας
- Μπέης Κώστας
- Μπέιναρτ Πίτερ
- Μπεκ Ούλριχ
- Μπελιμπασάκης Ανδρέας
- Μπένος Σταύρος
- Μπεριάτος Ηλίας
- Μπερτινότι Φάουστο
- Μπερτινόττι Φάουστο
- Μπιράντ Μεχμέτ Αλί
- Μπίρμπας Δημήτρης
- Μπίσκι Λόταρ
- Μπισκίνης Κωστής
- Μπισκίνης Κώστας
- Μπίστης Νίκος
- Μπιτζάνης Κώστας
- Μπιτζάνης Κωστής
- Μπιτούνη Νικολέττα
- Μπιτσάκης Ευτύχης
- Μπλερ Τόνι
- Μπογδάνος Κωνσταντίνος
- Μπογιατζής Βασίλης
- Μπογιόπουλος Νίκος
- Μπόκα Τζόρτζιο
- Μπόκαρης Νίκος
- Μπόλαρης Νίκος
- Μπορέλ Ζοζεπ
- Μποτόπουλος Κώστας
- Μποτόπουλος Κώστας
- Μποτόπουλος Κώστας Β.
- Μπούζας Γιώργος
- Μπουκάλας Παντελής
- Μπουλμπασάκος Γιώργος
- Μπουλουμπασάκος Γιώργος
- Μπουρδάρας Γιώργος
- Μπούρης Γιάννης
- Μπουρνάζος Στρατής
- Μπουρνόβα Ευγενία
- Μπουρνούς Γιάννης
- Μπουτάρης Γιάννης
- Μπουτζέτη Μαρία
- Μπόφινγκερ Πέτερ
- Μπράμος Γιώργος
- Μπράντφορντ Ντελόνγκ
- Μπρεδήμας Αντώνης
- Μυλόπουλος Γιάννης
- Μυλόπουλος Γιάννης Α.
- Μυταφίδης Τριαντάφυλλος
- Μυτιληναίος Βαγγέλης
- Μωραϊτης Θάνος
- Μώρου Ισμήνη
- Νάλες Αντρέα
- Νάντσου Θεοδότα
- Ναυπλιώτης Δημήτρης
- Νέδος Βασίλης
- Νεόφυτος Μητροπολίτης Μόρφου
- Νεράτζης Παύλος
- Νέτας Βίκτωρ
- Νεφελούδης Ανδρέας
- Νιάκας Δημήτρης
- Νικολαϊδης Αλέξανδρος
- Νικολαϊδης Γρηγόρης
- Νικολαϊδης Ευάγγελος
- Νικολαϊδου Λαμπρινή
- Νικολακόπουλος Ηλίας
- Νικολάου Γιάννης
- Νικολόπουλος Γρηγόρης
- Νιώτη Στέλλα
- Νοταράκης Διονύσης
- Νούτσος Παναγιώτης
- Ντ Αλέμα Μάσιμο
- Νταγλιούδης Αντώνης
- Ντάλεκ Ρόμπερτ
- Ντάλης Σωτήρης
- Νταλυαντζί Νιγιαζί
- Ντάρεντορφ Ραλφ
- Νταρζάνου Αγγέλα
- Ντε Βίτο Φραντσέσκι Λουτσίλα
- ντε Σούζα Σάντος Μποαβεντούρα
- Ντεκαγιόν Ζοέλ
- Ντελόρ Ζακ
- Ντιαμέλ Αλάν
- Ντιμιτρόφ Νικολά
- Ντόκος Θάνος
- Ντουμανλί Εκρέμ
- Ντούτσκε Ρούντυ
- Ντράγκι Μάριο
- Ντράρεντορφ Ραλφ
- ντυ Ρουά Ιβάν
- Ντ’ Ελια Σέρτζιο
- Ξανθόπουλος Θεόφιλος
- Ξανθόπουλος Γαβριήλ
- Ξάνθος Ανδρέας
- Ξεκαλάκης Στέφανος Μ.
- Ξενάκη Κίττυ
- Ξενογιαννακοπούλου Μαριλίζα
- Ξηρόκωστας Κων/νος
- Ξηροτύρη Ασημίνα
- Ξυδάκης Νίκος Γ.
- Ξυδάκης Νίκος
- ΞΥΘΑΛΗΣ Παναγιώτης
- Ξυθάλης Παναγιώτης
- Οζ Άμος
- Οζέλ Σολί
- Όζμεντ Στέβεν
- Οικονομίδης Αλέξης
- Οικονομίδης Ρωμανός
- Οικονομίδης Δημήτρης
- Οικονόμου Θανάσης
- Οικονόμου Γιώργος Ν.
- Οικονόμου Βασίλης
- Οικονόμου Παντελής
- Οικονονομίδης Ρωμανός
- Οκρέν Κριστίν
- Ολάντ Φρανσουά
- Ολιβερ Τιμ
- Οντιέ Σερζ
- Όστρομ Έλινορ
- Ουρανός Μάνος
- Όφε Κλάους
- Πάγκαλος Θεόδωρος
- Παγκάλου Έφη
- Παγουλάτος Γιώργος
- Πάικος Βασίλης
- Παλαιολογόπουλος Δημήτρης
- Παλαιολογοπούλου Ρούλα
- Παλαιολόγος Χρήστος
- Παλαιολόγος Γιάννης
- Παλαμαριτζής Γιώργος
- Παλαμίδης Αλέξης
- Παλλήκαρης Ευτύχης
- Πάλλης Θάνος
- Παλλης Στρατής
- Παναγιώτης Σωτήρης
- Παναγιωτόπουλος Νίκος
- Παναγιωτόπουλος Τάκης
- Παναγιωτόπουλος Βασίλης
- Παναγιωτόπουλος Παναγής
- Παναγιωτόπουλος Χρήστος
- Παναγιώτου Παναγιώτης
- Παναγιώτου Παναγιώτης Δ.
- Παναγόπουλος Κώστας
- Παναγόπουλος Θανάσης
- Παναγόπουλος Αργύρης
- Παναγόπουλος Γιάννης
- Παναρέτου Σούλα
- Πανούσης Γιάννης
- Πανταζόπουλος Ανδρέας
- Παντελάκης Γιάννης
- Πάντζαλης Νίκος
- Παξινού-Βαφειάδου Ειρήνη
- Πάουερ Νίνα
- Παπαβασιλόπουλος Γιώργος
- Παπαγεωργίου Μενέλαος
- Παπαγιαννάκης Λευτέρης
- Παπαγιαννάκης Μιχάλης
- Παπαγιαννίδης Αντώνης
- Παπαδάκη Ελίζα
- Παπαδάτου Σοφία Αράβου
- Παπαδημητρίου Ευθύμης
- Παπαδημητρίου Μπάμπης
- Παπαδημητρίου Γιώργος
- Παπαδημητρίου Στράτος
- Παπαδημητρίου Κώστας
- Παπαδημητρίου Λένα
- Παπαδημητρίου Δημήτρης
- Παπαδημητρόπουλος Δαμιανός
- Παπαδημούλης Δημήτρης
- Παπαδογιάννης Νίκος
- Παπαδόπουλος Ανδρέας Γ.
- Παπαδόπουλος Θάνος
- Παπαδόπουλος Νότης
- Παπαδόπουλος Ανδρέας Ε.
- Παπαδόπουλος Ανδρέας
- Παπαδόπουλος Παύλος
- Παπαδόπουλος Αλέκος
- Παπαδόπουλος Ανδρέας Ε.
- Παπαδόπουλος Πάνος
- Παπαδόπουλος Πολυδεύκης
- Παπαδόπουλος- Τετράδης Γιώργος
- Παπαδοπούλου Τέτα
- Παπαδοπούλου Χριστίνα
- Παπάζογλου Μάνος
- Παπαθανασίου Σάκης
- Παπαθανασόπουλος Στέλιος
- Παπαθανασόπουλος Θάνος
- Παπαθεοδωρόπουλος Τάκης
- Παπαθεοδωρόπουλος Παναγιώτης
- Παπαθεοδωροπουλος Παναγιώτης
- Παπαθεοδώρου Γιάννης
- Παπαθεοδώρου Θεόδωρος
- Παπαθεόδώρου Γιάννης
- Παπαθεωδορώπουλος Παναγιώτης
- Παπαιωάννου Γιώργος
- Παπαϊωάννου Χαρά
- Παπαϊωάννου Κωστής
- Παπαϊωάννου Γιώργος
- Παπαμιχαήλ Σωτήρης
- Παπανάτσιου Κατερίνα
- Παπανδρέου Γιώργος Α.
- Παπανδρέου Περικλής
- Παπανικολάου Γιώργος
- Παπαπέτρου Μιχάλης
- Παπασαραντόπουλος Πέτρος
- Παπασίμος Γιώργος
- Παπασπηλιόπουλος Σπήλιος
- Παπασπυρόπουλος Γιώργος
- Παπαστάθης Αργύρης
- Παπατόλιας Απόστολος
- Παπατόλιας Απόστολος Ι.
- Παπαχελάς Αλέξης
- Παπαχελάς Αλέξης
- Παπούλιας Δημήτρης
- Παπούλιας Μάκης
- Παπουτσής Αλέξανδρος
- Παππάς Τάσος
- Παππάς Στέλιος
- Παππάς Ανδρέας
- Παππάς Γιώργος
- Παππάς Νίκος
- Παππούς Γιώργος
- Παραλίκας Αποστόλης
- Παρασκευόπουλος Νίκος
- Παρασκευόπουλος Γιάννης
- Παρασύρης Αντώνης
- Πασσάς Αργύρης
- Πατέστος Κωνσταντίνος Γ.
- Παυλάκης Γιώργος
- Παυλόπουλος Τάκης
- Παυλόπουλος Γιώργος
- Πελαγίδης Θοδωρής
- Πελαγίδης Θεόδωρος
- Πελώνη Αριστοτελία
- Πεπελάσης Αδαμάντιος
- Περουλάκης Άρης
- Περπέρας Νίκος
- Πεσμαζόγλου Βασίλης
- Πεσμαζόγλου Στέφανος
- Πετράκης Παναγιώτης Ε.
- Πετράκης Παναγιώτης
- Πετρόπουλος Γιώργος
- Πετρόπουλος Τάσος
- Πετρόπουλος Ανδρέας
- Πετρουλάκης Ανδρέας
- Πετσίνης Ανδρέας
- Πήττας Γιώργος
- Πιερίδης Κυριάκος
- Πιζάνιας Πέτρος
- Πικετί Τομά
- Πιμπλής Μανώλης
- Πιτέλα Τζάνι
- Πιτσιόρλας Στέργιος
- Πλειός Γιώργος
- Πληθάρας Αχιλλέας
- Πλουμπίδης Δημήτρης
- Ποδηματά Άννυ
- Πολίτης Σεραφείμ
- Πολίτης Αλέξης
- Πολυδώρου Μιχάλης
- Πολυμίλης Σήφης
- Πορτάλιου Ελένη
- Πορφυργένη Κατερίνα Μιλτ.
- Πουλάκης Κώστας
- Πουλίδου Χριστίνα
- Πούπκος Γιάννης
- Πράνγκερ Ρόμπερτ Τζ.
- Πρεβελάκης Γιώργος
- Πρετεντέρης Γιάννης Κ.
- Προβατάς Φώτης
- Προκοπάκης Γιώργος
- Πρόντι Ρομάνο
- Πρωτοπαπάς Μπάμπης
- Πρωτοπαπάς Χαράλαμπος
- Πρωτοπαππάς Μπάμπης
- Ραγκούσης Γιάννης
- Ράκμαν Γκιντεόν
- Ραμπίνι Φρεντερίκο
- Ράμφος Στέλιος
- Ραντάν Πιέρ
- Ραπανάκης Σπύρος
- Ράπανος Βασίλης Θ.
- Ράπτης Νίκος
- Ράπτης Κώστας
- Ράσελ Τζένι
- Ραυτόπουλος Δημήτρης
- Ρεβέλι Μάρκο
- Ρέγκλινγκ Κλάους
- Ρενιέρης Αντώνης
- Ρέντσι Ματέο
- Ρεπούση Μαρία
- Ρεσβάνης Κώστας
- ΡΗΓΑ ΑΝΝΑ Π.
- Ρήγα Άννα Π.
- Ρήγας Παναγιώτης
- Ρήγας Πάνος
- Ρηγόπουλος Δημήτρης
- Ρήγος Άλκης
- Ρίκο Σαντιάγκο Αλμπα
- Ρινόπουλος Λουκάς
- Ριτζούλης Γιώργος Β.
- Ρίφκιν Τζέρεμι
- Ροζάκης Χρήστος
- Ροζανβαλόν Πιερ
- Ροκάρ Μισέλ
- Ρομπόλης Σάββας
- Ρομπόλης Σάββας Γ.
- Ροντρίγκεζ Γκρέγκορι
- Ροντρίγκεθ Παλόπ Μαρία-Εουχένια
- Ροσανβαλόν Πιερ
- Ροσάντα Ροσάνα
- Ρουά Ολιβιέ
- Ρουµπίνι Νουριέλ
- Ρουπακιώτης Αντώνης
- Ρούφαλο Τζόρτζιο
- Ρουφόλο Τζόρτζιο
- Ρούφολο Τζόρτζιο
- Ρωμανός Αριστείδης
- Ρωμανού Νατάσσα
- Σαββίδης Φίλιππος
- Σακελαρόπουλος Θόδωρος
- Σακελλάρης Ιωάννης
- Σακελλάρης Δημήτρης
- Σακελλαρίδης Γαβριήλ
- Σακελλαρίου Μιχάλης
- Σακελλαρόπουλος Θεόδωρος
- Σακελλίων Σταμάτης
- Σακελλίωνας Σταμάτης
- Σακιώτης Γιάννης
- Σακκά Ιλεάνα
- Σακς Τζέφρι
- Σάλβανο Ρομπέρτο
- Σαλβαντόρι Μάσιμο
- Σαλβατόρι Μάσιμο
- Σαλτέρης Νίκος
- Σαμαντάς Τέλης
- Σάμουελσον Ρόμπερτ
- Σαμπατακάκης Μιχάλης
- Σαραντής Τάσος
- Σαρδελιάνος Δημήτρης
- Σαριλάκη Βασιλίκα
- Σαρτόριους Νικολάς
- Σαχινίδης Φίλιππος
- Σβίγκου Ράνια
- Σβορώνος Νίκος
- Σεβαστάκης Δημήτρης
- Σεβαστάκης Νικόλας
- Σεβαστάκης Δημήτρης Α.
- Σεβαστάκης Νίκος
- Σεβαστίδης Χριστόφορος
- Σεϊτανίδης Διαμαντής
- Σελλά Όλγα
- Σεν Αμάρτια
- Σένετ Ρίτσαρντ
- Σεραφείμ Πολίτης
- Σερέτη Κατερίνα
- Σεφερτζής Γιώργος
- Σημίτης Κωνσταντίνος
- Σημίτης Κώστας
- Σημίτης Σπύρος
- Σιακαντάρης Ηλίας
- Σιακαντάρης Γιώργος
- Σιάνου Φωτεινή
- Σιδέρης Νίκος
- Σιδέρης Γιάννης
- Σιούτη Βασιλική
- Σιώτος Γιάννης
- Σκαμπαρδώνης Γιώργος
- Σκανδαλίδης Κώστας
- Σκιαδάς Νίκος
- Σκοπούλη Φωτεινή
- Σκορίνης Νίκος
- Σκοτινιώτης Πάνος
- Σκουλαρίκη Αθηνά
- Σκουνάκη Ιουλία
- Σκουρής Βασίλης
- Σκριβάνος Τάκης
- Σµιτ Χέλµουτ
- Σμυρλής Κώστας
- Σμυρναίος Νίκος
- Σολταρίδης Συμών
- Σουλιώτης Μίμης
- Σούλτσε Ίνγκο
- Σοφούλης Κωνσταντίνος
- Σοφούλης Κώστας
- Σπάκοβιτζ Ανέτ
- Σπανού Αγγελική
- Σπηλιόπουλος Τάκης
- Σπίγγος Χρήστος
- Σπίγκος Χρήστος
- Σπιλάνης Γιάννης
- Σπινέλλι Μπάρμπαρα
- Σπινθουράκης Μανώλης
- Σπίρτζης Χρήστος
- Σπιτσέρης Νίκος
- Σπουρδαλάκης Μιχάλης
- Σπυρόπουλος Κώστας
- Σπυρόπουλος Ροβέρτος
- Σρέντερ Γκέρχαρντ
- Σρικί Φιλίπ
- Στάγκος Άγγελος
- Στάη Ελλη
- Σταθάκης Γιώργος
- Σταθόπουλος Πάνος
- Σταθόπουλος Μιχάλης
- Στάικος Χρήστος
- Σταϊνμάιερ Φρανκ Βάλτερ
- Σταματόπουλος Γιώργος
- Στάμου Δημήτρης
- Στασινός Ανδρέας
- Στασινού Νατάσσα
- Σταυρόπουλος Χρήστος
- Σταυρόπουλος Στάθης
- Στέιτον Μπέιθαν
- Στεργιούλης Γρηγόρης
- Στεφανίδης Μάνος
- Στεφανόπουλος Κωστής
- Στεφάνου Στέφανος
- Στίγκλιτζ Τζόζεφ
- Στιγκλιτς Τζοζεφ
- Στίγκλιτς Τζόζεφ
- Στογιάννος Αλέκος
- Στούπας Κώστας
- Στραγαλινός Αποστόλης
- Στραγαλινός Απόστολος
- Στρατηγάκη Μαρία
- Στρατής Κώστας
- Στρατόπουλος Γιώργος
- Στρός Καν Ντομινίκ
- Στυλιανίδης Στέλιος
- Στυλιανίδης Χρ.
- Συνοδινός Τζούλιος
- Συρίγος Φίλιππος
- Συρμαλένιος Νίκος
- Σφοίνη Αλεξάνδρα
- Σχίζας Γιάννης
- Σχινάς Θόδωρος
- Σχινάς Στάθης
- Σχινάς-Παπαδόπουλος Ιάσων
- Σώκος Πάνος
- Σωμερίτης Ριχάρδος
- Σωτηρέλη Γιώργου Χ.
- Σωτηρέλης Γιώργος Χ.
- Σωτηρέλης Γιώργος
- Σωτηρέλης Γιώργος X.
- Σωτηρίου Διδώ
- Ταγιάνι Αντόνιο
- Τάκης Ανδρέας
- Ταλαμάγκας Βασίλης
- Ταμήλος Μιχάλης
- Ταμπούκι Αντόνιο
- Τάσιος Θεοδόσης
- Τάσσιος Θ.Π.
- Ταστσόγλου Μιχάλης
- Ταφύλλης Γιάννης
- Ταχιάου Χριστίνα
- Τέλλογλου Τάσος
- Τέλογλου Τάσος
- Τεμπονέρας Διονύσης
- Τερζής Δημήτρης
- Τέσση Γιώτα
- Τζανάκης Στέφανος
- Τζεντιλόνι Πάολο
- Τζήκας Γιάννης Π.
- Τζηρίτης Ηλίας
- Τζιαμπάζης Κυριάκος
- Τζιαντζή Μαριάννα
- Τζιάς Γιώργος Θ.
- Τζιάς Παύλος
- Τζίμας Σταύρος
- Τζιορντάνα Εμανουέλε
- Τζόκας Σπύρος
- Τήνιος Πλάτων
- Τίρμαν Τζον
- Τοθ Μπάρμπαρα
- Τόλιος Διομήδης
- Τόλιος Άρης
- Τομαή Φωτεινή
- Τομπάζος Σταύρος
- Τοπάλη Μαρία
- Τουμπιανά Λοράνς
- Τούντας Γιάννης
- Τουρέν Αλέν
- Τραγγανίδας Γρηγόρης
- Τραϊφόρος Βασίλης
- Τρεμόπουλος Μιχάλης
- Τριανταφυλλίδης Μιχάλης Γ.
- Τριανταφύλλου Ελίζα
- Τριανταφύλλου Σώτη
- Τριάντης Γιάννης
- Τριφύλλης Αντώνης
- Τσακίρογλου Τάσος
- Τσακνής Διονύσης
- Τσακνιάς Γιώργος
- Τσακόπουλος Χρήστος
- Τσακυράκης Σταύρος
- Τσαλίκη Λίζα
- Τσαλίκογλου Φωτεινή
- Τσαμουργκέλης Γιάννης
- Τσαούσης Κώστας
- Τσάρτας Πάρις
- Τσάτσης Θωμάς
- Τσάτσος Δημήτρης
- Τσέκερης Άγγελος
- Τσέκος Θεόδωρος
- Τσεκούρα Έλσα
- Τσεκούρας Θανάσης
- Τσελεπής Τουμάζος
- Τσεμπελής Γιώργος
- Τσερεζόλε Ελένη
- Τσιάκαλος Γιώργος
- Τσιακνής Διονύσης
- Τσικαρδάνη Ντόρα
- Τσικαρδάνη Δώρα
- Τσικαρέλι Ρομπέρτο
- Τσίκας Θόδωρος
- Τσίμας Παύλος
- Τσιμεράκης Αντρέας
- Τσιντσίνης Μιχάλης
- Τσιόδρας Δημήτρης
- Τσιόκας Χάρης
- Τσίπρας Αλέξης
- Τσίπρας Γιώργος
- Τσιρώνης Γιάννης
- Τσιτήλου Σόνια Γ.
- Τσιτήλου Σόνια
- Τσιτσελίκης Κωνσταντίνος
- Τσιχλιάς Σωκράτης
- Τσόλης Ζώης
- Τσορμπατζόγλου Πάνος
- Τσουκαλάς Γιώργος
- Τσουκαλάς Κωνσταντίνος
- ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ ΚΩΣΤΑΣ Δ.
- Τσουκαλάς Κώστας
- Τσούκαλης Λουκάς
- Τσούκαλης Νίκος
- Τσούκας Χαρίδημος Κ.
- Τσούκας Χαρίδημος
- Τσουκνίδας Άρης
- Τσουκνίδας Λάμπρος Αθ.
- Τσουκνίδας Λάμπρος
- Τσουκόνι Βιτόριο
- Τσουπαρόπουλος Κώστας
- Τσούρος Σιδερής
- Τσώλης Ζώης
- Φάμελλος Σωκράτης
- Φαναράς Στράτος
- Φανουράκης Μιχάλης
- Φάντης Ανδρέας
- Φαράκος Γρηγόρης
- Φαράντος Γεώργιος
- Φαραντούρης Νικόλαος
- Φασίνο Πιέρο
- Φασούλας Γιάννης
- Φασουλής Σταμάτης
- Φελέκης Νίκος
- Φερέρα Μαουρίτσιο
- Φερέτος Δημήτρης
- Φέρχοφστατ Γκυ
- Φίλης Γιάννης
- Φίλης Κωνσταντίνος
- Φιλίνη Άννα
- Φίλιος Φίλιππας
- Φιλιππίδης Νίκος
- Φιντάλγο Χοσέ-Μαρία
- Φίσερ Γιόσκα
- Φιτουσί Ζαν-Πολ
- Φιτσανάκης Σήφης
- Φλώρος Γιάννης
- φον ντερ Λάιεν Ούρσουλα
- Φουκουγιάμα Φράνσις
- Φούντα Νίκη
- Φουντής Αντώνης
- Φουρτούνης Γιώργος
- Φραγκάκη Μαρίκα
- Φραγκουδάκη Άννα
- Φύσας Δημήτρης
- Φύσσας Δημήτρης
- Φυτράκης Ευτύχης
- Φωτάκης Κώστας
- Φωτίου Νίκος
- Φωτονιάτα Ευγενία
- Φωτόπουλος Νίκος
- Χαζαναβίσιους Μισέλ
- Χαϊνάς Κώστας
- Χαλαζωνίτης Δημήτρης
- Χάλαρης Μιχάλης
- Χαλικιά Δήμητρα
- Χάμπερμας Γιούργκεν
- Χανδάνος Γιώργος
- Χανιώτης Άγγελος
- Χάουαρντ Ντικ
- Χαραλαμπίδης Νίκος
- Χαράρι Γιουβάλ Νόα
- Χάρης Γιάννης Η.
- Χαρίτου Αντωνία
- Χαρίτσης Αλέξης
- Χαρτουλάρη Μικέλα
- Χασάπης Δημήτρης
- Χασαπλαδάκης Δημήτρης
- Χατζάκος Λυκούργος
- Χατζηβασιλείου Βαγγέλης
- Χατζηγεωργίου Τάκης
- Χατζηγεωργίου Παναγιώτης
- Χατζηγεωργίου Κώστας
- Χατζηδημητρίου Τάκης
- Χατζηθεοδοσίου Γιάννης
- Χατζηµπίρος Κίμων
- Χατζημπίρος Κίµων
- Χατζημπίρος Κίμων
- Χατζηπαντελής Θεόδωρος
- Χατζής Αριστείδης
- Χατζησάββας Παναγιώτης Η.
- Χατζηστεφάνου Άρης
- Χατζησωκράτης Δημήτρης
- Χατζόπουλος Χρήστος
- Χειμωνάς Θανάσης
- Χελάκης Γιώργος
- ΧΕΛΙΔΩΝΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ Ν.
- Χελιδώνης Αντώνης
- Χελμ Ντίτερ
- Χερτσογκ Νταγκμαρ
- Χιλ Τζορτζ
- Χίλσαμ Λίντσεϊ
- Χλύκας Νίκος
- Χλωμούδης Κώστας
- Χομπσμπάουμ Έρικ
- Χόμπσμπομ Έρικ
- Χόμπσμπωμ Έρικ
- Χόνετ Άξελ
- ΧΟΣΚΙΝ ΡΕΜΠΕΚΑ
- Χούκλη Μαρία
- Χρήστου Δημήτρης
- Χριστοδουλάκης Νίκος
- Χριστοδουλίδου Αστέρω
- Χριστοδουλοπούλου Τασία
- Χριστόπουλος Δημήτρης
- Χριστουδουλάκης Νίκος
- Χριστόφιας Δημήτρης
- Χριστόφιας Χρίστος
- Χριστοφιλόπουλος Δημήτρης
- Χριστοφιλόπουλου Δημήτρη Γ.
- Χριστοφιλοπούλου Εύη
- Χρυσόγελος Νίκος
- Χρυσόγονος Κώστας
- Χρυσολωρά Ειρήνη
- Χρυσολωράς Νίκος
- Χρυσοστομίδης Ανταίος
- Χρυσοστομίδης Σοφιανός
- Χρυσόστομος + Ο Μεσσηνίας
- Χρυσοχοϊδης Μιχάλης
- Χωμενίδης Χρήστος
- Χωμενίδης Χρήστος Α.
- Χωμενίδης Χρήστος
- Ψαλιδόπουλος Μιχάλης
- Ψαρά Μαρία
- Ψαριανός Γρηγόρης
- Ψαρουδάκης Γεώργιος Μ.
- Ψαρρά Αγγέλικα
- Ψαρρά Άντα
- Ψαρράκης Δημήτρης
- Ψαρράς Δημήτρης
- Ψύρρας Θωμάς
- Ψυχογιός Δημήτρης
- Ψυχογιός Δημήτρης Κ.
- Ψυχογιός Γιώργος