Η Ευρώπη εξοπλίζεται για τους G-20
Κάκη Μπαλλή, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2008-11-09
Λίγες ημέρες απέμειναν μέχρι το κρίσιμο ραντεβού της 15ης Νοεμβρίου στην Ουάσινγκτον, όπου οι G20, οι ηγέτες των 20 ισχυρότερων ανεπτυγμένων και αναδυόμενων οικονομιών του πλανήτη, θα προσπαθήσουν να βάλουν τις βάσεις για μια νέα «αρχιτεκτονική» του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Το σοκ της πιστωτικής κρίσης που κορυφώθηκε αυτό το φθινόπωρο και ωθεί τώρα στην ύφεση την παγκόσμια οικονομία είχε ως... παράπλευρη ωφέλεια την αφύπνιση της πολιτικής. Οι πολιτικοί, που κλήθηκαν αφενός να αντιμετωπίσουν την κατάρρευση των τραπεζών με τη χορηγία του φορολογούμενου πολίτη, αφετέρου να απαλύνουν τις επιπτώσεις της ύφεσης ή της οικονομικής επιβράδυνσης στις χώρες τους, έχουν τώρα την ευκαιρία να βάλουν κανόνες στις πανίσχυρες -και ανεξέλεγκτες- αγορές, ώστε να αποτραπεί μια επόμενη κρίση αυτού του μεγέθους. Την πρωτοβουλία σʼ αυτή την προσπάθεια την έχει για την ώρα η Ευρώπη, που πιέζει τους υπόλοιπους G20 -από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιαπωνία μέχρι την Κίνα, την Ινδία, τη Βραζιλία και τη Νότια Αφρική- να «σώσουν τον κόσμο σε 100 μέρες». Για την ακρίβεια η μισή Ευρώπη, αυτή του Γάλλου προέδρου Νικολά Σαρκοζί, που έχει βάλει ψηλά τον πήχη και προσδοκά από την παγκόσμια οικονομική σύνοδο κορυφής στην Ουάσινγκτον να δώσει την εντολή σε ομάδες εργασίας ώστε μέσα σε 100 μέρες να διατυπώσουν συγκεκριμένες προτάσεις για την αναμόρφωση του συστήματος- με βασικές κατευθύνσεις την περισσότερη διαφάνεια στα χρηματοπιστωτικά προϊόντα, τους αυστηρότερους ελέγχους των οίκων αξιολόγησης, τον περιορισμό των «ελευθεριών» των off shore και των hedge funds, τη δημιουργία νέων μηχανισμών σταθεροποίησης των συναλλαγματικών ισοτιμιών, και την ενίσχυση του ρόλου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Οι επιφυλακτικοί
Η άλλη μισή Ευρώπη, των Σκανδιναβών και των Βρετανών, αλλά και της Γερμανίας, θεωρεί ότι ο πήχης του Σαρκοζί πρέπει να χαμηλώσει λίγο- άλλοι για λόγους ουσίας, άλλοι για λόγους τακτικής, αλλά και γιατί ενοχλούνται από τον ακτιβισμό του Σαρκοζί και την προσπάθειά του να ηγηθεί όλων. Ο κατάλογος των ευρωπαϊκών προτάσεων που θα υποβληθούν το άλλο Σάββατο στη σύνοδο των G20, επιμένουν, θα πρέπει μεν να είναι πλήρης αλλά και αρκούντως «ασαφής», χωρίς εξαντλητικές λεπτομέρειες, ώστε να υπάρχουν μεγάλα περιθώρια διαπραγμάτευσης, ώστε να μην έχει κανείς τη δυνατότητα να μπλοκάρει αμέσως κάθε προσπάθεια. Ειδικά το θέμα της ενίσχυσης του ΔΝΤ, που ναι μεν ολόκληρη η Ευρώπη το θέλει, αλλά είναι δύσκολο να το «περάσει» από τις Ηνωμένες Πολιτείες, χρειάζεται πολύ προσοχή στις διατυπώσεις.
Το αμερικανικό φρένο
Ήδη τα μηνύματα που έρχονται από τον Λευκό Οίκο και τον απερχόμενο πρόεδρο Τζορτζ Μπους είναι «κάλμα, μην περιμένετε θαύματα από τη σύνοδο των G20». Το περισσότερο που θέλει να δώσει σʼ αυτή τη σύνοδο η Αμερική είναι να εγκρίνει την απόφαση για ένα «σχέδιο δράσης», να συμφωνήσει σε μερικές βασικές αρχές, αλλά όχι να δεσμευτεί σε συγκεκριμένα βήματα ρύθμισης. Βέβαια, ο Μπους είναι απερχόμενος και οι υπόλοιποι συμμετέχοντες στη σύνοδο έχουν ήδη κλείσει ραντεβού για δείπνο στις 15 Νοεμβρίου με τον επόμενο πρόεδρο Μπάρακ Ομπάμα, ο οποίος -στις προεκλογικές ομιλίες του, τουλάχιστον- δεν θεωρεί βρισιά τη λέξη ρύθμιση. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι συμμερίζεται και τον ενθουσιασμό του Σαρκοζί για τον παρεμβατισμό.
Δύσκολο ήταν άλλωστε και για την Ευρώπη να συμφωνήσει στην κοινή γραμμή με την οποία θα στείλει τους εκπροσώπους της στη σύνοδο των G20. Η πρόταση της γαλλικής προεδρίας σκόνταψε στο συμβούλιο των υπουργών Οικονομικών, ξαναγράφτηκε και εγκρίθηκε τελικά την Παρασκευή από την έκτακτη σύνοδο κορυφής των «27», σχετικά «νερωμένη».
Ελπίδα λόγω... μαυρίλας
Ωστόσο, υπάρχει ελπίδα ότι θα βγει κάτι από τους G20, κυρίως επειδή το παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον είναι τόσο σκοτεινό, ώστε οι ηγέτες του κόσμου να μην μπορούν να το αγνοήσουν. Έχουν μάθει άλλωστε με επώδυνο τρόπο, ότι εθνικές λύσεις για την αντιμετώπιση της ασυδοσίας των αγορών δεν υπάρχουν, ενώ και οι εθνικές πολιτικές για την στήριξη της οικονομίας μπορούν να λειτουργήσουν πολύ πιο αποτελεσματικά με ένα στοιχειώδη συντονισμό μεταξύ τους. Ειδικά οι ισχυρές χώρες της Δύσης -τα μέλη του κλαμπ των G7- θα βιώσουν το 2009, σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ, ως τη χειρότερη χρονιά μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Οι χώρες της Ευρωζώνης αναμένουν αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης κατά 0,5% κατά μέσο όρο. Η Βρετανία αναμένει τη σκληρότερη ύφεση, αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης 1,3%, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες κατά το πρώτο έτος της θητείας του Μπάρακ Ομπάμα 0,7%. Οι ταχύτατα αναπτυσσόμενες δυνάμεις της Ασίας, η Κίνα και η Ινδία που έχαιραν μέχρι πρόσφατα διψήφιων ποσοστών ανάπτυξης, το 2009 θα φρενάρουν στο -ευτυχώς- υψηλό 8,5% και 7,5% αντίστοιχα.
Αρνητική ανάπτυξη σημαίνει περισσότεροι άνεργοι, περισσότερη φτώχεια. Οι κυβερνήσεις προσπαθούν να προλάβουν τα χειρότερα με προγράμματα ενίσχυσης της οικονομίας και οι κεντρικές τράπεζες μειώνοντας τα επιτόκια. Περίπου συντονισμένα το έκαναν πάλι την εβδομάδα που μας πέρασε -για δεύτερη φορά μέσα σε ένα μήνα- αλλά φαίνεται ότι η κίνησή τους δεν ήταν αρκετή για πείσει τις τράπεζες να ανοίξουν πάλι τη στρόφιγγα των πιστώσεων στις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά ούτε για να πάρει τον πανικό από τις αγορές, που κινούνται ως ασανσέρ δίχως φρένα. Ακόμη και η περίπου πρωτόγνωρη μείωση κατά 150 μονάδες βάσης των επιτοκίων της στερλίνας από την Τράπεζα της Αγγλίας δεν στάθηκε ικανή να εντυπωσιάσει το χρηματιστήριο του Λονδίνου, πόσο μάλλον το 0,5% της ΕΚΤ.
Γαλλία, Γερμανία και Ισπανία -τρεις από τις ισχυρότερες οικονομίες του κόσμου- ανοίγουν τα δημόσια ταμεία τους, αγνοώντας για ένα διάστημα τον «κορσέ» της δημοσιονομικής πειθαρχίας που επιβάλλει το -χαλαρωμένο λόγω κρίσης- Σύμφωνο Σταθερότητας, και δίνουν κίνητρα για επενδύσεις στις επιχειρήσεις και για αγορές στους καταναλωτές.
Η Ισπανία
Είκοσι δισεκατομμύρια ευρώ δίνει η κυβέρνηση Θαπατέρο για να ενισχύσει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και να φρενάρει την κατρακύλα στην αγορά ακινήτων. Η ισπανική κυβέρνηση ψήφισε πρώτη απʼ όλες πριν από ένα μήνα ένα σχέδιο 24 σημείων, με στόχο να κάνει πιο παραγωγική και πιο ανταγωνιστική την ισπανική οικονομία. Τα χρήματα θα επενδυθούν εντός της ερχόμενης διετίας και ο Θαπατέρο εκτιμά ότι θα έχουν ως αποτέλεσμα το 2011 να φτάσει και πάλι στο 3% ο ρυθμός ανάπτυξης. Η Ισπανία έχει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με τις άλλες μεγάλες χώρες, το τραπεζικό της σύστημα έχει πληγεί λιγότερο από τα «τοξικά» προϊόντα των Lehman Brothers και ΣΙΑ, καθώς ήταν πολύ πιο συντηρητικό από το βρετανικό ή το γερμανικό.
Η Γερμανία
Πενήντα δισεκατομμύρια ευρώ διαθέτει η κυβέρνηση Μέρκελ στη Γερμανία για να διασφαλίσει σχεδόν ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας που κινδυνεύουν από την έλευση της ύφεσης- πρωτίστως στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας. Το γερμανικό «πακέτο» δεν προβλέπει γενική μείωση της φορολογίας ή εκτεταμένες κρατικές επενδύσεις σε έργα υποδομής- και γιʼ αυτό το τελευταίο επικρίνεται. Αντίθετα επικεντρώνεται σε στοχευμένες επενδύσεις σε συγκεκριμένους τομείς. Οι κυριότερες δράσεις που προβλέπονται είναι οι φοροαπαλλαγές για επιχειρήσεις που αγοράζουν νέο εξοπλισμό ή εκσυγχρονίζουν τις μονάδες παραγωγής, η χορήγηση δανείων σε μικρομεσαίους επιχειρηματίες από την κρατική τράπεζα επενδύσεων, οι δημόσιες επενδύσεις σε προγραμματισμένα ήδη έργα υποδομής στο συγκοινωνιακό δίκτυο, η οικονομική ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης για επενδύσεις που αφορούν στην εξοικονόμηση ενέργειας και η απαλλαγή από την καταβολή τελών κυκλοφορίας για δύο χρόνια σε αγοραστές νέων αυτοκινήτων, φιλικών προς το περιβάλλον.
Η Γαλλία
Πιο φιλόδοξη η κυβέρνηση Σαρκοζί σκοπεύει να φτιάξει ένα «ταμείο παρέμβασης» για την προστασία της γαλλικής βιομηχανίας από τα αρπακτικά χέρια των ξένων που διαθέτουν αυτές τις δύσκολες μέρες ρευστότητα, αλλά και να προικοδοτήσει με 175 δισεκατομμύρια ευρώ ένα πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων στις υποδομές. Το «ταμείο παρέμβασης» που θα είναι έτοιμο μέχρι το τέλος του χρόνου με τη βοήθεια της κρατικής τράπεζας CDC θα ενεργοποιείται κάθε φορά που μια «στρατηγική» βιομηχανία θα χρειάζεται ενίσχυση. Όσο για τις επενδύσεις θα κατευθυνθούν πρωτίστως προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα πανεπιστήμια και το οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο. Μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια ο Σαρκοζί θέλει να επενδυθούν 30 δισεκατομμύρια ευρώ στο Διαδίκτυο και τα Πολυμέσα.
Οι επιφυλακτικοί
Η άλλη μισή Ευρώπη, των Σκανδιναβών και των Βρετανών, αλλά και της Γερμανίας, θεωρεί ότι ο πήχης του Σαρκοζί πρέπει να χαμηλώσει λίγο- άλλοι για λόγους ουσίας, άλλοι για λόγους τακτικής, αλλά και γιατί ενοχλούνται από τον ακτιβισμό του Σαρκοζί και την προσπάθειά του να ηγηθεί όλων. Ο κατάλογος των ευρωπαϊκών προτάσεων που θα υποβληθούν το άλλο Σάββατο στη σύνοδο των G20, επιμένουν, θα πρέπει μεν να είναι πλήρης αλλά και αρκούντως «ασαφής», χωρίς εξαντλητικές λεπτομέρειες, ώστε να υπάρχουν μεγάλα περιθώρια διαπραγμάτευσης, ώστε να μην έχει κανείς τη δυνατότητα να μπλοκάρει αμέσως κάθε προσπάθεια. Ειδικά το θέμα της ενίσχυσης του ΔΝΤ, που ναι μεν ολόκληρη η Ευρώπη το θέλει, αλλά είναι δύσκολο να το «περάσει» από τις Ηνωμένες Πολιτείες, χρειάζεται πολύ προσοχή στις διατυπώσεις.
Το αμερικανικό φρένο
Ήδη τα μηνύματα που έρχονται από τον Λευκό Οίκο και τον απερχόμενο πρόεδρο Τζορτζ Μπους είναι «κάλμα, μην περιμένετε θαύματα από τη σύνοδο των G20». Το περισσότερο που θέλει να δώσει σʼ αυτή τη σύνοδο η Αμερική είναι να εγκρίνει την απόφαση για ένα «σχέδιο δράσης», να συμφωνήσει σε μερικές βασικές αρχές, αλλά όχι να δεσμευτεί σε συγκεκριμένα βήματα ρύθμισης. Βέβαια, ο Μπους είναι απερχόμενος και οι υπόλοιποι συμμετέχοντες στη σύνοδο έχουν ήδη κλείσει ραντεβού για δείπνο στις 15 Νοεμβρίου με τον επόμενο πρόεδρο Μπάρακ Ομπάμα, ο οποίος -στις προεκλογικές ομιλίες του, τουλάχιστον- δεν θεωρεί βρισιά τη λέξη ρύθμιση. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι συμμερίζεται και τον ενθουσιασμό του Σαρκοζί για τον παρεμβατισμό.
Δύσκολο ήταν άλλωστε και για την Ευρώπη να συμφωνήσει στην κοινή γραμμή με την οποία θα στείλει τους εκπροσώπους της στη σύνοδο των G20. Η πρόταση της γαλλικής προεδρίας σκόνταψε στο συμβούλιο των υπουργών Οικονομικών, ξαναγράφτηκε και εγκρίθηκε τελικά την Παρασκευή από την έκτακτη σύνοδο κορυφής των «27», σχετικά «νερωμένη».
Ελπίδα λόγω... μαυρίλας
Ωστόσο, υπάρχει ελπίδα ότι θα βγει κάτι από τους G20, κυρίως επειδή το παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον είναι τόσο σκοτεινό, ώστε οι ηγέτες του κόσμου να μην μπορούν να το αγνοήσουν. Έχουν μάθει άλλωστε με επώδυνο τρόπο, ότι εθνικές λύσεις για την αντιμετώπιση της ασυδοσίας των αγορών δεν υπάρχουν, ενώ και οι εθνικές πολιτικές για την στήριξη της οικονομίας μπορούν να λειτουργήσουν πολύ πιο αποτελεσματικά με ένα στοιχειώδη συντονισμό μεταξύ τους. Ειδικά οι ισχυρές χώρες της Δύσης -τα μέλη του κλαμπ των G7- θα βιώσουν το 2009, σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ, ως τη χειρότερη χρονιά μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Οι χώρες της Ευρωζώνης αναμένουν αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης κατά 0,5% κατά μέσο όρο. Η Βρετανία αναμένει τη σκληρότερη ύφεση, αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης 1,3%, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες κατά το πρώτο έτος της θητείας του Μπάρακ Ομπάμα 0,7%. Οι ταχύτατα αναπτυσσόμενες δυνάμεις της Ασίας, η Κίνα και η Ινδία που έχαιραν μέχρι πρόσφατα διψήφιων ποσοστών ανάπτυξης, το 2009 θα φρενάρουν στο -ευτυχώς- υψηλό 8,5% και 7,5% αντίστοιχα.
Αρνητική ανάπτυξη σημαίνει περισσότεροι άνεργοι, περισσότερη φτώχεια. Οι κυβερνήσεις προσπαθούν να προλάβουν τα χειρότερα με προγράμματα ενίσχυσης της οικονομίας και οι κεντρικές τράπεζες μειώνοντας τα επιτόκια. Περίπου συντονισμένα το έκαναν πάλι την εβδομάδα που μας πέρασε -για δεύτερη φορά μέσα σε ένα μήνα- αλλά φαίνεται ότι η κίνησή τους δεν ήταν αρκετή για πείσει τις τράπεζες να ανοίξουν πάλι τη στρόφιγγα των πιστώσεων στις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά ούτε για να πάρει τον πανικό από τις αγορές, που κινούνται ως ασανσέρ δίχως φρένα. Ακόμη και η περίπου πρωτόγνωρη μείωση κατά 150 μονάδες βάσης των επιτοκίων της στερλίνας από την Τράπεζα της Αγγλίας δεν στάθηκε ικανή να εντυπωσιάσει το χρηματιστήριο του Λονδίνου, πόσο μάλλον το 0,5% της ΕΚΤ.
Γαλλία, Γερμανία και Ισπανία -τρεις από τις ισχυρότερες οικονομίες του κόσμου- ανοίγουν τα δημόσια ταμεία τους, αγνοώντας για ένα διάστημα τον «κορσέ» της δημοσιονομικής πειθαρχίας που επιβάλλει το -χαλαρωμένο λόγω κρίσης- Σύμφωνο Σταθερότητας, και δίνουν κίνητρα για επενδύσεις στις επιχειρήσεις και για αγορές στους καταναλωτές.
Η Ισπανία
Είκοσι δισεκατομμύρια ευρώ δίνει η κυβέρνηση Θαπατέρο για να ενισχύσει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και να φρενάρει την κατρακύλα στην αγορά ακινήτων. Η ισπανική κυβέρνηση ψήφισε πρώτη απʼ όλες πριν από ένα μήνα ένα σχέδιο 24 σημείων, με στόχο να κάνει πιο παραγωγική και πιο ανταγωνιστική την ισπανική οικονομία. Τα χρήματα θα επενδυθούν εντός της ερχόμενης διετίας και ο Θαπατέρο εκτιμά ότι θα έχουν ως αποτέλεσμα το 2011 να φτάσει και πάλι στο 3% ο ρυθμός ανάπτυξης. Η Ισπανία έχει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με τις άλλες μεγάλες χώρες, το τραπεζικό της σύστημα έχει πληγεί λιγότερο από τα «τοξικά» προϊόντα των Lehman Brothers και ΣΙΑ, καθώς ήταν πολύ πιο συντηρητικό από το βρετανικό ή το γερμανικό.
Η Γερμανία
Πενήντα δισεκατομμύρια ευρώ διαθέτει η κυβέρνηση Μέρκελ στη Γερμανία για να διασφαλίσει σχεδόν ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας που κινδυνεύουν από την έλευση της ύφεσης- πρωτίστως στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας. Το γερμανικό «πακέτο» δεν προβλέπει γενική μείωση της φορολογίας ή εκτεταμένες κρατικές επενδύσεις σε έργα υποδομής- και γιʼ αυτό το τελευταίο επικρίνεται. Αντίθετα επικεντρώνεται σε στοχευμένες επενδύσεις σε συγκεκριμένους τομείς. Οι κυριότερες δράσεις που προβλέπονται είναι οι φοροαπαλλαγές για επιχειρήσεις που αγοράζουν νέο εξοπλισμό ή εκσυγχρονίζουν τις μονάδες παραγωγής, η χορήγηση δανείων σε μικρομεσαίους επιχειρηματίες από την κρατική τράπεζα επενδύσεων, οι δημόσιες επενδύσεις σε προγραμματισμένα ήδη έργα υποδομής στο συγκοινωνιακό δίκτυο, η οικονομική ενίσχυση της τοπικής αυτοδιοίκησης για επενδύσεις που αφορούν στην εξοικονόμηση ενέργειας και η απαλλαγή από την καταβολή τελών κυκλοφορίας για δύο χρόνια σε αγοραστές νέων αυτοκινήτων, φιλικών προς το περιβάλλον.
Η Γαλλία
Πιο φιλόδοξη η κυβέρνηση Σαρκοζί σκοπεύει να φτιάξει ένα «ταμείο παρέμβασης» για την προστασία της γαλλικής βιομηχανίας από τα αρπακτικά χέρια των ξένων που διαθέτουν αυτές τις δύσκολες μέρες ρευστότητα, αλλά και να προικοδοτήσει με 175 δισεκατομμύρια ευρώ ένα πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων στις υποδομές. Το «ταμείο παρέμβασης» που θα είναι έτοιμο μέχρι το τέλος του χρόνου με τη βοήθεια της κρατικής τράπεζας CDC θα ενεργοποιείται κάθε φορά που μια «στρατηγική» βιομηχανία θα χρειάζεται ενίσχυση. Όσο για τις επενδύσεις θα κατευθυνθούν πρωτίστως προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα πανεπιστήμια και το οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο. Μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια ο Σαρκοζί θέλει να επενδυθούν 30 δισεκατομμύρια ευρώ στο Διαδίκτυο και τα Πολυμέσα.
