Η Αθήνα χρειάζεται ανατροπή

Η πόλη με ενδιαφέρει ως κέντρο του πολιτισμού», έλεγε σε πρόσφατη συνέντευξή του ο αρχιτέκτονας και ακαδημαϊκός δάσκαλος Ηλίας Ζέγγελης. Σκέφτομαι ότι, ίσως, αυτός να ήταν τελικά ο λόγος που αποφάσισα να είμαι υποψήφιος στο Δήμο Αθηναίων. Σ’ αυτή την ιδέα μοιάζουν να συγκλίνουν όλοι οι επιμέρους λόγοι -οι εμπειρίες, οι προβληματισμοί και οι ανησυχίες- που με οδήγησαν στην απόφαση αυτή. Στην Αθήνα διακυβεύεται η έννοια του πολιτισμού σε όλες τις εκφάνσεις της.

Η πολεοδομική και περιβαλλοντική υποβάθμιση, η απώλεια του δημόσιου χώρου, η δυσλειτουργικότητα της πόλης, διαμορφώνουν μια πνιγηρή καθημερινότητα, που οι πολίτες βιώνουν πολύ συχνά ως περιφρόνηση στο πρόσωπο και την αξιοπρέπειά τους. Αυτό που περιγράφουμε ως πολιτισμό της καθημερινότητας, στην Αθήνα σημαίνει ασχήμια, ρυπαρότητα, δυσκολία μετακίνησης, εξυπηρέτησης και επικοινωνίας, σημαίνει ξόδεμα ζωής.

Το πρόβλημα της Αθήνας είναι βαθιά και ουσιαστικά πολιτικό. Απαιτείται ανατροπή. Η διακυβέρνησή της να γίνει με βάση τις αξίες μιας δημοκρατικά ώριμης πολιτισμένης κοινωνίας -τις αξίες της διαφάνειας, της αξιοκρατίας, της λογοδοσίας, της συμμετοχής. Στην ιστοσελίδα μιας κοινότητας νέων ανθρώπων που νοιάζονται για την πόλη τους, διάβασα έναν χαρακτηρισμό για την Αθήνα που συγκρατώ: «Μια πόλη κουρασμένη». Και πολλές φορές -θα πρόσθετα- με κουρασμένους κατοίκους. Ανθρώπους τυραννισμένους, απογοητευμένους, με πολλούς φόβους και λίγες προσδοκίες, κάποτε παραιτημένους. Η μοναξιά αντικαθιστά το αίσθημα της κοινότητας, επιθετικά πρότυπα συμπεριφοράς την αλληλεγγύη, ο κατακερματισμός την κοινή ταυτότητα.

Ακόμη χειρότερα: Στην Αθήνα απειλείται η ίδια η πολιτισμένη συμβίωση. Σύνθετες και σκληρές αντιθέσεις διατρέχουν την πόλη, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις μιας πραγματικής κοινωνικής έκρηξης. Τα αδιέξοδα που έχουν διαμορφωθεί σε μεγάλες περιοχές της, τα φαινόμενα βίας που ήδη εκδηλώνονται, οι προτροπές για αυτοδικία που πυκνώνουν, είναι, φοβούμαι, οι «τίτλοι αρχής» μιας ταινίας, που, χωρίς να το θέλουμε, είναι πολύ πιθανόν προσεχώς να δούμε.

Στην πραγματικότητα, η πόλη ζει τις συνέπειες όλων των αλλαγών που γνώρισε η χώρα τις τελευταίες δεκαετίες και, ταυτόχρονα, τις αναταράξεις ενός κόσμου που, το ίδιο διάστημα, άλλαζε δραματικά. Στο σώμα της υπάρχουν ευδιάκριτα τα ίχνη από την έξοδο των παλαιότερων εύπορων κατοίκων της προς τα προάστια. Από τα κύματα των νέων κατοίκων που έφταναν ορμητικά, οδηγημένα από την άκρα ανέχεια, τις ένοπλες συγκρούσεις και τις φυσικές καταστροφές σε χώρες μακρινές. Από την αδυναμία κυβερνήσεων και δημοτικών αρχών να σχεδιάσουν και να υποστηρίξουν μια νέα αναπτυξιακή πορεία της. Από τη μεγάλη οικονομική κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα.

Γι’ αυτό ακριβώς, θεωρώ ότι το πρόβλημα της Αθήνας είναι βαθιά και ουσιαστικά πολιτικό. Και για την αντιμετώπισή του -για την ακρίβεια, για να αρχίσουμε να το αντιμετωπίζουμε- απαιτείται μια πραγματική ανατροπή: Η διακυβέρνησή της με βάση τις αξίες μιας δημοκρατικά ώριμης πολιτισμένης κοινωνίας -τις αξίες της διαφάνειας, της αξιοκρατίας, της λογοδοσίας, της συμμετοχής. Είναι ο μόνος τρόπος για να αξιοποιηθεί το υπαρκτό, αλλά αγνοημένο κεφάλαιό της -κεφάλαιο ανθρώπων, εμπειριών, γνώσης. Ο μόνος τρόπος για να εκπολιτισθεί η καθημερινή ζωή των ανθρώπων, για να αποκατασταθεί η πολιτισμένη συμβίωσή τους, για να αναζωογονηθεί η πόλη και να λειτουργήσει «ως κέντρο του πολιτισμού».