«Πραγματικά πιστεύω ότι αν δεν ήμουν εγώ, η Ελλάδα θα είχε βγει από το ευρώ το 2015», μας λέει ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ με αφοπλιστική ειλικρίνεια. Από το 2014 που ανέλαβε τα ηνία της Ε.Ε., ο Λουξεμβούργιος πολιτικός βρέθηκε αντιμέτωπος με μία σειρά από πρωτόγνωρες κρίσεις. Από την αποχώρηση ενός μέλους της Ε.Ε. για πρώτη φορά, στη μεγαλύτερη μεταναστευτική κρίση στην ιστορία της Ενωσης και στις εντάσεις με τις ΗΠΑ – ο κ. Γιούνκερ λέει χωρίς να διστάζει ότι το μοναδικό ζήτημα που τον κρατούσε ξάγρυπνο κατά τη διάρκεια της προεδρίας του δεν ήταν άλλο από εκείνο της Ελλάδας.

Το χαμηλό κόστος ζωής προσελκύει σταδιακά αυξημένο αριθμό χαμηλοσυνταξιούχων Γερμανών στην Ουγγαρία, τη Ρουμανία, την Κροατία, τη Βουλγαρία και την Ελλάδα, όπου ζει διπλάσιος αριθμός (10.000 άτομα) απ’ ό,τι πριν από μία δεκαετία. Αντίστοιχα, οι Ελληνες χαμηλοσυνταξιούχοι, μετά τις μειώσεις των συντάξεών τους κατά τη μνημονιακή δεκαετία τουλάχιστον κατά 45%, επιλέγουν την ημερήσια μετανάστευση ή τη μετανάστευση διαμονής τους στις βαλκανικές χώρες και ιδιαίτερα στη Βουλγαρία, στην οποία θεωρούν ότι το κόστος ζωής υπολείπεται αυτού της χώρας μας τουλάχιστον κατά 30%.

Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα συνέντευξης που έδωσε ο 98χρονος σήμερα Γάλλος φιλόσοφος Εντγκάρ Μορέν στο περιοδικό L’ Obs (τεύχος 12 έως 18 Δεκεμβρίου 2019)

• Τι σημαίνει για σας η λέξη «επανάσταση»;

Σύμφωνα με το λεξικό Larousse, η επανάσταση είναι μια «απότομη και βίαιη αλλαγή στην κοινωνική και πολιτική δομή ενός κράτους, η οποία παράγεται όταν μια ομάδα που εξεγείρεται εναντίον των αρχών καταλαμβάνει την εξουσία και κατορθώνει να τη διατηρήσει». Αυτό είναι γενικά η επανάσταση. Για μένα όμως, όταν προσηλυτίστηκα στον κομμουνισμό, η Επανάσταση με κεφαλαίο έψιλον σήμαινε τη γέννηση ενός νέου κόσμου, απαλλαγμένου από την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Μετά από ένα εξάμηνο, στη διάρκεια του οποίου περίσσεψε η «ευαισθησία για τις ευάλωτες ομάδες», η «ικανότητα» των «αρίστων» και η έμφαση στην επικοινωνία, οι αρρυθμίες και η προϊούσα αποδιοργάνωση στο σύστημα Υγείας δεν μπορούν πια να κρυφτούν.

Τα χαμηλά αντανακλαστικά του υπουργείου Υγείας και κρίσιμων εποπτευόμενων φορέων, όπως ο ΕΟΦ, για την έγκαιρη αντιμετώπιση των καθημερινών δυσλειτουργιών στο ΕΣΥ και των ελλείψεων στην αγορά φαρμάκου είναι πλέον ευδιάκριτα και ευρέως παραδεκτά.

«Η επαναδημιουργία του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής είναι αναγκαία, αλλά όχι ικανή συνθήκη για την αποδοτική διαχείριση του προβλήματος. Αν δεν αλλάξει η πολιτική, κι αυτή η κίνηση θα είναι αποτυχημένη» τονίζει στην «Αυγή» ο Γιάννης Μουζάλας σχετικά με την επανασύσταση του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής από την κυβέρνηση. Ο πρώην υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής θυμίζει ότι η κυβέρνηση άλλαξε έξι φορές οργανωτική δομή στις δομές διαχείρισης του προσφυγικού-μεταναστευτικού, με αποτέλεσμα ισάριθμες αποτυχίες. «Η λάθος πολιτική οδηγεί σε οργανωτική αποτυχία» σημειώνει χαρακτηριστικά.

Το 1971, ένας 32χρονος μηχανικός και οικονομολόγος, ο Κλάους Σβαμπ, διοργάνωσε μια συνάντηση στο Νταβός με στόχο τη διάδοση της ιδέας ότι η καπιταλιστική επιχείρηση δεν μπορεί να επιδιώκει υπεράνω όλων να δίνει κέρδη στους μετόχους της, αλλά πρέπει να υπηρετεί το συμφέρον της κοινωνίας, εργαζομένων, προμηθευτών και πελατών της. Στους 400 συμμετέχοντες, παρουσίασε τη δική του απάντηση στη θέση που είχε διατυπώσει λίγο νωρίτερα, Σεπτέμβριο 1970, ο Μίλτον Φρίντμαν, του Σικάγο, ότι «η κοινωνική ευθύνη της επιχείρησης είναι μία, να αυξάνει τα κέρδη της». Επί μισό αιώνα, η κυριαρχία της θέσης του Φρίντμαν ήταν καταθλιπτική. Σε αυτήν και στα αποτελέσματά της οφείλεται ίσως το γεγονός ότι, στο πέρασμα των χρόνων, το Νταβός του «ηττημένου» Σβαμπ κερδίζει απήχηση.

Οταν το 1985 ο Ανδρέας Παπανδρέου επέλεγε να αφαιρέσει αρμοδιότητες από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ενισχύοντας την ήδη πανίσχυρη πρωθυπουργική εξουσία, άνοιγε έναν κύκλο προεδρικών εκλογών όπου το συμβολικό στοιχείο θα αποκτούσε προτεραιότητα. Ταυτόχρονα, η προεδρική εκλογή θα σηματοδοτούσε από εδώ και στο εξής στρατηγικές πόλωσης ή συναίνεσης συνδεδεμένες άμεσα με εξελίξεις στο πεδίο του κομματικού ανταγωνισμού.

Πώς χειρίζεσαι έναν γείτονα που αισθάνεται ισχυρός, που θέλει να διαφεντεύει στην ευρύτερη περιοχή και διεκδικεί κομμάτι από αυτό που θεωρείς εσύ δικό σου οικόπεδο; Εχεις διάφορες επιλογές: σηκώνεις ψηλούς φράκτες, αναζητάς φίλους και προστάτες στη γειτονιά και απέξω, ετοιμάζεις προσφυγή στα δικαστήρια. Το ιδανικό θα ήταν να τα κάνεις όλα αυτά μαζί. Και να κρατάς την ψυχραιμία σου προσπαθώντας ταυτόχρονα να καταλάβεις ποια είναι τα ισχυρά όπλα του γείτονα και ποιες οι αδυναμίες του, ώστε να μπορέσεις να τον αντιμετωπίσεις αποτελεσματικά. Υπάρχει βεβαίως και η ενστικτώδης αντίδραση, να ξεκινήσεις δηλαδή μαζί του έναν καβγά – και όπου βγει.

«Πραγματικά πιστεύω ότι αν δεν ήμουν εγώ, η Ελλάδα θα είχε βγει από το ευρώ το 2015», μας λέει ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ με αφοπλιστική ειλικρίνεια. Από το 2014 που ανέλαβε τα ηνία της Ε.Ε., ο Λουξεμβούργιος πολιτικός βρέθηκε αντιμέτωπος με μία σειρά από πρωτόγνωρες κρίσεις. Από την αποχώρηση ενός μέλους της Ε.Ε. για πρώτη φορά, στη μεγαλύτερη μεταναστευτική κρίση στην ιστορία της Ενωσης και στις εντάσεις με τις ΗΠΑ – ο κ. Γιούνκερ λέει χωρίς να διστάζει ότι το μοναδικό ζήτημα που τον κρατούσε ξάγρυπνο κατά τη διάρκεια της προεδρίας του δεν ήταν άλλο από εκείνο της Ελλάδας.

Οι ανισότητες στην κατανάλωση, στα εισοδήματα και στον πλούτο αποτελούσαν πάντοτε το πιο επικίνδυνο ναρκοπέδιο της κοινωνίας. Αν αποκτούσαν μεγάλη έκταση προκαλούσαν σφοδρές αντιδράσεις, από διαμαρτυρίες και διεκδικήσεις έως εξεγέρσεις, πολέμους και κύματα μετανάστευσης. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, πολλά κράτη εφάρμοσαν πολιτικές που περιόρισαν τις αιτίες και τις συνέπειες των ανισοτήτων, σήμερα όμως εξαπλώνονται πάλι και μάλιστα σε τρεις πλέον διαστάσεις: εθνικές με βάση την κατανομή εισοδήματος και πλούτου, γεωγραφικές που προκαλούνται από την άνιση ανάπτυξη ανάμεσα στις διάφορες χώρες, καθώς και ανισότητες μεταξύ γενεών όταν οι προοπτικές ευημερίας στενεύουν για τους νεότερους.

«Οι χρήσιμες τριμερείς συνεργασίες δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την ανάγκη συνεννόησης με την Τουρκία, πολύ περισσότερο να αποσκοπούν ή να φαίνεται ότι αποσκοπούν στον αποκλεισμό της Τουρκίας».

«Ας μη διαφεύγει της προσοχής μας ότι και η Τουρκία, ως παράκτια χώρα, έχει νόμιμα συμφέροντα στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Όχι βέβαια στην έκταση που αυτή ισχυρίζεται, αλλά πάντως υπαρκτά, με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας».

Στο ξεκίνημα της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με προκλήσεις που απορρέουν από την 4η Βιομηχανική Επανάσταση, την Κλιματική Αλλαγή, την επιδείνωση των δημογραφικών χαρακτηριστικών του πληθυσμού και την τήρηση των δεσμεύσεων για σταδιακή απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα στην παραγωγή ενέργειας.