Με αφορμή την ευρωπαϊκή σύνοδο της 21ης Ιουλίου, προτείνω επτά γενικά συμπέρασματα-μαθήματα που ίσως φανούν χρήσιμα για την περαιτέρω αντιμετώπιση της κρίσης.

Πρώτο μάθημα, για όσους βιάστηκαν να ξεγράψουν την Ευρώπη. Συνεχίζει μεν να βρίσκεται ένα-δυο βήματα πίσω από τις εξελίξεις στις περιβόητες αγορές, αλλά μπορεί ακόμη να παίρνει αποφάσεις που θεωρούνταν αδιανόητες μέχρι πρόσφατα.

Μία εβδομάδα μετά τις «ιστορικές» αποφάσεις των ηγετών της Ευρωζώνης για την κρίση του χρέους, απειλητική απέναντι στη νομισματική ένωση συνεχίζεται η εικόνα στις αγορές. Στο στόχαστρο χρηματοοικονομικών επενδυτών και οίκων αξιολόγησης μπήκαν πια για τα καλά η Ιταλία και η Ισπανία, από κοντά και η μικρή Κύπρος.
Ως προς την Ελλάδα, που ήταν στο επίκεντρο των αποφάσεων της 21ης Ιουλίου, οι νέες υποβαθμίσεις εκ μέρους των τριών οίκων αξιολόγησης διαδοχικά (την επόμενη μέρα Παρασκευή ήδη η Fitch, τη Δευτέρα τρεις βαθμίδες η Moodyʼs, τέλος την Τρίτη η Standard & Poorʼs), στο τελευταίο σκαλί πριν από τη χρεωκοπία, θεωρήθηκαν αναμενόμενες μεν, αλλά χωρίς ιδιαίτερο νόημα μόλις είχε εξαγγελθεί ότι οι χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας θα καλύπτονται,

«Ακόμη είμαστε υπό την επήρεια του σοκ, αλλά πρέπει να υπερασπίσουμε τις αξίες μας. Η απάντησή μας είναι: περισσότερη δημοκρατία, πιο ανοιχτή κοινωνία, περισσότερη ανθρωπιά». Προσπαθώντας να συγκρατήσει τα δάκρυά του ο πρωθυπουργός της Νορβηγίας, Γενς Στόλτενμπεργκ, κατά τη διάρκεια της οικουμενικής νεκρώσιμης ακολουθίας στο Όσλο, κάλεσε τους συμπατριώτες του να μην παραδοθούν στην καταστροφική δύναμη του μίσους, να μην επιτρέψουν στον στυγερό μακελάρη της Οτόγια, Άντερς Μπέρινγκ Μπρέιβικ να τινάξει στον αέρα τις αξίες της μεταπολεμικής Νορβηγίας.

Στην προπαγάνδα των κινημάτων και καθεστώτων του Αντιδιαφωτισμού, η πολιτική δράση παρουσιάζεται ως ιερή τελετουργία και ο αρχηγός που την καθοδηγεί εμφανίζεται ως λυτρωτής, με υπεράνθρωπες ιδιότητες, στον οποίο υποτάσσονται οι οπαδοί. Αλλά και στην κριτική του Αντιδιαφωτισμού, η απόρριψή του συνοδεύεται συχνά από την περιφρόνηση και τη δαιμονοποίησή του

O Κ. Τσουκαλάς, πρόθυμος υποστηρικτής στο παρελθόν εκσυγχρονιστικών ιδεών, ψέγει σε άρθρο του στο «Βήμα» τής 24/7 όσους υποστηρίζουν σήμερα τη μεταρρύθμιση στην ανώτατη εκπαίδευση και τους αποκαλεί ειρωνικά «συμμαχία αυτόκλητων αγνών, ανιδιοτελών και αντικειμενικών προθύμων». Ωστόσο η πλειονότητα όσων σήμερα υποστηρίζουν τη μεταρρύθμιση είχαν το σθένος ήδη από το 2006, όταν καθηγητές προπηλακίζονταν, χτίζονταν στα γραφεία τους και συκοφαντούνταν, να δηλώσουν δημόσια ότι τα πανεπιστήμια χρειάζονται αλλαγή, τις βασικές αρχές της οποίας περιέγραψαν.

Ο δημόσιος χώρος ανήκει σε όλους και σε κανέναν. Καμία ομάδα, στο όνομα καμιάς διεκδίκησης, καμιάς πρωτοπορίας, κανενός «δίκιου», δεν δικαιούται να τoν οικειοποιείται. Αυτό είναι «αξίωμα με χαρακτήρα εντολής», όπως θα έλεγε και ο Αρισστομένης Προβελέγγιος (Για τους Έλληνες η ‘πόλις’ είναι πριν απ’ όλα μια ηθική ένωση, η οποία όμως μπορεί, όπως συνέβη στο Β’ Μηδικό πόλεμο, να επιζήσει της καταστροφής του άστεος και της οποίας η ενότητα έχει υλικό σύμβολο το ‘Πρυτανείο’. Βάση της ενότητας αυτής δεν είναι μόνον η κοινή καταγωγή αλλά η ταυτότητα των νόμων, των εθίμων, των σκέψεων» (Οι Ελληνικές πόλεις κινδυνεύουν, 1957).