Παιγνίδια ρόλων

Στην Ελλάδα είναι γνωστό πως μας αρέσουν τα «λαϊκά αναγνώσματα», έντυπα ή τηλεοπτικά, με πλούσια αφήγηση και δραματοποιημένες μεταπτώσεις, που κρατάνε το ενδιαφέρον του κοινού αμείωτο μέχρι το επόμενο επεισόδιο. Πρόκειται, στη σύγχρονη μορφή τους, για μία εκδοχή αυτού που ονομάζουμε «παιγνίδι ρόλων», το οποίο στην πολιτική επικαιρότητα τροφοδοτεί το συλλογικό φαντασιακό και κρατάει τους πολίτες σε εγρήγορση και προβληματισμό. Έτσι, συχνά, οι τελευταίοι γίνονται θεατές σε ένα «παιγνίδι ρόλων», στο οποίο οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν το ρόλο φανταστικών χαρακτήρων και μέσω της συμμετοχής τους παρακολουθούν ιστορίες. Σε αυτό το παιγνίδι, οι παίκτες αυτοσχεδιάζουν και προχωρούν σε ενέργειες και κινήσεις, πετυχαίνουν ή αποτυγχάνουν σύμφωνα με ένα πολύπλοκο, σύστημα κανόνων και οδηγιών. Από τις φανταστικές επιλογές τους, εξαρτάται η έκβαση του παιγνιδιού .

Ένα «παιγνίδι ρόλων» μου θυμίζει η προβολή της επίσκεψης στην Ελλάδα της Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η οποία εξετάζει το ρόλο και τα πεπραγμένα της Τρόικα, τα τελευταία τρία χρόνια. Σπεύδω να ξεκαθαρίσω, προς αποφυγή παρερμηνειών, ότι δεν υποτιμώ το θεσμικό ρόλο αυτής της Επιτροπής, αλλά δεν υπερτιμώ ταυτόχρονα την εμβέλεια της πολιτικής παρέμβασης. Είτε το ένα, είτε το άλλο, θα ήταν λάθος. Τα πράγματα είναι πιο απλά. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει μία θεσμική «αλλεργία» για οποιοδήποτε ευρωπαϊκό μηχανισμό, ο οποίος στερείται δημοκρατικού ελέγχου. Η Τρόικα είναι ένα υβριδικό μόρφωμα, ένα προϊόν διακυβερνητικής συμφωνίας εκτάκτου ανάγκης, χωρίς καμία αναφορά στις Συνθήκες, στο Δίκαιο και τους Θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό που Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ερευνά είναι η ίδια η υπόσταση της Τρόικα ως μνημονιακού εργαλείου και δυστυχώς όχι το περιεχόμενο ή την ορθότητα των πολιτικών επιλογών που αυτή επέβαλε στις χώρες των μνημονίων. Είναι ενδεικτικό ότι παρά την πολυφωνία (έως και κακοφωνία) των δηλώσεων των μελών της Επιτροπής τις τελευταίες μέρες, η επιμονή τους στην ανάγκη εξεύρεσης λύσεων που θα αξιοποιούν τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), και θα οδηγούν στη δημιουργία Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου επιβεβαιώνει ότι η όλη συζήτηση δεν αμφισβητεί το περιεχόμενο της πολιτικής, αλλά το εργαλείο υλοποίησής της. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επιζητά, έτσι, να έχει λόγο και έλεγχο για τους νέους μηχανισμούς δημοσιονομικής σταθερότητας και να μπορεί να αξιολογεί τις κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις από τις εφαρμοζόμενες πολιτικές. Το πρόβλημα για την Ελλάδα είναι ότι αυτό το κάνει με καθυστέρηση τουλάχιστον δύο ετών, στο τέλος του Μνημονίου και με σκοπό να θέσει τις βάσεις για μελλοντική δημοκρατική νομιμοποίηση ανάλογων διαδικασιών. Το πρόβλημα είναι ότι αυτό δεν θα έχει κανένα αποτύπωμα ούτε στις πολιτικές αυστηρής λιτότητας που εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα, ούτε στη συνεχιζόμενη ύφεση και πάντως όχι στον εμπροσθοβαρή χαρακτήρα των μέτρων που ελήφθησαν.

Επομένως, προς τι η δραματοποιημένη επικοινωνιακή επένδυση στην έλευση της Επιτροπής, η αναγωγή της παρουσίας της σε ζήτημα της εσωτερικής πολιτικής αντιπαράθεσης, η καλλιέργεια προσδοκίας ανατροπής των ασκούμενων πολιτικών μέσα από το πόρισμα της Έκθεσης που θα συντάξει; Μάλλον αναιτιολόγητα. Εκτός κι αν χρειαζόταν ένα ακόμη «παιγνίδι ρόλων» με θεατές τους πολίτες και προβολή εικονικών αντιπαραθέσεων και φανταστικών επιλογών. Όμως με παιγνίδια ρόλων δεν κάνουμε πολιτική, ούτε αλλάζουμε την επόμενη μέρα. Και η επόμενη μέρα επιτάσσει την εξεύρεση λύσης για την αναδιάρθρωση του χρέους, τη μείωση της έντασης της δημοσιονομικής προσαρμογής, την ανάπτυξη και την ανάταξη της κοινωνικής συνοχής. Σε αυτά οι πολίτες περιμένουν απάντηση, γιατί δεν βλέπουν στη ζωή τους να επιβεβαιώνεται το success story .

Ο Θεόδωρος Π. Παπαθεοδώρου είναι Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και πρώην Υφυπουργός