Γιατί η Τουρκία διχάζει την Ευρώπη

Η προεκλογική περίοδος για την ανάδειξη των μελών του ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου «εγκαινιάστηκε» λοιπόν από τον Μπαράκ Ομπάμα. Ο αμερικανός πρόεδρος επισκεπτόμενος την Τουρκία επανέλαβε την πάγια θέση των ΗΠΑ υπέρ της προσχώρησης της Αγκυρας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Ο Νικολά Σαρκοζίέσπευσε να απαντήσει ότι αυτό εναπόκειται στη δικαιοδοσία των 27 χωρώνμελών της Ενωσης, επαναλαμβάνοντας και ο ίδιος τη σταθερή θέση του κατά της ένταξης της Τουρκίας. Αλλοι εκφράστηκαν με ακόμη πιο δηκτικό τρόπο, όπως για παράδειγμα ορισμένα στελέχη της Χριστιανοκοινωνικής Ενωσης της Βαυαρίας (CSU) που δήλωσαν ότι ο Μπαράκ Ομπάμα θα έπρεπε μάλλον να ανακοινώσει την ένταξη της Τουρκίας στις ΗΠΑ ως 51ης Πολιτείας!

Είναι φανερό ότι το ζήτημα της Τουρκίας προκαλεί πάντοτε ζωηρές αντιδράσεις. Είναι επίσης γεγονός ότι οι τελευταίες αναζωπυρώθηκαν μετά την τελευταία Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ. Ο τούρκος πρωθυπουργός Ερντογάν εμφανίστηκε στο Στρασβούργο αντίθετος με την επιλογή τού πρώην δανού πρωθυπουργούΑντερς Φογκ Ράσμουσεν για τη θέση του Γενικού Γραμματέα της Συμμαχίας. Ο τελευταίος βρισκόταν στην πρωθυπουργία της Δανίας όταν ξέσπασε η υπόθεση των σκίτσων του Μωάμεθ, γεγονός που πυροδότησε πλήθος διαδηλώσεων σε μου σουλμανικές χώρες οι οποίες μεταξύ άλλων προχώρησαν σε εμπάργκο των προϊόντων της Δανίας.

Τώρα χρειάστηκε να παρέμβει ο αμερικανός πρόεδρος προκειμένου να καμφθεί η αντίσταση της τουρκικής ηγεσίας και να αποδεχθεί μαζί με όλους τους υπόλοιπους συμμάχους την επιλογή του κ. Ράσμουσεν για το αξίωμα του Γενικού Γραμματέα.

Το αντάλλαγμα από μέρους των Αμερικανών ήταν η στήριξη της ένταξης στους κόλπους της Ενωσης. Ωστόσο οι επιπτώσεις από αυτό το αλισβερίσι ήταν καταφανώς πολύ αρνητικές. Ο μέχρι πρότινος υπέρμαχος της ενταξιακής προοπτικής της Τουρκίας, ο γάλλος υπουργός ΕξωτερικώνΜπερνάρ Κουσνέρ- και μαζί με αυτόν σύσσωμη η γαλλική Αριστερά- δήλωσε σοκαρισμένος από τη συμπεριφορά της τουρκικής ηγεσίας και ευθυγραμμιζόμενος με τη θέση του Νικολά Σαρκοζί εκφράστηκε υπέρ μιας «προνομιακής εταιρικής σχέσης» και κατά της πλήρους και ισότιμης ένταξης.

Η αλήθεια είναι ότι τα λόγια του αμερικανού προέδρου ακούστηκαν ευχάριστα στα αφτιά του τουρκικού ακροατηρίου καθώς αυτό που επιθυμούσε ο Μπαράκ Ομπάμα ήταν αφενός να διαβεβαιώσει ότι οι ΗΠΑ δεν βρίσκονται σε πόλεμο με τον μουσουλμανικό κόσμο και αφετέρου ότι συστρατεύεται με τις χώρες που επιθυμούν τη συνεργασία και το άνοιγμα διαλόγου μακράς διαρκείας. Υπό αυτή την έννοια ο νέος αμερικανός πρόεδρος ήρθε σε ρήξη με την πολιτική που ακολούθησε ο προκάτοχός τουΤζορτζ Μπους. Ρήξη ακόμη μεγαλύτερη αν λάβουμε υπόψη την πρόσκληση σε διάλογο προς το Ιράν και τη Συρία. Αντιθέτως η αμερικανική υποστήριξη προς την Τουρκία είναι μια στάση που συμπλέει με την ως σήμερα σταθερή θέση της Βρετανίας, η οποία έχει ταχθεί αναφανδόν υπέρ της ένταξης της Αγκυρας στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Ο λόγος δεν είναι άλλος από τον βασικό ρόλο που κατέχει η Τουρκία τόσο μεταξύ των συμμαχικών προς τις ΗΠΑ δυνάμεων όσο και μέσα στη Βορειοατλαντική Συμμαχία. Μια θέση που ενισχύεται ακόμη περισσότερο καθώς η Τουρκία είναι μεταξύ των ελαχίστων χωρών της Συμμαχίας που αναμένεται να αυξήσουν τις δυνάμεις τους στο Αφγανιστάν.

Ωστόσο οι έντονες αντιδράσεις από τη γαλλική πλευρά, όπως και η αντίθεση της Γερμανίας, ενίσχυσαν την αδιαλλαξία της τουρκικής ηγεσίας. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και νυν πρόεδρος της Τουρκίας απέρριψε κατηγορηματικά κάθε είδους εκβιαστικά διλήμματα εν όψει της επιλογής του κ. Ράσμουσεν. Υπενθύμισε τη θέση και τον ρόλο που διαδραμάτισε η χώρα του ως «προμετωπίδα» της ευρωπαϊκής άμυνας σε όλη την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, ενώ υπογράμμισε με ιδιαίτερη έμφαση ότι η κριτική που ασκείται στην Αγκυρα θα μπορούσε να προκαλέσει τριγμούς στις σχέσεις με τους Ευρωπαίους.

«Η χειρονομία καλής θέλησης θα έπρεπε να κατευθύνεται προς την πλευρά μας και όχι να προέλθει από εμάς» τόνισε με αποφασιστικότητα.

Το ζήτημα της Τουρκίας θα πρέπει να εξεταστεί από τρεις σκοπιές. Η πρώτη, και μάλλον η πιο σημαντική, βασίζεται σε ένα ουσιώδες ερώτημα: Μπορεί και πρέπει η Ευρώπη να δεχθεί την Τουρκία στους κόλπους της, κάτι που συνεπάγεται ότι θα συνορεύει με το Ιράν, ή μήπως είναι προτιμότερο να παραμείνουν τα σύνορά της λίγο έξω από την Κωνσταντινούπολη;

Η κοινή γνώμη παρουσιάζεται διχασμένη στην Ευρώπη και οι κίνδυνοι- πραγματικοί ή μη- που ελλοχεύουν για την κοσμικότητα του τουρκικού κράτους ενισχύουν το οπλοστάσιο των επιχειρημάτων όσων αντιτίθενται στην ενταξιακή προοπτική της Αγκυρας. Και εδώ βρίσκεται το δεύτερο διακύβευμα του ζητήματος: στις πολιτικές δηλαδή που προτάσσουν Γαλλία και Γερμανία στο εσωτερικό των χωρών τους. Από αυτή την άποψη οι ευρωεκλογές συνιστούν ευκαιρία για τον Νικολά Σαρκοζί να συνασπίσει γύρω του τη Δεξιά καθώς γνωρίζει ότι η ιδέα της τουρκικής ένταξης μειοψηφεί στο σύνολο της γαλλικής κοινής γνώμης.

Τέλος μια τρίτη οπτική του θέματος αφορά τις σχέσεις της Ευρώπης με τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τον γάλλο πρόεδρο- όπως και με όσους αποκηρύσσουν την αμερικανική ανάμειξη στα «εσωτερικά» της Ευρώπης- θα έπρεπε να αντικρουστεί μια διαδικασία που θα ευθυγράμμιζε τη χώρα με τις ΗΠΑ, η οποία υποστηρίζεται από την Αριστερά αλλά και από άλλες δυνάμεις. Η επιλογή αυτή σε συνδυασμό με την επανένταξη της Γαλλίας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ θα έκανε τη Γαλλία να μοιάζει απολύτως «στοιχισμένη» στην αμερικανική γραμμή.