Προς τι το μίσος και ο αλληλοσπαραγμός;
Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, Δημοσιευμένο: 2023-02-03
Το πότε θα γίνουν οι εκλογές δεν το ξέρουμε, αλλά η προεκλογική περίοδος έχει ήδη αρχίσει από καιρό. Και κατά τα φαινόμενα θα δουν πολλά τα μάτια μας και θα ακούσουν πολλά τ’ αυτιά μας. Οπως λέγαμε παλιά, η ταινία θα χαρακτηριστεί αυστηρώς ακατάλληλη.
Οι εκλογές, ως γνωστόν, είναι η κορύφωση της δημοκρατικής διαδικασίας επειδή υποχρεώνουν τους νικητές της προηγούμενης αναμέτρησης να ζητήσουν την επικύρωση των πεπραγμένων τους και ταυτόχρονα δίνουν τη δυνατότητα στους ηττημένους να πάρουν το αίμα τους πίσω. Ο λαός αποφασίζει. Οσο για τους πολιτικούς, οι μέχρι στιγμής επιδόσεις τους δείχνουν ότι στην καλύτερη περίπτωση έχουν δύο πρόσωπα. Το ένα είναι το σοβαρό που σκέφτεται, προβληματίζεται και προτείνει, ενώ το άλλο είναι το προεκλογικό, που κραυγάζει, απλουστεύει και υπόσχεται. Δυστυχώς, ολοένα και περισσότεροι, ακόμα και στην Αριστερά, ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία.
Θα μου πείτε ότι αυτό περίπου συμβαίνει παντού και πάντα. Μέχρι και στη Σκανδιναβία! Επειδή όμως είχα την τύχη να δω από κοντά εκλογές και σε άλλες χώρες, εάν υπάρχει ένα στοιχείο ιδιότυπα ελληνικό είναι η υπερβολή. Η οποία, κατά την κοινή δόξα, αποδίδεται στο περιώνυμο ελληνικό ταμπεραμέντο. Δεν θα διαφωνήσω με τη διάγνωση, μόνο που δεν μας κάνει σοφότερους διότι κανείς μέχρι τώρα δεν μπόρεσε να εξηγήσει γιατί και πώς προέκυψε. Ας περιοριστούμε λοιπόν σε κάποιες διαστάσεις του προβλήματος πιο συγκεκριμένες και πιο πεζές.
Μια απ’ αυτές είναι ο δικομματισμός. Στις χώρες όπου έχει ριζώσει, όπως η Βρετανία, ο δικομματισμός λειτουργεί κατευναστικά, επειδή τα κόμματα εξουσίας ξέρουν ότι ακόμα κι αν χάσουν τις εκλογές, θα έρθει ξανά η σειρά τους να κυβερνήσουν. Μέχρι ενός σημείου, αυτή η λογική πρυτάνευσε και στη Μεταπολίτευση, με το ΠΑΣΟΚ και τη Νέα Δημοκρατία να εναλλάσσονται στην εξουσία. Σήμερα δεν ισχύει. Ο Αλέξης Τσίπρας κατακρίθηκε όταν εκστόμισε το περιβόητο «Ή θα μας τελειώσουν ή θα τους τελειώσουμε» από εκείνους που λένε ακριβώς το ίδιο με άλλα λόγια: ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι μια παρένθεση που πρέπει να κλείσει μια για πάντα. Ο λόγος αμφοτέρων δεν συνιστά κριτική αντιπαλότητα, το οξυγόνο της δημοκρατίας – είναι ακραίος και επικίνδυνος.
Ενα άλλο ανησυχητικό σύμπτωμα είναι η ανάδειξη του τσαμπουκά-πολιτικού. Για να μην ξεχνιόμαστε, νταήδες και γραφικοί υπήρχαν και στο παρελθόν. Με τη διαφορά όμως ότι δεν έδιναν τον τόνο. Σήμερα ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας, ο οποίος δεν αποτελεί ελληνική ιδιαιτερότητα γιατί τον βλέπουμε παντού, είναι το αχανές καφενείο όπου ζούμε όλοι εθισμένοι και εγκλωβισμένοι, και το οποίο ακούει στο όνομα «Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης». Εδώ ο απώτερος στόχος και το μοναδικό κριτήριο επιτυχίας είναι το πόσοι μας κάνουν Like, για να χρησιμοποιήσω τη σύγχρονη ορολογία. (Τώρα που το σκέφτομαι, είναι κι αυτό ένα είδος εκλογών.) Και για να μας κάνουν Like αναγκαζόμαστε να χρησιμοποιήσουμε τη γλώσσα του καφενείου: απλουστεύσεις, κραυγές, εξυπνακίστικες ατάκες, θωπεία αυτιών κοκ.
Είμαι σίγουρος ότι και στα δύο μεγάλα κόμματα υπάρχουν άνθρωποι που τα βλέπουν όλα αυτά και φρίττουν. Φαίνεται όμως ότι τα εκλογικεύουν με το σκεπτικό ότι συσπειρώνουν και φέρνουν ψήφους. Οταν η κάθε εκλογική αναμέτρηση γίνεται η μητέρα όλων των μαχών –αυτό δεν μας λένε και οι δύο μονομάχοι;– το μείζον υπερτερεί του ελάσσονος.
Το ότι φέρνουν ψήφους είναι σίγουρο. Μήπως όμως έχουν αρχίσει και να απωθούν; Μήπως οι σκυλοκαβγάδες κάνουν ολοένα και περισσότερους να αηδιάσουν με τον εκτραχηλισμό της κομματικής αντιπαράθεσης, με αποτέλεσμα να γυρίσουν την πλάτη στην πολιτική γενικότερα; Μήπως αυτό μπορεί να οδηγήσει στην απαξίωση της πολιτικής και σε ακόμα χειρότερες καταστάσεις; Μήπως είχε δίκιο αυτός που είπε ότι η πολιτική είναι η σύγκρουση ανάμεσα σε προσωπικές φιλοδοξίες που υποδύεται τη σύγκρουση ανάμεσα σε αρχές και αξίες;
Είναι πολύ εύκολο να καυτηριάζεις διάφορα ελαττώματα αν τα αποδώσεις αποκλειστικά στον αντίπαλό σου. Το σωστό και το δίκαιο είναι να τα ξεριζώσεις πρώτα στον δικό σου χώρο. Με αυτή τη λογική, η μισή ντροπή είναι των πολιτικών και η άλλη μισή δική μας. Γιατί εμείς τους ψηφίζουμε.
Οι εκλογές, ως γνωστόν, είναι η κορύφωση της δημοκρατικής διαδικασίας επειδή υποχρεώνουν τους νικητές της προηγούμενης αναμέτρησης να ζητήσουν την επικύρωση των πεπραγμένων τους και ταυτόχρονα δίνουν τη δυνατότητα στους ηττημένους να πάρουν το αίμα τους πίσω. Ο λαός αποφασίζει. Οσο για τους πολιτικούς, οι μέχρι στιγμής επιδόσεις τους δείχνουν ότι στην καλύτερη περίπτωση έχουν δύο πρόσωπα. Το ένα είναι το σοβαρό που σκέφτεται, προβληματίζεται και προτείνει, ενώ το άλλο είναι το προεκλογικό, που κραυγάζει, απλουστεύει και υπόσχεται. Δυστυχώς, ολοένα και περισσότεροι, ακόμα και στην Αριστερά, ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία.
Θα μου πείτε ότι αυτό περίπου συμβαίνει παντού και πάντα. Μέχρι και στη Σκανδιναβία! Επειδή όμως είχα την τύχη να δω από κοντά εκλογές και σε άλλες χώρες, εάν υπάρχει ένα στοιχείο ιδιότυπα ελληνικό είναι η υπερβολή. Η οποία, κατά την κοινή δόξα, αποδίδεται στο περιώνυμο ελληνικό ταμπεραμέντο. Δεν θα διαφωνήσω με τη διάγνωση, μόνο που δεν μας κάνει σοφότερους διότι κανείς μέχρι τώρα δεν μπόρεσε να εξηγήσει γιατί και πώς προέκυψε. Ας περιοριστούμε λοιπόν σε κάποιες διαστάσεις του προβλήματος πιο συγκεκριμένες και πιο πεζές.
Μια απ’ αυτές είναι ο δικομματισμός. Στις χώρες όπου έχει ριζώσει, όπως η Βρετανία, ο δικομματισμός λειτουργεί κατευναστικά, επειδή τα κόμματα εξουσίας ξέρουν ότι ακόμα κι αν χάσουν τις εκλογές, θα έρθει ξανά η σειρά τους να κυβερνήσουν. Μέχρι ενός σημείου, αυτή η λογική πρυτάνευσε και στη Μεταπολίτευση, με το ΠΑΣΟΚ και τη Νέα Δημοκρατία να εναλλάσσονται στην εξουσία. Σήμερα δεν ισχύει. Ο Αλέξης Τσίπρας κατακρίθηκε όταν εκστόμισε το περιβόητο «Ή θα μας τελειώσουν ή θα τους τελειώσουμε» από εκείνους που λένε ακριβώς το ίδιο με άλλα λόγια: ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι μια παρένθεση που πρέπει να κλείσει μια για πάντα. Ο λόγος αμφοτέρων δεν συνιστά κριτική αντιπαλότητα, το οξυγόνο της δημοκρατίας – είναι ακραίος και επικίνδυνος.
Ενα άλλο ανησυχητικό σύμπτωμα είναι η ανάδειξη του τσαμπουκά-πολιτικού. Για να μην ξεχνιόμαστε, νταήδες και γραφικοί υπήρχαν και στο παρελθόν. Με τη διαφορά όμως ότι δεν έδιναν τον τόνο. Σήμερα ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας, ο οποίος δεν αποτελεί ελληνική ιδιαιτερότητα γιατί τον βλέπουμε παντού, είναι το αχανές καφενείο όπου ζούμε όλοι εθισμένοι και εγκλωβισμένοι, και το οποίο ακούει στο όνομα «Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης». Εδώ ο απώτερος στόχος και το μοναδικό κριτήριο επιτυχίας είναι το πόσοι μας κάνουν Like, για να χρησιμοποιήσω τη σύγχρονη ορολογία. (Τώρα που το σκέφτομαι, είναι κι αυτό ένα είδος εκλογών.) Και για να μας κάνουν Like αναγκαζόμαστε να χρησιμοποιήσουμε τη γλώσσα του καφενείου: απλουστεύσεις, κραυγές, εξυπνακίστικες ατάκες, θωπεία αυτιών κοκ.
Είμαι σίγουρος ότι και στα δύο μεγάλα κόμματα υπάρχουν άνθρωποι που τα βλέπουν όλα αυτά και φρίττουν. Φαίνεται όμως ότι τα εκλογικεύουν με το σκεπτικό ότι συσπειρώνουν και φέρνουν ψήφους. Οταν η κάθε εκλογική αναμέτρηση γίνεται η μητέρα όλων των μαχών –αυτό δεν μας λένε και οι δύο μονομάχοι;– το μείζον υπερτερεί του ελάσσονος.
Το ότι φέρνουν ψήφους είναι σίγουρο. Μήπως όμως έχουν αρχίσει και να απωθούν; Μήπως οι σκυλοκαβγάδες κάνουν ολοένα και περισσότερους να αηδιάσουν με τον εκτραχηλισμό της κομματικής αντιπαράθεσης, με αποτέλεσμα να γυρίσουν την πλάτη στην πολιτική γενικότερα; Μήπως αυτό μπορεί να οδηγήσει στην απαξίωση της πολιτικής και σε ακόμα χειρότερες καταστάσεις; Μήπως είχε δίκιο αυτός που είπε ότι η πολιτική είναι η σύγκρουση ανάμεσα σε προσωπικές φιλοδοξίες που υποδύεται τη σύγκρουση ανάμεσα σε αρχές και αξίες;
Είναι πολύ εύκολο να καυτηριάζεις διάφορα ελαττώματα αν τα αποδώσεις αποκλειστικά στον αντίπαλό σου. Το σωστό και το δίκαιο είναι να τα ξεριζώσεις πρώτα στον δικό σου χώρο. Με αυτή τη λογική, η μισή ντροπή είναι των πολιτικών και η άλλη μισή δική μας. Γιατί εμείς τους ψηφίζουμε.
