Κύπρος: τα αδιέξοδα και οι ψευδαισθήσεις

Η τουρκική γεώτρηση στο οικόπεδο 8 και οι πολλαπλές ζημιές που προξενεί. Αλλη μία ταπείνωση για τη χώρα, που βλέπει να χάνει τη διεθνή αξιοπιστία της στα μάτια του ΟΗΕ και της Ε.Ε., ενώ πληθαίνουν τα ερωτήματα για το αν η πολιτική που ακολουθεί η Λευκωσία συμβάλλει τελικά στην επίλυση ή οδηγεί στην παγίωση νέων τετελεσμένων και την οριστική διχοτόμηση.

Σε πολλαπλά αδιέξοδα βρίσκεται η κυπριακή κυβέρνηση, εξαντλώντας χωρίς έμπρακτο αποτέλεσμα όλα τα θεσμικά περιθώρια που διαθέτει διεθνώς και ως κράτος-μέλος της Ε.Ε. για να αντιμετωπίσει την Τουρκία. Δυστυχώς για την Κύπρο, τα νέα τετελεσμένα στις θάλασσες εξελίσσονται σε μια επικίνδυνη περιπέτεια, τις συνέπειες της οποίας η Λευκωσία δεν είχε υπολογίσει.

Την τελευταία εβδομάδα, σε μια νέα επίδειξη ισχύος, η Τουρκία έστησε το «Γιαβούζ» νοτίως της Λεμεσού και τρυπά στο οικόπεδο 8, που αδειοδοτήθηκε στην Total-ENI. Η τουρκική γεώτρηση διεξάγεται σε στόχο που είχε καθοριστεί από τους Ιταλούς, προκαλώντας μια πρόσθετη κατάσταση πανικού και σύγχυσης στην κυπριακή κυβέρνηση για το πώς προέκυψε αυτή η σύμπτωση.

Το πρόβλημα για την κυπριακή κυβέρνηση, όμως, δεν αφορά μόνο τη διαχείριση της κοινής γνώμης στο εσωτερικό, αλλά εξελίσσεται σε κάτι πολύ βαθύτερο και αφορά την αποτελεσματικότητα της εξωτερικής πολιτικής της. Πρόκειται για την έκτη στη σειρά τουρκική γεώτρηση στην κυπριακή ΑΟΖ/υφαλοκρηπίδα, με πολλαπλές ζημιές στην υπόσταση του κυπριακού κράτους και με πλήθος ερωτημάτων, σε σχέση με πιο κεντρικό ζήτημα: συμβάλλει η πολιτική αυτή στην επίλυση ή οδηγεί στην παγίωση νέων τετελεσμένων και την οριστική διχοτόμηση;

Το σχέδιο Τσαβούσογλου

Το σχέδιο της Τουρκίας είναι πλέον προφανές και ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου δεν το κρύβει (22/1): «Είμαστε στη σκηνή και ταυτόχρονα είμαστε και στο τραπέζι», δηλώνει. Στην ουσία η Τουρκία επιβάλλει διά της ισχύος τους όρους της, υποσκάπτοντας τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου, ακόμα και σε νότιες οριοθετημένες και αδειοδοτημένες θαλάσσιες ζώνες που δεν ήταν κάτω από τον de facto έλεγχό της λόγω της κατοχής.

Η κυπριακή κυβέρνηση βρίσκεται εγκλωβισμένη σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση και μόλις τώρα, με αρκετή καθυστέρηση, η κριτική στρέφεται συγκεκριμένα στο πρόσωπο του υπουργού Εξωτερικών Ν. Χριστοδουλίδη για το σύνολο των χειρισμών του ως του πιο στενού συνεργάτη του προέδρου Ν. Αναστασιάδη.

Την κριτική καταθέτουν δημόσια κυρίως το ΑΚΕΛ και άλλα κόμματα, αλλά η ανησυχία για όσα συμβαίνουν είναι πλέον διάχυτη και πέρα από την αντιπολίτευση. Στα κέντρα αποφάσεων και σε διπλωματικές αντιπροσωπείες, η Λευκωσία επικρίνεται ότι εγκατέλειψε τον μείζονα στόχο, τη διαπραγμάτευση υπό τον ΟΗΕ για συνολική επίλυση, τη στιγμή που είχε φτάσει στο πιο καθοριστικό σημείο (Κραντ Μοντάνα) και τώρα τα πράγματα δυσκολεύουν αφόρητα.

Πολλοί άλλοι παράγοντες, ακόμα και από τον κυβερνητικό χώρο, δαχτυλοδείχνουν τον Ν. Χριστοδουλίδη ως τον θιασώτη μιας εξωτερικής πολιτικής που στηρίζεται περισσότερο σε δημόσιες σχέσεις και πολύ λιγότερο σε σχεδιασμούς και συμμαχίες.

Η κίνηση απελπισίας

Η παρουσία του «Γιαβούζ» ανοιχτά της Λεμεσού συνέπεσε με τη συζήτηση στο Συμβούλιο Υπουργών (21/1) για επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία. Ευρισκόμενος στη Λευκωσία, ο Κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης προέβη σε μια παραδοχή που προκάλεσε εντύπωση: «Δεν θέλω να δημιουργώ ψευδαισθήσεις ή την εικόνα ότι η Ευρώπη είναι έτοιμη να αναλάβει τέτοια μέτρα, αυτή την ώρα τουλάχιστον…», για αναχαίτιση της τουρκικής επιθετικότητας.

Την ίδια ώρα στις Βρυξέλλες, ο ΥΠΕΞ Ν. Χριστοδουλίδης έριχνε για άλλη μία φορά στο ευρωπαϊκό τραπέζι την απειλή προβολής βέτο για κάθε θέμα που φορά την Τουρκία.

Για μήνες αναμένει κάποια μέτρα για να έχει «κάτι» έστω να παρουσιάσει πίσω στη Λευκωσία. Η εφημερίδα «Φιλελεύθερος», που συχνά επικαλείται διπλωματικές πηγές απευθείας από το περιβάλλον του Κυπρίου ΥΠΕΞ, απέδωσε την εξής τοποθέτηση του Ν. Χριστοδουλίδη ενώπιον των Ευρωπαίων ομολόγων του: «Αν δεν επιβληθούν μέτρα άμεσα, τότε η Λευκωσία θα αναγκαστεί αναγκαστεί να μπλοκάρει οριζόντια όλες τις δράσεις Ε.Ε.-Τουρκίας, χωρίς καμιά εξαίρεση».

Ο Ν. Χριστοδουλίδης προφανώς ανέσυρε μάταια το πιο ισχυρό θεσμικό όπλο –το βέτο– έναντι μιας ήσσονος διεκδίκησης, διακινδυνεύοντας ξανά την αξιοπιστία του, όπως έπραξε πριν από 6 μήνες. Ποιος, όμως, Ευρωπαίος συνομιλητής του θα πεισθεί να κάνει κάτι στο κενό χωρίς να εξυπηρετεί κάποιο συλλογικό ευρωπαϊκό στόχο, όταν η Λευκωσία δεν έχει καν την έξωθεν καλή μαρτυρία για τη στάση της στο Κυπριακό; Ποιος θα κοιτάξει την Κύπρο όταν ο Ν. Χριστοδουλίδης έκανε συστηματικά πολιτική «a la card» και τώρα κανείς από τους ομολόγους του δεν θέλει εντάσεις με την Τουρκία;

Επεα πτερόεντα για τρία χρόνια

Η εικόνα που εξέπεμψε προς στιγμήν η κυπριακή κυβέρνηση με τον πρόεδρο να κάνει λόγο για ψευδαισθήσεις και το κορυφαίο στέλεχός της να απειλεί τους εταίρους με βέτο, υπήρξε τόσο αντιφατική που δεν πέρασε απαρατήρητη. Επί της ουσίας, όλοι βλέπουν ότι η Τουρκία συνεχίζει ανενόχλητη, διαψεύδοντας ξανά και ξανά τον Ν. Χριστοδουλίδη ή τον υπουργό Ενέργειας Γ. Λακκοτρύπη ότι οι ξένες εταιρείες με τα συμφέροντα που εκπροσωπούν «θωρακίζουν τα κυπριακά κυριαρχικά δικαιώματα». Η εξωτερική πολιτική της Λευκωσίας μοιάζει να κινείται σε έναν «εικονικό» κόσμο, όπως τον έχτισε εδώ και τρία χρόνια, ενώ μπροστά στα γεγονότα απλώς καταπίνει κάθε ωμή και κυνική τουρκική πρόκληση.

Οι θεωρίες που ο ίδιος ο Ν. Χριστοδουλίδης έλεγε ή διοχέτευε στα ΜΜΕ για τις τριμερείς συμμαχίες, μυστικές συμφωνίες με το Ισραήλ, στήριξη κατευθείαν από τον Τραμπ και κυρώσεις των Βρυξελλών που θα προκαλέσουν κόστος, αποδείχθηκαν έπεα πτερόεντα, μια επικίνδυνη ρητορεία στηριγμένη σε λάθος εκτιμήσεις.

Η Λευκωσία αγνόησε βασικά αξιώματα, πραγματικούς συσχετισμούς και τους κινδύνους που παραμονεύουν για μια μικρή χώρα με βαριά άλυτα προβλήματα. Με αυτή τη νεοφανή εξωτερική πολιτική, ο Ν. Χριστοδουλίδης άφησε στον πρόεδρο Αναστασιάδη μόνο την κλασική επωδό: «Θα συνεχίσουμε με την ίδια αποφασιστικότητα και την υλοποίηση του ενεργειακού προγράμματος και τα διαβήματα προς κάθε κατεύθυνση με την ελπίδα...».

Μεγαλόπνοα σχέδια, αλλά…

Η κατάσταση στο τεμάχιο 8 με το «Γιαβούζ» ανοιχτά της Λεμεσού δεν συνιστά μόνο άλλη μία ταπείνωση για την Κύπρο, αλλά υπενθυμίζει το τίμημα της αδιέξοδης πολιτικής της κυβέρνησής της όταν αποχωρούσε πριν από 30 μήνες από το Κραντ Μοντάνα και το τραπέζι των διαπραγματεύσεων του ΟΗΕ, χάνοντας τη διεθνή αξιοπιστία της στα μάτια του ΟΗΕ και της Ε.Ε. που ήταν παρούσες το δραματικό εκείνο βράδυ.

Η ιδέα στο μυαλό του υπουργού Εξωτερικών, όταν ανέλαβε αμέσως μετά την επανεκλογή του προέδρου Αναστασιάδη ως ο πλέον εκλεκτός του, ήταν ότι μπορεί να σχεδιάζει και να υλοποιεί μεγαλόπνοα σχέδια τύπου East Med, αλλάζοντας γεωστρατηγικά συμφέροντα και απομονώνοντας την Τουρκία.

Σήμερα η πολιτική αυτή λειτουργεί σαν μπούμερανγκ για την Κύπρο. Αντί η Τουρκία να συζητεί την επίλυση με βάση τα 6 σημεία του πλαισίου Γκουτέρες για κατάργηση μονομερούς δικαιώματος επέμβασης, αποχώρηση στρατευμάτων και αντικατάσταση του συστήματος εγγυήσεων με μια συνθήκη ασφάλειας υπό τον ΟΗΕ, αλωνίζει ανενόχλητη περιμετρικά της Κύπρου. Κανείς δεν συζητά τερματισμό της κατοχής 45 χρόνων του 36% του κυπριακού εδάφους. Αντί η Λευκωσία να κάνει σχέδια για την επίλυση, έβαζε συνεχώς τρικλοποδιές στον ΟΗΕ και αφέθηκε να βουλιάζει μέσα σε περιβάλλον μετωπικής αντιπαράθεσης με την Τουρκία στο γήπεδο που ξέρει καλύτερα ο ισχυρός.

Οσα διακήρυσσε ο Ν. Χριστοδουλίδης για το πόσο θωρακίστηκε η ΑΟΖ, πόσο ανήμπορη θα ήταν η Τουρκία να ενοχλήσει τα συμφέροντα ενεργειακών κολοσσών και τις δυτικές χώρες που είναι πίσω τους, σήμερα ακούγονται σαν φάρσα. Κάποτε έλεγε ότι η Τουρκία δεν μπορούσε να κάνει γεωτρήσεις, δεν είχε τεχνογνωσία και προσωπικό. Τώρα η Τουρκία έχει έναν πλήρη στόλο και τρυπά κατά βούληση. Ούτε η Τουρκία απομονώθηκε για τους ρωσικούς S400 ούτε η Κύπρος εξελίχθηκε σε στρατηγικό σύμμαχο των ΗΠΑ του Τραμπ και του Ισραήλ του Νετανιάχου.

Ολες οι αναλύσεις έπεσαν έξω και απομένει να φανεί σε ποιο σημείο θα βρεθεί η Κύπρος τους επόμενους μήνες, αν συνεχίσει την ίδια γραμμή.