Τα χειρότερα άρχισαν μπαίνουμε στο κρίσιμο δίμηνο

Προάγγελος νέας επιδείνωσης της οικονομικής κατάστασης της Ελλάδας στο αμέσως επόμενο διάστημα ήταν η εβδομάδα που πέρασε. Η εκτίναξη του spread των κρατικών ομολόγων απειλεί την ικανότητα δανεισμού της χώρας εφόσον συνεχιστεί, και πάντως προοιωνίζεται αυξημένο κόστος χρηματοδότησης και για τις τράπεζες, που με τη σειρά τους θα δανείζουν ακόμα πιο δύσκολα και ακριβά επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Τούτη τη στιγμή η κυβέρνηση αδυνατεί να επιδράσει στο ολοένα δυσμενέστερο διεθνές κλίμα που βαραίνει στις εγχώριες εξελίξεις. Το ερώτημα είναι πώς θα αλλάξει η εικόνα μέχρι τον Απρίλιο.

Ψύχραιμος, ο υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου εξακολουθούσε να δηλώνει σε ομιλίες και συνεντεύξεις αισιόδοξος ότι μέσα στο επόμενο δίμηνο θα έχει καταδειχθεί επαρκής αποφασιστικότητα στην εφαρμογή του προγράμματος σταθερότητας, θα φανούν στα δημόσια λογιστικά τα πρώτα απτά αποτελέσματα, ώστε να αρχίσει να αντιστρέφεται το κακό κλίμα.

Ο Απρίλιος αποτελεί ορόσημο, διότι τότε το ελληνικό δημόσιο θα χρειαστεί να δανειστεί πάνω από 11 διΣ. ευρώ, και άλλα τόσα τo Μάιο, ενώ οι δανειακές ανάγκες του Φεβρουαρίου και του Μαρτίου είναι ευτυχώς σχετικά χαμηλές (4 διΣ.), εξηγούσε. Στο μεταξύ άλλωστε θα έχει δημοσιευθεί η γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (αναμένεται στις 3 Φεβρουαρίου) για το πρόγραμμα σταθερότητας και θα ακολουθήσει η σχετική απόφαση του Ecofin (16 Φεβρουαρίου), που ελπίζεται να παράσχουν κάποια στήριξη στη χώρα μας, αναγνωρίζοντας τις προσπάθειες που καταβάλλονται.

Στα πλαίσια μιας απόπειρας βελτίωσης των εντυπώσεων θα πρέπει να ερμηνευθούν οι αιφνίδιες - και ανεπεξέργαστες - εξαγγελίες για καταργήσεις και συγχωνεύσεις δημοσίων οργανισμών από τον συντονιστή της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής Θεόδωρο Πάγκαλο την Πέμπτη. Και ακόμα περισσότερο ίσως, η πιο κατηγορηματική έως τώρα τοποθέτηση του πρωθυπουργού στη Βουλή προχθές σε απάντηση ερωτημάτων για τις αγροτικές κινητοποιήσεις: «Τέλος στα λεφτά για συντεχνιακές διευθετήσεις που δεν αντέχουν παρά λίγους μήνες», είπε ο κ. Παπανδρέου, αποκλείοντας κάθε έκτακτη παροχή.

Ανοιχτό μένει ωστόσο αν και πότε θα διεξαχθεί ο «διάλογος για ριζικές αλλαγές» στον οποίο κάλεσε τους αγρότες, καθώς δεν φάνηκε να πείθονται όσοι παρέμεναν με τα τρακτέρ τους στα μπλόκα. Όπως ανοιχτό είναι επίσης τί θα αποδώσουν όλοι οι άλλοι διάλογοι, από το φορολογικό μέχρι το ασφαλιστικό, ή για τις περικοπές στους μισθούς και τα επιδόματα των δημοσίων υπαλλήλων, ενώ έχει εξαγγελθεί γενική απεργία για τις 10 Φεβρουαρίου.

Σε μερίδα επιχειρηματικών και τραπεζικών παραγόντων της χώρας η ανησυχία για τον άμεσο κίνδυνο χρεοκοπίας της χώρας φαίνεται να κυριαρχεί σε τέτοιο βαθμό που να θεωρούν πολυτέλεια τις «διαβουλεύσεις», αλλά και την ενασχόληση με την αναπτυξιακή προοπτική τούτη την ώρα, κρίνοντας ότι η κυβέρνηση καθυστερεί στη λήψη συγκεκριμένων μέτρων.

Την άποψη αυτή εκφράζει η «ανοικτή επιστολή» που απηύθυνε το ΙΟΒΕ στον πρωθυπουργό, σε εξαιρετικά δραματικούς τόνους συνταγμένη, αλλά ουσιαστικά κενή περιεχομένου. Διότι ως προς το δημοσιονομικό πρόβλημα τίποτα δεν προσθέτει στο κυβερνητικό πρόγραμμα σταθερότητας, στο δε πραγματικό και πολύ σημαντικό πρόβλημα της απώλειας ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας, στο πώς δηλαδή θα βελτιωθεί βιώσιμα στις διεθνείς αγορές η παραγωγική της ικανότητα, μένει σε υποδείξεις του τύπου άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων και αγορών, που από μόνες τους τίποτα δεν θα λύσουν (σαν να μην είναι, π.χ., ορθάνοιχτη η αγορά των τουριστικών καταλυμάτων στη χώρα μας, ενώ ταυτόχρονα πάσχει στον ανταγωνισμό με άλλες χώρες). Το ΙΟΒΕ φαίνεται έτσι να παροτρύνει περισσότερο σε μέτρα που ίσως να ικανοποιούσαν - προσωρινά - επενδυτές δογματικούς των αγορών, παρά σε πολιτικές για τη συνολική βελτίωση της οικονομίας. Σε άρθρο που έγραψε στους προχθεσινούς Financial Times ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιώργος Προβόπουλος εξάλλου καταρρίπτει τα εξωφρενικά σενάρια που κυκλοφορούν για ενδεχόμενη έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, εξηγώντας πόσο βαρύτερο θα ήταν το κόστος επίλυσης των προβλημάτων εκτός ευρώ. Αλλά στο πολύ πιο σημαντικό επί της ουσίας άρθρο του Μάρτιν Γουλφ για την παρατεταμένη ύφεση που απειλεί την Ελλάδα, αν τα καταφέρει να αποφύγει τη χρεοκοπία (τίτλος: «Η ελληνική τραγωδία δικαιούται ένα παγκόσμιο ακροατήριο») που δημοσιεύθηκε δύο μέρες νωρίτερα, ο κ. Προβόπουλος δεν απάντησε...

Στις 318 μονάδες βάσης το spread και ανεβαίνει;;;

Την αβεβαιότητα - που τροφοδοτείται από αλλεπάλληλα δημοσιεύματα στο διεθνή Τύπο - ως προς την ικανότητα της Ελλάδας να αναχρηματοδοτήσει το χρέος της και να μειώσει το δημόσιο έλλειμμα, εκφράζει η νέα άνοδος των spreads των ελληνικών κρατικών ομολόγων, της διαφοράς της απόδοσής τους από εκείνα του γερμανικού κράτους: Την Πέμπτη, για πρώτη φορά από τον περασμένο Μάρτιο, το spread του δεκαετούς ομολόγου ξεπέρασε τις 300 μονάδες βάσης, τη δε Παρασκευή άγγιξε τις 318 μονάδες, το υψηλότερο επίπεδο από το 1998 (όταν δεν είχαμε ακόμα ευρώ).

Σε μια εποχή ακόμα πολύ χαμηλών επιτοκίων, το επιτόκιο για την Ελλάδα φτάνει έτσι στο 6,3%, με το ελληνικό spread να έχει απογειωθεί στην Ευρωζώνη, με βάση στοιχεία από τους Financial Times της 21/1: στο διπλάσιο σχεδόν του ιρλανδικού (161μβ), στο τριπλάσιο του ισπανικού και του πορτογαλικού (αντίστοιχα 93 και 103μβ), ξεπερνώντας και το εκτός ευρώ πολωνικό (296μβ).

Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Εθνικής Τράπεζας, η άνοδος του Νοεμβρίου και του Δεκεμβρίου είχε ήδη επιβαρύνει το κόστος χρηματοδότησης των ελληνικών τραπεζών για φέτος κατά 500 εκατομμύρια ευρώ.

Αλλά καθώς οι ανησυχίες επικεντρώνονται στο δημόσιο δανεισμό κυρίως, ο επικεφαλής του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους Σπύρος Παπανικολάου δήλωσε προχθές ότι εντός του μηνός, την ερχόμενη εβδομάδα δηλαδή, θα γίνει κοινοπρακτικός δανεισμός του Δημοσίου ύψους μέχρι 5 δις ευρώ. Το ποσό αυτό θα κάλυπτε τις ανάγκες του διμήνου Φεβρουαρίου-Μαρτίου, αλλά ο κ. Παπανικολάου δεν απέκλεισε το εγχείρημα να επαναληφθεί το Φε- βρουάριο. Οπωσδήποτε πρόκειται για μορφή δανεισμού λιγότερο εκτεθειμένη στην κερδοσκοπία.

Αντίθετα, δεν υιοθετείται για την ώρα η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για την έκδοση ομολόγων απευθείας στο αποταμιευτικό κοινό, όπως γινόταν στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η οποία και τους καταθέτες θα συνέφερε, προσφέροντάς τους κάπως καλύτερο επιτόκιο από αυτό που παίρνουν για προθεσμιακές καταθέσεις, και το Δημόσιο που θα δανειζόταν φθηνότερα, για ένα μέρος των αναγκών του τουλάχιστον. Και ο λόγος είναι ότι ήδη υποχωρούν οι τραπεζικές καταθέσεις και στο υπουργείο Οικονομικών εκτιμούν ότι μια παραπέρα μείωσή τους με μετακίνηση προς τα κρατικά ομόλογα θα δυσκόλευε ακόμα περισσότερο τη χρηματοδότηση της οικονομίας. «Το μελετάμε, έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα», είπε ο κ. Παπακωνσταντίνου όταν ρωτήθηκε σχετικά.

Ευρωπαϊκό Δάνειο ύστατης καταφυγής;

Μένει η εκδοχή ενός ευρωπαϊκού δανείου με αυστηρούς όρους προς την Ελλάδα (αντί να στραφούμε στο ΔΝΤ), που έγραφε, η European Voice ότι εξετάζουν αξιωματούχοι της ΕΕ. Εκδοχή που δεν επιβεβαιώνεται ούτε στην Αθήνα - «θα κάνουμε ό,τι απαιτείται μόνοι μας», επαναλαμβάνει διαρκώς ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου - ούτε στις Βρυξέλλες, όπου η αρμόδια εκπρόσωπος της Επιτροπής μάζεψε τα χαρτιά της και αποχώρησε, μόλις της υποβλήθηκε σχετική ερώτηση. Μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι θα αφεθούμε να παλέψουμε μόνοι μας όσο αντέχουμε, που σημαίνει και να αρχίσουμε να παίρνουμε και να μοιράζουμε στην κοινωνία το κόστος της προσαρμογής.

Αλλά με έντονα εχθρική διάθεση απέναντι στη χώρα μας (για τα «ψέμματα με τα οποία μπήκε στο ευρώ» και για το ότι «τίποτα δεν διδάχθηκε έκτοτε»), ο νέος επικεφαλής οικονομολόγος της Deutsche Bank Τόμας Μάγερ, σε εκτεταμένη συνέντευξή του στην προχθεσινή DieWelt (μεγάλη συντηρητική εφημερίδα της Γερμανίας) και αυτός εκεί κατέληγε: Στη διάσωση της Ελλάδας από τη χρεοκοπία και κάλυψη των χρηματοδοτικών της αναγκών με αυστηρούς όρους. Πρότεινε μάλιστα να συσταθεί ένα «Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο», κατά το ΔΝΤ, για να λύνουμε οι Ευρωπαίοι τα ζητήματά μας χωρίς την ανάμειξη Αμερικανών ή Κινέζων (που συναποφασίζουν στο ΔΝΤ).

Ζητούμενο είναι να τα καταφέρουμε, ώστε τους όρους να τους καθορίσουμε εμείς. Εδώ που έχουμε φτάσει όμως, να χρειαζόμαστε τεράστια ποσά από τις αγορές, δεν εξαρτάται πια μόνον από εμάς.