Η Ελλάδα σε ευρωλαβύρινθο

Τα μέτρα «για την προστασία της εθνικής οικονομίας» που υιοθέτησε η κυβέρνηση την περασμένη εβδομάδα επιβάλλουν σκληρή λιτότητα, την πιο σκληρή στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας με τα λόγια του ίδιου του Πρωθυπουργού. Οι νέες περικοπές των δημοσίων δαπανών οδηγούν φέτος σε απώλειες μισθών πάνω από 10% κατά μέσο όρο τους εργαζόμενους στον δημόσιο τομέα. Λιγότερο, αλλά αισθητά θα μειώσουν οι αυξημένοι έμμεσοι φόροι την αγοραστική δύναμη των παγωμένων συντάξεων, αφού ο πληθωρισμός θα φτάσει πιθανώς στο 4%. Αντίστοιχα και των μισθών και άλλων εισοδημάτων στον ιδιωτικό τομέα, για τους πολλούς που δεν θα καταφέρουν να αποσπάσουν αυξήσεις ανάλογες με την άνοδο του κόστους ζωής. Για αρκετούς μάλιστα οι απώλειες εισοδήματος θα είναι πολύ πιο μεγάλες. Γιατί με το κράτος να ξοδεύει λιγότερα- και για επενδύσεις- και ταυτόχρονα να προσπαθεί να μαζέψει πιο πολλούς φόρους θα έχουμε ακόμα βαθύτερη ύφεση, που σημαίνει λιγότερες θέσεις εργασίας, περισσότερη ανεργία.

Όσο σκληρά και αν είναι όμως τα νέα μέτρα, όσο «γενναία» και αν εγκωμιάσθηκαν από τους θεσμικούς παράγοντες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που πριν δυσπιστούσαν, την αποτροπή της χρεοκοπίας δεν την έχουν εξασφαλίσει. Και αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα. Αν δεν μειωθούν δραστικά τα επιτόκια με τα οποία δανείζεται το Ελληνικό Δημόσιο, σύντομα οι τόκοι των ομολόγων θα έχουν καταβροχθίσει όσους πόρους επώδυνα εξοικονομούνται τώρα. Εφόσον δεν πέσουν γρήγορα, κινδυνεύουν να αυξηθούν και πάνω από το 6,2% της τελευταίας έκδοσης στις 4 Μαρτίου. Οι επίμονες προσπάθειες του Γιώργου Παπανδρέου τις τελευταίες ημέρες στο Βερολίνο και στο Παρίσι δεν έδωσαν συγκεκριμένα αποτελέσματα. Επαίνους για τις κυβερνητικές αποφάσεις, καθησυχαστικές εκτιμήσεις ότι τα μέτρα θα πείσουν τις αγορές να ρίξουν τα spreads, αναγνώριση της ζημίας που προκαλούν οι κερδοσκόποι με τα CDS και τη διαβεβαίωση ότι θα προωθήσουν στην Ε.Ε. μια πρωτοβουλία για την αντιμετώπισή τους- αυτά πρόσφεραν τελικά Μέρκελ και Σαρκοζί.

Το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, που πρότεινε την Κυριακή ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, και αμέσως ασπάσθηκαν η Γαλλία και ο επίτροπος Όλι Ρεν, μάλλον παραπέμπεται στις ελληνικές καλένδες, εφόσον η καγκελάριος ξεκαθάρισε ότι προϋποθέτει νέα αλλαγή της Συνθήκης. Είχε χαιρετιστεί από μερίδα της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης σαν ένα βήμα που θα ενίσχυε τη διακυβέρνηση της ευρωζώνης, ταυτόχρονα όμως επικρίθηκε οξύτατα, στη Γερμανία ιδίως, από δύο αντίθετες πλευρές: ο Γιούργκεν Σταρκ, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, θεωρεί ότι η οικονομική σταθερότητα στην Ευρώπη μπορεί να διασφαλιστεί μόνον ενισχύοντας το Σύμφωνο Σταθερότητας και κάνοντάς το πιο αυστηρό. Στο άλλο άκρο, ο διευθυντής του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών (DΙW) Κλάους Τσίμερμαν δεν έβλεπε τη χρησιμότητα ενός ακόμα οργανισμού. Αντ΄ αυτού καλούσε τις χώρες του ευρώ να εξετάσουν τη σύσταση κοινής οικονομικής κυβέρνησης με κοινή δημοσιονομική πολιτική.

Το πώς θα λειτουργούσε άλλωστε ένας τέτοιος θεσμός εξαρτάται από τον σχεδιασμό του. Η πρόταση για το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο πολύ περισσότερο απέβλεπε στον αποκλεισμό δημοσιονομικής ανευθυνότητας, σαν αυτήν που καταλογίζεται στη χώρα μας, παρά στη στήριξη χωρών που περιέρχονται σε δύσκολη κατάσταση. Με αυτό το πνεύμα πρωτοκατατέθηκε πριν από έναν μήνα από τον διευθυντή του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής (CΕΡS) Ντάνιελ Γκρος και από τον Τόμας Μάγιερ, επικεφαλής οικονομολόγο της Deutsche Βank. Χαρακτηριστικά το ΕΝΜ προβλέπεται να χρηματοδοτείται μόνον από τις χώρες που αποκλίνουν από τους στόχους του Μάαστριχτ (έλλειμμα 3%, χρέος 60% του ΑΕΠ), σε ποσοστό των αποκλίσεών τους. Αν χρειαστούν, θα μπορούν να πάρουν σε εγγύηση όσα κατέθεσαν με τους εν τω μεταξύ τόκους, υπό τον όρο να εφαρμόσουν το πρόγραμμα εξυγίανσης που θα τους επιβληθεί. Ως πλεονέκτημα έναντι του ΔΝΤ προβάλλονται οι πολύ ισχυρότερες κυρώσεις που μπορούν να επιβληθούν σε απείθαρχη χώρα: διακοπή χρηματοδοτήσεων, αποκλεισμός από την αγορά χρήματος. Προβλέπονται επίσης όροι χρεοκοπίας που περιορίζουν τις απώλειες για τους πιστωτές. Επόμενο ήταν επικριτές να ανάγουν την πρόταση στα συμφέροντα γερμανικών τραπεζών, οι οποίες κατέχουν σημαντικό μέρος του χρέους της Ελλάδας.

Πολύ πιο ισορροπημένη είναι η πρόταση του Βέλγου πρωθυπουργού Ιβ Λετέρμ για την ενοποίηση του χρέους των κρατών της ευρωζώνης σε έναν φορέα, όπου όλοι να δανείζονται με τους ίδιους όρους. Ακόμα απλούστερη του καθηγητή Ντανιέλ Κοέν για την εγγύηση των κρατών μεταξύ τους. Όρος, σε κάθε περίπτωση, να υπάρχει εγκεκριμένο πρόγραμμα εξυγίανσης. Αυτό το διαθέτει πλέον η Ελλάδα. Αλλά χωρίς προστασία από το υπερβολικό κόστος του δανεισμού, πώς θα εφαρμοστούν αποτελεσματικά τα μέτρα, πώς θα συμπληρωθούν με δικαιότερη φορολογία και με τη δημιουργία προϋποθέσεων για μεγέθυνση;