Το πρώτο που θέλω να παρατηρήσω σχετικά είναι ότι το δημοψήφισμα δεν πρέπει ούτε να δαιμονοποιείται αλλά ούτε και να θεωρείται πανάκεια. Πρόκειται για έναν θεσμό άμεσης δημοκρατίας, ο οποίος κατ’αρχήν πράγματι μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της λαϊκής κυριαρχίας και κατ’επέκτασιν στην αναζωογόνηση των κουρασμένων αντανακλαστικών της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, μέσω του εμπλουτισμού της με συγκεκριμένες συμμετοχικές διαδικασίες. Η λογική ότι η λαϊκή κυριαρχία εξαντλείται στην ανάδειξη των βουλευτών και ότι ο λαός δεν μπορεί να εκφράζει συγκεκριμένη άποψη ούτε καν για εξαιρετικά κρίσιμα εθνικά και κοινωνικά ζητήματα, ενέχει το σπέρμα μιας ολιγαρχικής πολιτικής αντιμετώπισης

Ο Ιταλός ιστορικός Μάσιμο Σαλβαντόρι είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου του Τορίνο. Στη γλώσσα μας κυκλοφορεί το βιβλίο του «Η ιδέα της προόδου»(Σαββάλας, 2011). Το ακόλουθο άρθρο του δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα La Repubblica και αναδημοσίευσε η Εφημερίδα των Συντακτών σε επιμέλεια του Θανάση Γιαλκέτση