Ο Μπ. Τάντιτς επανεξελέγη, το "αγκάθι " στο Κόσοβο παραμένει
Κάκη Μπαλή, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2008-02-10
Επί μήνες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αγωνιούσαν μήπως και χάσει τις προεδρικές εκλογές στη Σερβία ο "δυτικόστροφος" Μπόρις Τάντιτς. Κι έκαναν ό,τι μπορούσαν για να τον βοηθήσουν στον προεκλογικό αγώνα: Πρώτον, έστησαν πρόχειρα μια ενδιάμεση συμφωνία για τη διευκόλυνση στη χορήγηση βίζας στους Σέρβους και για την τόνωση των εμπορικών σχέσεων και των φοιτητικών ανταλλαγών μεταξύ Ε.Ε. και Σερβίας και καθόρισαν και την ημερομηνία της υπογραφής, τέσσερις μέρες μετά το δεύτερο γύρο των εκλογών. Δεύτερον -και σημαντικότερον- "έκοψαν" τη φόρα του νεοεκλεγέντος πρωθυπουργού του Κοσόβου Χασίμ Θάτσι ώστε να καθυστερήσει την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της μέχρι σήμερα σερβικής επαρχίας για να μην ενισχυθεί ο αντίπαλος του Τάντιτς ο εθνικιστής Βόισλαβ Νίκολιτς. Δεν είναι βέβαιο ότι οι προσπάθειές τους ήταν αυτές που οδήγησαν στην οριακή νίκη του Τάντιτς, αλλά πάντως ο εκλεκτός τους νίκησε. Ισως επειδή οι Σέρβοι έχουν αποφασίσει ότι το μέλλον τους είναι στην Ευρώπη κι ότι ο απομονωτισμός -ή η στροφή αποκλειστικά προς τη φίλη Ρωσία- δεν τους ταιριάζει.
Ωστόσο πολύ γρήγορα φάνηκε ότι η νίκη του Τάντιτς είχε συμβολικό και όχι ιδιαίτερα ουσιαστικό χαρακτήρα. Η ισχύς του προέδρου στη Σερβία είναι περιορισμένη -ειδικά όταν έχει απέναντί του στις κρίσιμες αποφάσεις τόσο τον πρωθυπουργό όσο και την πλειοψηφία της Βουλής. Ο Βόισλαβ Κοστούνιτσα, λοιπόν, που εξ αρχής είδε με καχυποψία την ενδιάμεση συμφωνία που πρόσφερε η Ε.Ε., αποφάσισε ότι η Σερβία δεν πρέπει να την υπογράψει. Το επιχείρημά του ήταν ότι η Ε.Ε. τη χρησιμοποιούσε ως έναν ακόμη μοχλό πίεσης προς το Βελιγράδι να αναγνωρίσει την επερχόμενη ανεξαρτησία του Κοσόβου. Μάλιστα, ο Κοστούνιτσα ένιωσε επιβεβαιωμένος από την απόφαση της Ε.Ε. την επομένη των προεδρικών εκλογών στη Σερβία να στείλει 1.800 αστυνομικούς στο Κόσοβο επιδεικνύοντας έτσι την υποστήριξή της στην ανεξαρτητοποίηση της σερβικής επαρχίας.
Τα ανταλλάγματα
Το ραντεβού που είχε κλειστεί με τον επίτροπο αρμόδιο για θέματα διεύρυνσης Όλι Ρεν ακυρώθηκε, η ενδιάμεση συμφωνία παραπέμφθηκε στο μέλλον και η Ε.Ε. συνειδητοποίησε ότι η εκλογή του Τάντιτς δεν ήταν αρκετή για να ξεκινήσει ένα νέο κεφάλαιο στις σχέσεις της με τη Σερβία.
Βέβαια, η αλήθεια είναι ότι οι Ευρωπαίοι ως σύνολο αντιμετωπίζουν το Βελιγράδι με αμηχανία. Καμία ευρωπαϊκή πρωτεύουσα δεν αμφισβητεί ότι η θέση της Σερβίας είναι εντός του κλαμπ και ότι η συνεργασία μαζί της είναι απαραίτητη για να σταθεροποιηθεί η κατάσταση στα Βαλκάνια. Πολλοί, ωστόσο, δεν είναι διατεθειμένοι να δώσουν κάτι παραπάνω στο Βελιγράδι, την ώρα που ουσιαστικά απαιτούν από αυτό να αποδεχθεί την απώλεια ενός μέρους της εδαφικής κυριαρχίας του.
Ντε φάκτο το Βελιγράδι δεν έχει καμία εξουσία στο Κόσοβο από το 1999 -πέραν ίσως των πενιχρών μισθών που πληρώνει σε κάποιους Σέρβους δημοσίους υπαλλήλους στο θύλακα της Μιτροβίτσα. Αλλά για οποιαδήποτε σερβική κυβέρνηση θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να βάλει την υπογραφή της κάτω από την ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου. Το επιχείρημα ότι σε λίγα χρόνια το Κόσοβο και η Σερβία θα ξαναβρεθούν μέσα στην ευρωπαϊκή "αγκαλιά", θα μπορούσε να έχει βάση για εκείνο το κομμάτι της σερβικής κοινωνίας που έχει αποδεχθεί εσωτερικά την απόσχιση της νότιας επαρχίας, εάν η Ε.Ε. επιτάχυνε τις διαδικασίες για την ένταξη. Ωστόσο, αντί της Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης -που αποτελεί προθάλαμο της ένταξης- οι Βρυξέλλες προσέφεραν στο Βελιγράδι μια κουτσουρεμένη ενδιάμεση συμφωνία για τη διευκόλυνση των μετακινήσεων ανθρώπων και αγαθών. Κι αυτό, διότι κάποια κράτη μέλη εξακολουθούν να θεωρούν προαπαιτούμενο για περαιτέρω προσέγγιση τη σύλληψη και έκδοση στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης του Σερβοβόσνιου Ράτκο Μλάντιτς, καταζητούμενου για εγκλήματα πολέμου.
Κυβερνητική κρίση
Η απόφαση του πρωθυπουργού της Σερβίας να αναβάλει επ’ αόριστον την υπογραφή της ενδιάμεσης συμφωνίας με την Ε.Ε. πυροδότησε κυβερνητική κρίση στο Βελιγράδι. Όχι ότι μέχρι προχθές ο κυβερνητικός συνασπισμός υπό τον Κοστούνιτσα -στον οποίο συμμετέχει και το κόμμα του Τάντιτς- ήταν αγαπημένος. Αλλά τώρα η σύγκρουση γίνεται μετωπική, με τον Τάντιτς να κατηγορεί τον Κοστούνιτσα ότι εμποδίζει την πορεία της χώρας προς την Ευρώπη και με τον Κοστούνιτσα να ζητά έκτακτη συνεδρίαση της Βουλής για να αποφασίσει επ’ αυτού. Μια τέτοια συνεδρίαση μπορεί να σήμαινε και την οριστική ρήξη και διάλυση του κυβερνητικού συνασπισμού, αφού ο Κοστούνιτσα για να κερδίσει την ψηφοφορία θα πρέπει να στηριχθεί στις ψήφους των εθνικιστών, αφού θα έχει απέναντί του τους μισούς και πλέον βουλευτές της συμπολίτευσης. Κι επειδή αυτή τη στιγμή δεν φαίνεται να υπάρχει άλλη εφικτή κυβερνητική πλειοψηφία στο Βελιγράδι το πιθανότερο είναι η διαφαινόμενη ρήξη να οδηγήσει σε πρόωρες βουλευτικές εκλογές. Και να ξεκινήσουν όλα από την αρχή.
Ωστόσο πολύ γρήγορα φάνηκε ότι η νίκη του Τάντιτς είχε συμβολικό και όχι ιδιαίτερα ουσιαστικό χαρακτήρα. Η ισχύς του προέδρου στη Σερβία είναι περιορισμένη -ειδικά όταν έχει απέναντί του στις κρίσιμες αποφάσεις τόσο τον πρωθυπουργό όσο και την πλειοψηφία της Βουλής. Ο Βόισλαβ Κοστούνιτσα, λοιπόν, που εξ αρχής είδε με καχυποψία την ενδιάμεση συμφωνία που πρόσφερε η Ε.Ε., αποφάσισε ότι η Σερβία δεν πρέπει να την υπογράψει. Το επιχείρημά του ήταν ότι η Ε.Ε. τη χρησιμοποιούσε ως έναν ακόμη μοχλό πίεσης προς το Βελιγράδι να αναγνωρίσει την επερχόμενη ανεξαρτησία του Κοσόβου. Μάλιστα, ο Κοστούνιτσα ένιωσε επιβεβαιωμένος από την απόφαση της Ε.Ε. την επομένη των προεδρικών εκλογών στη Σερβία να στείλει 1.800 αστυνομικούς στο Κόσοβο επιδεικνύοντας έτσι την υποστήριξή της στην ανεξαρτητοποίηση της σερβικής επαρχίας.
Τα ανταλλάγματα
Το ραντεβού που είχε κλειστεί με τον επίτροπο αρμόδιο για θέματα διεύρυνσης Όλι Ρεν ακυρώθηκε, η ενδιάμεση συμφωνία παραπέμφθηκε στο μέλλον και η Ε.Ε. συνειδητοποίησε ότι η εκλογή του Τάντιτς δεν ήταν αρκετή για να ξεκινήσει ένα νέο κεφάλαιο στις σχέσεις της με τη Σερβία.
Βέβαια, η αλήθεια είναι ότι οι Ευρωπαίοι ως σύνολο αντιμετωπίζουν το Βελιγράδι με αμηχανία. Καμία ευρωπαϊκή πρωτεύουσα δεν αμφισβητεί ότι η θέση της Σερβίας είναι εντός του κλαμπ και ότι η συνεργασία μαζί της είναι απαραίτητη για να σταθεροποιηθεί η κατάσταση στα Βαλκάνια. Πολλοί, ωστόσο, δεν είναι διατεθειμένοι να δώσουν κάτι παραπάνω στο Βελιγράδι, την ώρα που ουσιαστικά απαιτούν από αυτό να αποδεχθεί την απώλεια ενός μέρους της εδαφικής κυριαρχίας του.
Ντε φάκτο το Βελιγράδι δεν έχει καμία εξουσία στο Κόσοβο από το 1999 -πέραν ίσως των πενιχρών μισθών που πληρώνει σε κάποιους Σέρβους δημοσίους υπαλλήλους στο θύλακα της Μιτροβίτσα. Αλλά για οποιαδήποτε σερβική κυβέρνηση θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να βάλει την υπογραφή της κάτω από την ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου. Το επιχείρημα ότι σε λίγα χρόνια το Κόσοβο και η Σερβία θα ξαναβρεθούν μέσα στην ευρωπαϊκή "αγκαλιά", θα μπορούσε να έχει βάση για εκείνο το κομμάτι της σερβικής κοινωνίας που έχει αποδεχθεί εσωτερικά την απόσχιση της νότιας επαρχίας, εάν η Ε.Ε. επιτάχυνε τις διαδικασίες για την ένταξη. Ωστόσο, αντί της Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης -που αποτελεί προθάλαμο της ένταξης- οι Βρυξέλλες προσέφεραν στο Βελιγράδι μια κουτσουρεμένη ενδιάμεση συμφωνία για τη διευκόλυνση των μετακινήσεων ανθρώπων και αγαθών. Κι αυτό, διότι κάποια κράτη μέλη εξακολουθούν να θεωρούν προαπαιτούμενο για περαιτέρω προσέγγιση τη σύλληψη και έκδοση στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης του Σερβοβόσνιου Ράτκο Μλάντιτς, καταζητούμενου για εγκλήματα πολέμου.
Κυβερνητική κρίση
Η απόφαση του πρωθυπουργού της Σερβίας να αναβάλει επ’ αόριστον την υπογραφή της ενδιάμεσης συμφωνίας με την Ε.Ε. πυροδότησε κυβερνητική κρίση στο Βελιγράδι. Όχι ότι μέχρι προχθές ο κυβερνητικός συνασπισμός υπό τον Κοστούνιτσα -στον οποίο συμμετέχει και το κόμμα του Τάντιτς- ήταν αγαπημένος. Αλλά τώρα η σύγκρουση γίνεται μετωπική, με τον Τάντιτς να κατηγορεί τον Κοστούνιτσα ότι εμποδίζει την πορεία της χώρας προς την Ευρώπη και με τον Κοστούνιτσα να ζητά έκτακτη συνεδρίαση της Βουλής για να αποφασίσει επ’ αυτού. Μια τέτοια συνεδρίαση μπορεί να σήμαινε και την οριστική ρήξη και διάλυση του κυβερνητικού συνασπισμού, αφού ο Κοστούνιτσα για να κερδίσει την ψηφοφορία θα πρέπει να στηριχθεί στις ψήφους των εθνικιστών, αφού θα έχει απέναντί του τους μισούς και πλέον βουλευτές της συμπολίτευσης. Κι επειδή αυτή τη στιγμή δεν φαίνεται να υπάρχει άλλη εφικτή κυβερνητική πλειοψηφία στο Βελιγράδι το πιθανότερο είναι η διαφαινόμενη ρήξη να οδηγήσει σε πρόωρες βουλευτικές εκλογές. Και να ξεκινήσουν όλα από την αρχή.