Το στοίχημα της παγκόσμιας οικονομικής συνόδου
Κάκη Μπαλλή, Αυγή της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2008-10-26
Το μεγάλο ραντεβού κλείστηκε για τις 15 Νοεμβρίου, κάπου στην ευρύτερη περιοχή της Ουάσινγκτον. Για παγκόσμια οικονομική σύνοδο κορυφής, μιλούν οι συμμετέχοντες, και πρακτικά έχουν δίκαιο, αφού οι ηγέτες που θα κάτσουν στο τραπέζι εκπροσωπούν σχεδόν το 90% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Θεσμικά, όμως, εκπροσωπούν μόλις 20 χώρες –ή, εάν αποδεχθεί κανείς ότι οι Γερμανοί, οι Γάλλοι, οι Ιταλοί και Βρετανοί μιλούν και εκ μέρους της υπόλοιπης Ευρωπαϊκής Ένωσης, 43 χώρες. Πρόκειται για μια έκτακτη σύναξη του G20, ενός σχετικά νέου άτυπου οργάνου της παγκόσμιας οικονομικής διπλωματίας, στο οποίο συμμετέχουν οι G7, οι επτά ισχυρότερες βιομηχανικές χώρες της Δύσης- οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Ιαπωνία και οι τέσσερις μεγάλοι της Ευρώπης-, η Ρωσία, και δώδεκα ταχέως αναπτυσσόμενες οικονομικές δυνάμεις, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία, το Μεξικό, η Νότια Αφρική κ.λπ. Το ραντεβού ήταν ουσιαστικά μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία με στόχο μια νέα χρηματοοικονομική «αρχιτεκτονική», την επιβολή νέων κανόνων στις διεθνείς αγορές, ώστε η επόμενη κρίση, αν όχι να αποτραπεί, να έχει τουλάχιστον πιο περιορισμένες επιπτώσεις. Πριν από μια εβδομάδα ο αεικίνητος Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί με την ιδιότητά του ως προεδρεύων της Ε.Ε. πήγε μαζί με τον πρόεδρο της Κομισιόν, Μανουέλ Μπαρόζο να δει τον Αμερικανό πρόεδρο Τζορτζ Μπους και να τον πείσει για την αναγκαιότητα της συνόδου. Τα κατάφερε και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι έσπευσαν να εκφράσουν την ικανοποίησή τους. Μάλιστα, δέχτηκαν και την πρόσκληση του Σαρκοζί για μια ακόμη έκτακτη σύνοδο κορυφής, στις 7 Νοεμβρίου στις Βρυξέλλες, με τη μορφή άτυπου γεύματος, ώστε να συντονιστούν εν όψει του μεγάλου ραντεβού.
Μόνο που στις 15 Νοεμβρίου ο Μπους θα είναι πρόεδρος υπʼ ατμόν και οι όποιες απόψεις του δεν θα δεσμεύουν τον ήδη εκλεγμένο διάδοχό του, που όμως θα αναλάβει τα καθήκοντά του τον Ιανουάριο.
Το πρώτο πρόβλημα, λοιπόν, σʼ αυτή τη σύνοδο, είναι πώς ακριβώς θα εκπροσωπηθεί η οικοδέσποινα Αμερική, ώστε να μην οδηγηθεί το όλον σε ένα «είπα ξείπα».
Η ατζέντα…
Το δεύτερο και ουσιαστικότερο ζήτημα είναι με ποια ατζέντα θα πάνε οι 20 ηγέτες στην Ουάσινγκτον. Βέβαια, η σύνοδος φιλοδοξεί να δώσει το εναρκτήριο λάκτισμα, όχι να κόψει το νήμα στον αγώνα δρόμου για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο των αγορών. Υποτίθεται ότι οι 20, παρουσία και των διοικητών του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, θα συμφωνήσουν στη σύσταση επιτροπών εμπειρογνωμόνων, οι οποίοι θα επεξεργαστούν προτάσεις για τη ρύθμιση των αγορών και θα τις παρουσιάσουν στους αρχηγούς των κρατών και των κυβερνήσεων σε μια δεύτερη σύνοδο, που θα κληθεί να πάρει και τις αποφάσεις. Ωστόσο, οι βασικές κατευθύνσεις θα δοθούν στις 15 Νοεμβρίου. Μέχρι στιγμής, μόνο να μαντέψει μπορεί κανείς τι ακριβώς θέλουν να προωθήσουν οι 20, οι οποίοι σημειωτέον σε πολλούς τομείς έχουν αντικρουόμενα συμφέροντα. Μέχρι την Παρασκευή δεν ήταν καν βέβαιο ότι η Κίνα, η ταχύτατα ανερχόμενη δύναμη με τα τεράστια συναλλαγματικά αποθέματα, θα πήγαινε στο ραντεβού. Φαίνεται όμως ότι οι Ευρωπαίοι και οι λοιποί Ασιάτες κατάφεραν να την πείσουν, στο περιθώριο της συνόδου του Asem (σύνοδος ασιατικών και ευρωπαϊκών χωρών) στο Πεκίνο.
…οι φόβοι και…
Αυτό που ενώνει τους 20 είναι ο φόβος για τις επιπτώσεις της τρέχουσας πιστωτικής κρίσης, ο φόβος για την αποσταθεροποίηση του συστήματος. Τώρα όλοι θέλουν –ή τουλάχιστον έτσι λένε- περισσότερη διαφάνεια και αυστηρότερους ελέγχους στη λειτουργία των επενδυτικών οργανισμών. Μόλις μερικούς μήνες πριν, οι μισοί- με ηχηρότερους τους Αμερικανούς και τους Βρετανούς- θεωρούσαν ότι όλα βαίνουν καλώς, ότι οι αγορές έχουν την ικανότητα να αυτορυθμίζονται και ότι οι παραπανίσιοι κανόνες κάνουν κακό στην ελεύθερη οικονομία. Τώρα, με μπροστάρη τον Βρετανό πρωθυπουργό, Γκόρντον Μπράουν φαίνεται να αποφάσισαν ότι η πολιτική δεν μπορεί να παρακολουθεί ως θεατής τα καμώματα της οικονομίας, ότι στην κρίση το κράτος είναι ο σωτήρας. Αλλά υπό κανονικές συνθήκες; Πόση και ποια ρύθμιση θα προωθήσουν; Ποια θα είναι η ανάλυσή τους για τις αιτίες που οδήγησαν στην κρίση; Πώς θα διασφαλίσουν τη μελλοντική σταθερότητα;
…οι ανισορροπίες
Τα τελευταία είκοσι χρόνια που διογκώνονταν οι φούσκες -που σήμερα σπάνε η μια μετά την άλλη- η μεσαία τάξη, αλλά κυρίως οι πλούσιοι στη Δύση έγιναν εντυπωσιακά πλουσιότεροι. Η ψαλίδα τόσο μεταξύ φτωχών και πλουσίων στον ανεπτυγμένο κόσμο, όσο και μεταξύ Πρώτου και Τρίτου Κόσμου άνοιξε εξίσου εντυπωσιακά. Με εργαλείο και τα πολύπλοκα χρηματοοικονομικά προϊόντα, που σήμερα δεν αξίζουν το χαρτί πάνω στο οποίο είναι τυπωμένα, χώρες όπως οι ΗΠΑ ζούσαν επί δεκαετίες πλουσιοπάροχα, με δανεικά κι αγύριστα. Στο όνομα της ελεύθερης αγοράς οι ισχυροί απαιτούσαν από τους αδύναμους να τους ανοίξουν διάπλατα τις αγορές τους, φροντίζοντας όμως να προστατεύουν με κάθε τρόπο τις δικές τους. Κάπως έτσι εξαθλιώθηκε ακόμη περισσότερο η Αφρική, που έπρεπε να ανοίξει στα –επιδοτούμενα- ευρωπαϊκά η αμερικανικά προϊόντα, αλλά δεν είχε ποτέ την ευκαιρία να πουλήσει σε δίκαιη τιμή τα δικά της.
Στο ραντεβού της 15ης Νοεμβρίου δεν θα κάθεται κανείς από τους φτωχούς στο τραπέζι. Ο μόνος που έχει κληθεί και θα μπορούσε να τους εκπροσωπήσει είναι ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ.
Συναλλαγματικές ισοτιμίες
Επίσης, με κάποιο τρόπο θα μπει στην ατζέντα της παγκόσμιας συνόδου κορυφής και το θέμα της σταθεροποίησης των συναλλαγματικών ισοτιμιών, το περιβόητο νέο Μπρέτον Γουντς, που εισηγούνται τώρα πολλοί, με μπροστάρη και πάλι τον Γκόρντον Μπράουν. Το θέμα δεν καίει μόνο τις χώρες που βλέπουν το νόμισμά τους να κατρακυλάει, από την Ισλανδία μέχρι την Ουγγαρία και την Ουκρανία μέχρι την Τουρκία, αλλά τους πάντες, στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο οικονομικό περιβάλλον. Το αν θα καταφέρουν οι 20 να δρομολογήσουν μια τέτοια διαδικασία σταθεροποίησης είναι κι αυτό ένα από τα στοιχήματα της συνόδου. Μέχρι τότε όμως τα θύματα της αποσταθεροποίησης θα πληθαίνουν. Την εβδομάδα που μας πέρασε μετά την Ισλανδία και την Ουκρανία ζήτησε και η Λευκορωσία καταφύγιο στην «αγκαλιά» του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για να γλυτώσει την πτώχευση, καθώς το νόμισμά της καταρρέει. Παράλληλα, η κεντρική τράπεζα της Ουγγαρίας ανέβασε κατά 3 ολόκληρες μονάδες, στο 11,5% το επιτόκιο παρέμβασης για το φιορίνι, προσπαθώντας να αποφύγει περαιτέρω κατρακύλα του νομίσματος. Σχεδόν ολόκληρη η Ανατολική Ευρώπη βρίσκεται σε ανάλογη κατάσταση με την Ουγγαρία, καθώς ο τραπεζικός τομέας των χωρών της περιοχής εξαρτάται άμεσα από δυτικές τράπεζες, που έχουν πιαστεί στα δίχτυα της κρίσης- όπως η ιταλική Unicredito, οι αυστριακές Erste και Raiffeisen ή η γαλλική Societe Generale. Ακόμη και η ισχυρή χάρη στα πετροδόλαρα Ρωσία έχει λόγους να ανησυχεί. Δεν ήταν τυχαία η δήλωση του Ρώσου πρωθυπουργού, Βλαντίμιρ Πούτιν, τις προάλλες ότι είναι «σκοτεινή» υπόθεση η ανταλλαγή ρουβλιών με δολάρια και η έκκλησή του προς τους Ρώσους να μην το κάνουν.
Μόνο που στις 15 Νοεμβρίου ο Μπους θα είναι πρόεδρος υπʼ ατμόν και οι όποιες απόψεις του δεν θα δεσμεύουν τον ήδη εκλεγμένο διάδοχό του, που όμως θα αναλάβει τα καθήκοντά του τον Ιανουάριο.
Το πρώτο πρόβλημα, λοιπόν, σʼ αυτή τη σύνοδο, είναι πώς ακριβώς θα εκπροσωπηθεί η οικοδέσποινα Αμερική, ώστε να μην οδηγηθεί το όλον σε ένα «είπα ξείπα».
Η ατζέντα…
Το δεύτερο και ουσιαστικότερο ζήτημα είναι με ποια ατζέντα θα πάνε οι 20 ηγέτες στην Ουάσινγκτον. Βέβαια, η σύνοδος φιλοδοξεί να δώσει το εναρκτήριο λάκτισμα, όχι να κόψει το νήμα στον αγώνα δρόμου για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο των αγορών. Υποτίθεται ότι οι 20, παρουσία και των διοικητών του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, θα συμφωνήσουν στη σύσταση επιτροπών εμπειρογνωμόνων, οι οποίοι θα επεξεργαστούν προτάσεις για τη ρύθμιση των αγορών και θα τις παρουσιάσουν στους αρχηγούς των κρατών και των κυβερνήσεων σε μια δεύτερη σύνοδο, που θα κληθεί να πάρει και τις αποφάσεις. Ωστόσο, οι βασικές κατευθύνσεις θα δοθούν στις 15 Νοεμβρίου. Μέχρι στιγμής, μόνο να μαντέψει μπορεί κανείς τι ακριβώς θέλουν να προωθήσουν οι 20, οι οποίοι σημειωτέον σε πολλούς τομείς έχουν αντικρουόμενα συμφέροντα. Μέχρι την Παρασκευή δεν ήταν καν βέβαιο ότι η Κίνα, η ταχύτατα ανερχόμενη δύναμη με τα τεράστια συναλλαγματικά αποθέματα, θα πήγαινε στο ραντεβού. Φαίνεται όμως ότι οι Ευρωπαίοι και οι λοιποί Ασιάτες κατάφεραν να την πείσουν, στο περιθώριο της συνόδου του Asem (σύνοδος ασιατικών και ευρωπαϊκών χωρών) στο Πεκίνο.
…οι φόβοι και…
Αυτό που ενώνει τους 20 είναι ο φόβος για τις επιπτώσεις της τρέχουσας πιστωτικής κρίσης, ο φόβος για την αποσταθεροποίηση του συστήματος. Τώρα όλοι θέλουν –ή τουλάχιστον έτσι λένε- περισσότερη διαφάνεια και αυστηρότερους ελέγχους στη λειτουργία των επενδυτικών οργανισμών. Μόλις μερικούς μήνες πριν, οι μισοί- με ηχηρότερους τους Αμερικανούς και τους Βρετανούς- θεωρούσαν ότι όλα βαίνουν καλώς, ότι οι αγορές έχουν την ικανότητα να αυτορυθμίζονται και ότι οι παραπανίσιοι κανόνες κάνουν κακό στην ελεύθερη οικονομία. Τώρα, με μπροστάρη τον Βρετανό πρωθυπουργό, Γκόρντον Μπράουν φαίνεται να αποφάσισαν ότι η πολιτική δεν μπορεί να παρακολουθεί ως θεατής τα καμώματα της οικονομίας, ότι στην κρίση το κράτος είναι ο σωτήρας. Αλλά υπό κανονικές συνθήκες; Πόση και ποια ρύθμιση θα προωθήσουν; Ποια θα είναι η ανάλυσή τους για τις αιτίες που οδήγησαν στην κρίση; Πώς θα διασφαλίσουν τη μελλοντική σταθερότητα;
…οι ανισορροπίες
Τα τελευταία είκοσι χρόνια που διογκώνονταν οι φούσκες -που σήμερα σπάνε η μια μετά την άλλη- η μεσαία τάξη, αλλά κυρίως οι πλούσιοι στη Δύση έγιναν εντυπωσιακά πλουσιότεροι. Η ψαλίδα τόσο μεταξύ φτωχών και πλουσίων στον ανεπτυγμένο κόσμο, όσο και μεταξύ Πρώτου και Τρίτου Κόσμου άνοιξε εξίσου εντυπωσιακά. Με εργαλείο και τα πολύπλοκα χρηματοοικονομικά προϊόντα, που σήμερα δεν αξίζουν το χαρτί πάνω στο οποίο είναι τυπωμένα, χώρες όπως οι ΗΠΑ ζούσαν επί δεκαετίες πλουσιοπάροχα, με δανεικά κι αγύριστα. Στο όνομα της ελεύθερης αγοράς οι ισχυροί απαιτούσαν από τους αδύναμους να τους ανοίξουν διάπλατα τις αγορές τους, φροντίζοντας όμως να προστατεύουν με κάθε τρόπο τις δικές τους. Κάπως έτσι εξαθλιώθηκε ακόμη περισσότερο η Αφρική, που έπρεπε να ανοίξει στα –επιδοτούμενα- ευρωπαϊκά η αμερικανικά προϊόντα, αλλά δεν είχε ποτέ την ευκαιρία να πουλήσει σε δίκαιη τιμή τα δικά της.
Στο ραντεβού της 15ης Νοεμβρίου δεν θα κάθεται κανείς από τους φτωχούς στο τραπέζι. Ο μόνος που έχει κληθεί και θα μπορούσε να τους εκπροσωπήσει είναι ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ.
Συναλλαγματικές ισοτιμίες
Επίσης, με κάποιο τρόπο θα μπει στην ατζέντα της παγκόσμιας συνόδου κορυφής και το θέμα της σταθεροποίησης των συναλλαγματικών ισοτιμιών, το περιβόητο νέο Μπρέτον Γουντς, που εισηγούνται τώρα πολλοί, με μπροστάρη και πάλι τον Γκόρντον Μπράουν. Το θέμα δεν καίει μόνο τις χώρες που βλέπουν το νόμισμά τους να κατρακυλάει, από την Ισλανδία μέχρι την Ουγγαρία και την Ουκρανία μέχρι την Τουρκία, αλλά τους πάντες, στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο οικονομικό περιβάλλον. Το αν θα καταφέρουν οι 20 να δρομολογήσουν μια τέτοια διαδικασία σταθεροποίησης είναι κι αυτό ένα από τα στοιχήματα της συνόδου. Μέχρι τότε όμως τα θύματα της αποσταθεροποίησης θα πληθαίνουν. Την εβδομάδα που μας πέρασε μετά την Ισλανδία και την Ουκρανία ζήτησε και η Λευκορωσία καταφύγιο στην «αγκαλιά» του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για να γλυτώσει την πτώχευση, καθώς το νόμισμά της καταρρέει. Παράλληλα, η κεντρική τράπεζα της Ουγγαρίας ανέβασε κατά 3 ολόκληρες μονάδες, στο 11,5% το επιτόκιο παρέμβασης για το φιορίνι, προσπαθώντας να αποφύγει περαιτέρω κατρακύλα του νομίσματος. Σχεδόν ολόκληρη η Ανατολική Ευρώπη βρίσκεται σε ανάλογη κατάσταση με την Ουγγαρία, καθώς ο τραπεζικός τομέας των χωρών της περιοχής εξαρτάται άμεσα από δυτικές τράπεζες, που έχουν πιαστεί στα δίχτυα της κρίσης- όπως η ιταλική Unicredito, οι αυστριακές Erste και Raiffeisen ή η γαλλική Societe Generale. Ακόμη και η ισχυρή χάρη στα πετροδόλαρα Ρωσία έχει λόγους να ανησυχεί. Δεν ήταν τυχαία η δήλωση του Ρώσου πρωθυπουργού, Βλαντίμιρ Πούτιν, τις προάλλες ότι είναι «σκοτεινή» υπόθεση η ανταλλαγή ρουβλιών με δολάρια και η έκκλησή του προς τους Ρώσους να μην το κάνουν.
