Το Brexit προσφέρει μια χρυσή ευκαιρία για να γίνουν οι αναγκαίες αλλαγές στην ΕΕ

«Το Brexit προσφέρει μια χρυσή ευκαιρία για να γίνουν οι αναγκαίες αλλαγές στην αρχιτεκτονική της ΕΕ», τονίζει η κ. Ζωρζέττα Λάλη, πρώην στέλεχος της Ε. Επιτροπής, ειδική σύμβουλος του ΕΛΙΑΜΕΠ, στη συνέντευξη της στη «Μεταρρύθμιση» και τον Αντώνη Τιφύλλη.

Οπως αναφέρει, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν ο κύριος αντίπαλος του ευρώ και εμπόδισε κάθε αλλαγή προς το καλλίτερο. Η δυσκολία τώρα είναι ότι το όλο σύστημα έχει πάει τόσο μακριά στη διακυβερνητική οδό, που τα Κράτη μέλη θα έχουν δυσκολία να την εγκαταλείψουν για μια πιο κοινοτική λύση.

Ωστόσο, όπως τονίζει, χρειάζεται περισσότερη ενσωμάτωση και όχι λιγότερη. Και αυτό όχι για να πληρώσει ο Βορράς τα σπασμένα του Νότου, αλλά για να πάμε προς μια πραγματική σύγκλιση, την οποία το ευρώ παρά τις αρχικές υποσχέσεις δεν έφερε.

Τονίζει, επίσης την ανάγκη μια νέας αρχιτεκτονικής του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, καθώς με την προσχώρηση των 4 χωρών του Βιζεγκραντ ( Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία και Σλοβακία) οι διαφορές μεταξύ των χωρών πολλαπλασιάστηκαν.

Αναφέρει ακόμη πως η Ευρωζώνη πρέπει να ξαναδεί την λειτουργία των θεσμών της, καθώς δεν μπορεί το πανίσχυρο Eurogroup να είναι «ανύπαρκτο»

«Είναι πολλά τα όσα χωρίζουν τα Κράτη μέλη της ΕΕ αλλά και πολλά τα όσα τα ενώνουν. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση δεν θα προχωρήσει εάν δεν αντιληφθούν όλοι ότι ο κόσμος έξω από την ΕΕ είναι άγριος και φριχτά ανταγωνιστικός. Μόνο ενωμένοι μπορούμε να προχωρήσουμε και να κρατήσουμε- για όσο περισσότερο χρόνο μπορούμε- τα κεκτημένα μας, τονίζει.

Ολόκληρη η συνέντευξη

Ποια είναι κατά την άποψη σας η ουσία της απόφασης του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας σχετικά με την δράση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τραπεζας;Υπερισχυει το ευρωπαϊκό Δίκαιο του εθνικού και για ποιες περιπτώσεις;

Η απόφαση αυτή του Γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου (ΓΣΔ), αφορά το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων των Κρατών μελών της ευρωζώνης από την Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα ( ΕΚΤ) την περίοδο 2015-18, ώστε να μειώσει την έκθεση τους στις διεθνείς χρηματαγορές. Γερμανοί ευρωσκεπτικιστες πολιτικοί, ακαδημαϊκοί και βιομήχανοι , κυρίως προσκείμενοι στο πιο δεξιό φάσμα της Γερμανικής πολιτικής ζωής , προσέφυγαν στο ΓΣΔ με το επιχείρημα ότι το πρόγραμμα αυτό είναι αντίθετο με το ευρωπαϊκό δίκαιο και ως εκ τούτου θα πρέπει να απαγορευτεί στην Γερμανική Κεντρική Τράπεζα να συμμετάσχει σε αυτό .

Η βάση του επιχειρήματος τους είναι το άρθρο 123 της Συνθήκης ΕΕ το οποίο απαγορεύει στα Κράτη μέλη της ευρωζώνης και στην ΕΚΤ να αναλάβουν χρέη άλλου Κράτους μέλους. Είναι η περίφημη «ρήτρα μη-διάσωσης», η οποία δυσκόλεψε τόσο την λύση για την ελληνική κρίση χρέους το 2010. Μπορεί να πει κανείς ότι η αγορά ομολόγων, ως αγορά χρέους, κανονικά θα πρέπει να απαγορεύεται. Αλλά η Συνθήκη δεν εξειδικεύει το είδος αγοράς που απαγορευεται.Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) θεωρεί ότι μόνο η αγορά ομολόγων απευθείας από το Κράτος που τα εκδίδει (πρωτογενής αγορά), πέφτει σε αυτή την απαγόρευση. Η ΕΚΤ όμως αγοράζει μόνο στην δευτερογενή αγορά, δηλαδή από αυτούς που αγόρασαν από το Κράτος κάτι που το ΔΕΕ θεωρεί νόμιμο.

Προτού αποφασίσει το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο, έκανε προδικαστικό ερώτημα στο Δικαστήριο της ΕΕ ως προς τη νομιμότητα του προγράμματος της ΕΚΤ. Σύμφωνα με την πάγια νομολογία του, το ΔΕΕ κατέληξε ότι είναι σύννομο και έστειλε πίσω την υπόθεση στο ΓΣΔ για να εκδικαστεί. Το ΓΣΔ αποφάσισε ότι, μπορεί η απόφαση να είναι σύμφωνη με τις Συνθήκες, όμως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δεν εξέτασε το κατά ποσό η αγορά ομολόγων όπως έγινε, τηρεί την αρχή της αναλογικότητας, δηλαδή δεν προκαλεί περισσότερες παρενέργειες από το πρόβλημα που προσπαθεί να λύσει. Αξίζει να σημειωθεί ότι αναφέρθηκε στην προστασία των συμφερόντων συγκεκριμένων και εύπορων ομάδων όπως οι αποταμιευτές, οι ασφαλιστικές εταιρειες,γερμανικες τράπεζες και όχι σε εργαζομένους, η απασχόληση των οποίων θα κινδύνευε εάν κατέρρεε το ευρώ. Ζήτησε λοιπόν από την Γερμανική Κεντρική Τράπεζα, είτε να του αποδείξει μέσα σε τρεις μήνες, ότι το πρόγραμμα πληροί την προϋπόθεση αυτή είτε να απέχει από την υλοποίηση του.

Εδώ αξίζει να σημειώσει κάνεις ότι αυτό είναι το δεύτερο πρόγραμμα διευκόλυνσης της ρευστότητας των τραπεζών και του χρέους των κρατών μελών από την ΕΚΤ και ακολουθεί ένα τρίτο που ανήγγειλε η Christine Lagarde εν μέσω πανδημιας.Το πρώτο πρόγραμμα (ΟΜΤ) είχε επίσης αμφισβητηθεί ενώπιον του Γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου, το οποίο είχε και εκείνη τη φορά, απευθύνει προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ . Τελικά και τα δυο δικαστήρια είχαν θεωρήσει το πρόγραμμα σύννομο , αλλά το ΓΣΔ είχε βάλει πολύ στενούς περιορισμούς στην συμμετοχή της Κεντρικής Τράπεζας της Γερμανίας. Βλέπουμε λοιπόν ότι υπάρχει μια συνεχώς αυξανομένη τάση αμφισβήτησης του ΓΣΔ έναντι της ΕΚΤ. Αυτή καθρεφτίζει και την σοβαρή και δημόσια αντίθεση της Γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας στα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωση της ΕΚΤ και τις πολλαπλές ήττες του Διοικητή της στις σχετικές ψηφοφορίες στο αρμόδιο όργανο της ΕΚΤ.

Ως προς τις οικονομικές επιπτώσεις της απόφασης, καλό είναι να υπενθυμίσω ότι ότι η συμμετοχή της Γερμανίας στο κεφάλαιο της ΕΚΤ είναι το 21, 43% ( όταν πχ της Γαλλίας είναι 13,66% ) και επομένως το να αποσυρθεί η Γερμανία από την αγορά ομολόγων σχεδόν ακυρώνει το πρόγραμμα. Το ότι είναι ήδη υλοποιημένο είναι μια επι πλέον δυσκολία. Ο Γιάννης Στουρνάρας , μιλώντας για την υπόθεση αυτή, ανέλυσε τους λόγους για τους οποίους η ΕΚΤ προχώρησε στην αγορά ομολόγων και τα προβλήματα που δημιουργούνται ως προς την σταθερότητα της ευρωζώνης αν ακολουθήσει κανείς την λογική του ΓΣΔ. Δεν θα επεκταθώ λοιπόν περισσότερο για το οικονομικό σκέλος της απόφασης.

Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία για μένα είναι το θεσμικό κομμάτι. Είναι η πρώτη φορά που ανώτατο δικαστήριο κράτους μέλους αμφισβητεί απόφαση του ανώτατου ευρωπαϊκού δικαστηρίου. Είναι πολύ σοβαρό παράπτωμα, θα έλεγα, γιατί η ΕΕ είναι οργανισμός που βασίζεται στην αρχή του «κράτος δικαίου» όπου το ευρωπαϊκό δίκαιο υπερέχει των εθνικών. Είναι επίσης η πρώτη φορά μετά 60 και πάνω χρόνια ύπαρξης της ΕΕ, που ανώτατο εθνικό δικαστήριο δοκιμάζει με τόσο τρανταχτό τρόπο, τα όρια μεταξύ εθνικής κυριαρχίας και υπεροχής του ευρωπαϊκής έννομης τάξης.

Η αρχή της υπεροχής του ευρωπαϊκού δικαίου πηγάζει από τις θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου, έτσι όπως αναφέρονται στην Συνθήκη της Βιέννης η οποία αφορά το δίκαιο των διεθνών συνθήκων. Έτσι, η Συνθήκη της Ρώμης του 1956, με την οποία ιδρύθηκε ΕΕ και το ευρωπαϊκό κεκτημένο που ακολούθησε υπερέχουν των εθνικών δίκαιων. Η ιδιαιτερότητα της ΕΕ όμως είναι ότι, σε αντίθεση πχ με τον ΟΗΕ, έχει όργανα και θεσμούς οι οποίοι έχουν την ευθύνη της πραγματικής εφαρμογής των αποφάσεων. Ανάμεσα στα όργανα αυτά το Δικαστήριο έχει τον πρωταρχικό ρόλο. Οι αποφάσεις του είναι νόμος για όλους και η μη εφαρμογή τους συνεπάγεται βαρύτατα πρόστιμα. Η απόφαση του Γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου έχει λοιπόν επιπτώσεις θεσμικές σε όλες τις πολιτικές και όχι μόνο στην νομισματική. Εάν αμφισβητηθεί το κύρος του ΔΕΕ, θα ακολουθήσει χάος και αποσάθρωση της ΕΕ. Και όλοι ξέρουμε ότι οι «αυτοκρατορίες» πέφτουν όταν διαλύονται από μέσα. Δεν χρειάζονται πάντα εξωτερικούς εχθρούς για να το καταφέρουν.

Πως σχολιάζετε τις δηλώσεις της Καγκελάριου και την προσφυγή της Επιτροπής κατά της Γερμανίας Τι επιπτώσεις μπορεί να έχει η απόφαση σε σχέση με τις Πολωνικές και Ουγγρικές θέσεις

Η πρώτη αντίδραση ήρθε από την ΕΚΤ η οποία δήλωσε ότι δεσμεύεται να συνεχίσει την πολιτική της εφόσον αυτή αναγνωρίστηκε ως σύμφωνη με το ευρωπαϊκό δίκαιο από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο το οποίο είναι και το μόνο αρμόδιο να αποφανθεί.

Ακολούθησε το ίδιο το ΔΕΕ, το οποίο στις 8/5 δήλωσε ότι όλες οι αποφάσεις του είναι υποχρεωτικές για τους θεσμούς των Κρατών στους οποίους απευθυνονται,και ότι μόνο αυτό έχει την εξουσία από τις Συνθήκες να πει αν μια πράξη ευρωπαϊκού οργάνου είναι σύννομη η όχι. Υπενθυμίζει ότι όλα τα όργανα και θεσμοί των Κρατών μελών , συμπεριλαμβανομένων και των δικαστηρίων, είναι υποχρεωμένα να εφαρμόζουν τις αποφάσεις του και ότι αυτό είναι θέμα ισότητας μεταξύ των μελών της ΕΕ. Τέλος θεωρεί ότι όποιος δεν συμμορφώνεται με τα προηγούμενα, φέρει την ευθύνη να θέσει σε κίνδυνο την έννομη τάξη της ΕΕ και να προκαλέσει αβεβαιότητα ως προς το τι ισχύει.

Στις 10/5, επενέβη η Προέδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία με μια εξαιρετικά σταράτη και αυστηρή δήλωση υπενθύμισε ότι η νομισματική πολιτική είναι στην αποκλειστική αρμοδιότητα της ΕΕ και όχι των Κρατών μελών της, ότι το ευρωπαϊκό δίκαιο υπερισχύει των εθνικών και ότι οι αποφάσεις του ΔΕΚ είναι υποχρεωτικές για όλους τους θεσμούς των Κρατών μελών. Τέλος δηλώνει ότι μετά την πλήρη εξέταση της απόφασης θα προτείνει μέτρα , συμπεριλαμβανομένης και της προσφυγής για παραβίαση του δικαίου.

Τελευταία μίλησε η Καγκελάριος στην Γερμανική Βουλή , η οποία δήλωσε ότι πρέπει να σεβαστεί την απόφαση του Γερμανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου το οποίο πρέπει να λάβει τα στοιχεία τα οποία ζητά. Δεδομένης της συμμέτοχης της Γερμανίας στην ΕΕ και στην ευρωζώνη, δήλωσε έτοιμη να στηρίξει τόσο το ευρώ όσο και την συμμετοχή της Κεντρικής Τράπεζας της Γερμανίας στα προγράμματα της ΕΚΤ. Τέλος επιβεβαίωσε την υπεροχή του ευρωπαϊκού δικαίου έναντι του εθνικού . Βρήκα την απάντηση της Καγκελάριου ισορροπημένη και ενδεικτική της προσήλωσης της στην επιτυχία του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

Το μπαλάκι τώρα είναι στα χέρια της Γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία θα πρέπει να δώσει τα στοιχεία περί αναλογικότητας στο Συνταγματικό Δικαστήριο. Εάν το κάνει με στόχο να λυθεί το πρόβλημα , θα αποσοβηθεί το χειρότερο. Αλλά θα είναι ταυτόχρονα και η απόλυτη ειρωνεία της μοίρας γιατί όλοι ξέρουν πόσο αντίθετη είναι με το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ. Εάν δεν καταφέρει να αποδείξει την αναλογικότητα, πάμε προς δύσκολες και ανεξέλεγκτες καταστάσεις για το ευρώ.

Πολλοί αναλυτές σημείωσαν τις δυσμενείς επιπτώσεις της απόφασης αυτής. Μερικοί όμως σημείωσαν ότι μπορεί να δράσει αντίθετα, ότι δηλαδή μπορεί να δώσει μια μεγαλύτερη ώθηση στην ενδυνάμωση της ζώνης ευρώ. Η αλήθεια για το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης είναι ότι είναι το μόνο χρήσιμο εργαλείο το οποίο στήριξε το ευρώ όταν κινδύνευε. Είναι η περίφημη φράση του Ντράγκι ότι θα κάνει «οτιδήποτε περνά από τα χέρια του»- whatever it takes- για να σώσει το κοινό νόμισμα. Οι διαδοχικοί διοικητές της ΕΚΤ έχουν επισημάνει τα όρια του προγράμματος αυτού και έχουν ζητήσει από τους Πρωθυπουργούς να λάβουν δημοσιονομικά μέτρα για να λύσουν το πρόβλημα και να μην επαναπαύονται στην ΕΚΤ και μόνο. Η στήριξη ενός νομίσματος είναι πολιτική και οικονομική , δεν είναι μόνο νομισματική. Δυστυχώς μέχρι τώρα οι επικλήσεις αυτές έμειναν χωρίς απάντηση.

Φαίνεται όμως ότι κάτι αλλάζει και η ομιλία της Angela Merkel στην Γερμανική Βουλή μπορεί να είναι ο προάγγελος των εξελίξεων. Η Γερμανία είναι ο ηγέτης της λεγόμενης ομάδας των “frugal four”, δηλαδή της Ολλανδίας, Αυστρίας και Φιλανδίας, οι οποίες αντιτίθεται σε αύξηση του προϋπολογισμού για την επόμενη περίοδο 2020-2027, και σε οποιαδήποτε δράση μπορεί να εκληφθεί ως δημοσιονομική αλληλεγγύη. Η Γερμανία λοιπόν, φαίνεται ότι κάνει κάποια στροφή. Παρά την άρνησή της να επιτρέψει τα λεγόμενα κορονα-ομολογα για την στήριξη των χωρών του Νότου, δέχτηκε χτες σε κοινή δήλωση με τη Γαλλία να επιτρέψει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δανειστεί στις διεθνείς αγορές 500 δις για την στήριξη της ευρωπαϊκής οικονομίας. Έχουμε ακόμα δρόμο για να επιτευχθεί συμφωνία επαυτού, είναι όμως σαφές ότι οι άλλοι 3 χωρίς την στήριξη της Γερμανίας θα έχουν δυσκολία να παραμείνουν στις θέσεις τους. Και το ποσό είναι μικρό σε σχέση με τις ανάγκες αλλά κάλλιο λίγα και στο χέρι παρά δέκα και καρτερει , που λέει ο λαός μας. Αν σπάσει το ταμπού όλα μπορούν να γίνουν .Μπορεί λοιπόν να βγει τελικά κάτι θετικό από όλα αυτήν την αναστάτωση.

Ούτως η άλλως όμως, το τραύμα που θα αφήσει η απόφαση αυτή για το κύρος του ΔΕΕ και γενικά για την σταθερότητα της ευρωπαϊκής έννομης τάξης είναι τεράστιο. Γι? αυτό και η Επιτροπή απειλεί με διαδικασία παραβίασης, εγκαίρως θα έλεγα, προτού βρεθούν και άλλα Κράτη μέλη, τα δικαστήρια των οποίων θα θελήσουν να ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο αμφισβήτησης. Η γερμανική απόφαση πριονίζει τα θεμέλια στα οποία στηρίζεται το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, σε μια χρονική στιγμή όπου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με την στήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αμφισβητούν την ύπαρξη Κράτους δικαίου σε δυο από τις ανατολικές χώρες, στην Πολωνία και στην Ουγγαρία. Η Επιτροπή έχει προσφύγει στο ΔΕΕ εναντίον της Πολωνίας για την «άλωση» του συστήματος απονομής της δικαιοσύνης και επομένως της ανεξαρτησίας του, από την εκτελεστική εξουσία και το ΔΕΕ την καταδίκασε τον Νοέμβριο του 2019. Η Πολωνία θα μπορούσε κάλλιστα μετα το γερμανικό προηγούμενο, να θεωρήσει μη σωστή την απόφαση αυτή και να μην την εφαρμόσει. Άλλωστε είναι η μόνη χώρα που χαιρέτησε την γερμανική απόφαση ως ιδιαίτερα σημαντική. Φανταστείτε την ΕΕ όταν κάθε χώρα θα ξαναδικάζει τις υποθέσεις παραβιάσεων και θα κάνει ότι θέλει.

Το μέλλον θα δείξει αν τα Κράτη μέλη φερθούν υπεύθυνα ή αν θα προκαλέσουν την αρχή του τέλους της ΕΕ. Ελπίζω να συμβεί το πρώτο. Ως προς την διαδικασία παραβίασης, μιας και ίδια η Επιτροπή την έβαλε στο τραπέζι, νομίζω ότι πρέπει να σκεφτεί δυο φορές αν έχει σκοπό να την βάλει στο συρτάρι. Αναγνωρίζω τη δυσκολία μιας τέτοιας διαδικασίας αλλά δεν έχει άλλο όπλο για να ζητήσει συμμόρφωση . Η πολιτική πραγματικότητα είναι ότι αν δεν κινηθεί εναντίον της Γερμανίας δεν θα μπορέσει να κινηθεί για παρόμοια συμπεριφορά και εναντίον κανενός άλλου Κράτους μέλους στο μέλλον.

Πως βλέπετε το μέλλον της Ευρωζώνης και γενικότερα της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής

Η οικονομική και νομισματική ένωση (ΟΝΕ) της ΕΕ η οποία διέπει την ευρωζώνη, είναι μια ατελής πολιτική. Το αδύνατο σημείο της είναι η οικονομική πολιτική αλλά όχι μόνο.

Υπάρχει κατά πρώτο μια μεγάλη ασυμμετρία ανάμεσα στην νομισματική και την οικονομική πολιτική. Η πρώτη είναι στην αποκλειστική αρμοδιότητα της ΕΕ ενώ η δεύτερη έχει παραμείνει στη ευθύνη των Κρατών με περιορισμένες αρμοδιότητες συντονισμού για την ΕΕ. Το πρόβλημα είναι ότι οι κύριες πολιτικές οι οποίες έχουν επιπτώσεις σοβαρές στην οικονομική και δημοσιονομική πολιτική μιας χώρας είναι και αυτές σχεδόν αποκλειστικά στα χέρια των Κρατών μελών , είτε γιατί αποφασίζονται με ομοφωνία είτε γιατί αποκλείεται εναρμονισμένη κοινοτική δράση στους τομείς αυτούς. Πρόκειται κυρίως για την φορολογία, τη μισθολογική πολιτική , το συνταξιοδοτικό και το σύστημα υγείας. Για όλα αυτά τα θέματα, η πολιτική θα καθορίσει την οικονομική τους διάσταση . Η ασυμμετρία αυτή έδειξε τις δυσμενείς επιπτώσεις της με την κρίση χρέους του2009-2015, όταν έγινε φανερό ότι η οικονομική πολιτική πολλών χωρών είχε ξεφύγει και προκαλέσει μια ανεξέλεγκτη κρίση χρέους.

Η ίδια η νομισματική ένωση είναι ατελής. Καταρχήν η ΕΚΤ έχει ως κύρια υποχρέωση να τηρεί την σταθερότητα των τιμών, δηλαδή να ελέγχει τον πληθωρισμό. Κατά δεύτερο λόγο έχει την υποχρέωση να στηρίζει τις οικονομικές πολιτικές των Κρατών της ευρωζώνης. Σε αντίθεση με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, έχει περιορισμένες αρμοδιότητες σε αλλά θέματα , όπως πχ σε θέματα απασχόλησης. Θυμάμαι ότι κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας των προτάσεων για την Συνθήκη του Μάαστριχτ, η Βάσω Παπανδρέου, τότε Επίτροπος για τα εργασιακά, είχε επιμείνει να προστεθεί και αυτή η διάσταση , αλλά η θέση της απορρίφθηκε . Λείπουν επίσης εργαλεία αντιμετώπισης των διαφόρων ασύμμετρων σοκ και κρίσεων που μπορεί να αντιμετωπίσει ένα νόμισμα. Χάρις στον Ντραγκι και με τις ευλογίες του Δικαστηρίου, προχώρησε η ΕΚΤ στα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης και απέφυγε το χειρότερο, άλλα η αποτελεσματικότητα τους δεν φαίνεται να είναι στο ύψος των προσδοκιών που δημιουργήσαν. Γιατί βέβαια από μόνα τους δεν αρκούν.

Δυστυχώς η Συνθήκη της Λισαβώνας είναι πολύ περιοριστική. Απαγορεύει οποιαδήποτε δημοσιονομική συνδρομή προς χώρα με προβλήματα και απαγορεύει οποιαδήποτε εναρμόνιση οικονομικής πολιτικής.

Η διάσωση της Ελλάδας δεν έγινε μέσα στα πλαίσια της ΕΕ, αλλά στα πλαίσια του διεθνούς δικαίου.

Εκεί δημιουργήθηκαν τα εργαλεία που χρηματοδοτήσαν την Ελλάδα, διεθνείς διμερείς συμβάσεις για το πρώτο Πρόγραμμα, , ΕΦΣΜ για το δεύτερο και τελικά ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας για το τρίτο. Όλη η εναρμόνιση της δημοσιονομικής πειθαρχίας έγινε επίσης με διεθνή συνθηκη.Το ΔΕΕ αναγκάστηκε να επιδείξει απίστευτη εφευρετικότητα στην ερμηνεία των Συνθήκων για να ευλογήσει τελικά τα όσα έγιναν στη βάση της αρχής της «σταθερότητας του ζώνης ευρώ στο σύνολο της».

Μέχρι πρόσφατα και παρά τις αλλεπάλληλες πιέσεις του Μακρόν, η Γερμανία ήταν ανένδοτη στο να μην γίνουν αλλαγές στη Συνθήκη. Η θέση αυτή φαίνεται να αλλάζει και στη ομιλία της στο Κοινοβούλιο που προανέφερα, αναγνωρίζει ότι πρέπει να γίνουν περισσότερα βήματα προς την εναρμόνιση των οικονομικών πολιτικών καθώς και τη συμπληρωματική σχέση μεταξύ μεγαλύτερης δημοσιονομικής αλληλεγγύης και της δράσης της ΕΚΤ.

Νομίζω ότι με την Συνθήκη της Λισαβώνας όπως είναι τώρα, έχουμε το χειρότερο από όλα τα συστήματα . Έχουμε όλα τα μειονεκτήματα της μη ύπαρξης μιας πιο ομοσπονδιακού τύπου Ένωσης και κανένα από τα πλεονεκτήματα που θα έφερνε μια τέτοια πιο στενή Ένωση. Η Ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Γερμανίας, όπως και των ΗΠΑ, δεν εγκρίνει τον ετήσιο προϋπολογισμό κάθε Κρατιδίου προτού ψηφιστεί από τα τοπικά Κοινοβούλια. Και όμως αυτό συμβαίνει στην Ευρωζώνη. Τι και αν ένα Κρατίδιο πέσει έξω στον προϋπολογισμό του; Γίνονται μεταφορές πόρων από τους πλουσίους προς τους φτωχότερους. Νομίζω λοιπόν ότι χρειάζεται περισσότερη ενσωμάτωση και όχι λιγότερη. Και αυτό όχι για να πληρώσει ο Βορράς τα σπασμένα του Νότου, αλλά για να πάμε προς μια πραγματική σύγκλιση, την οποία το ευρώ παρά τις αρχικές υποσχέσεις δεν έφερε. Πρόκειται για θέση που έχουν εκφράσει επανειλημμένα τόσο ο Προέδρος Μακρόν όσο και η Καγκελάριος. Το θέμα είναι να το κάνουν . Αν δεν το καταφέρουν αυτοί, η ΕΕ θα περάσει σε μια κατάσταση μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Ήταν πάγια θέση του Προέδρου Ντελορ ότι κοινό νόμισμα δεν νοείται χωρίς πολιτική Ένωση. Ίσως πλησιάζει η ώρα η συζήτηση αυτή να ξανατεθεί επι τάπητος.

Το Brexit προσφέρει μια χρυσή ευκαιρία για να γίνουν οι αναγκαίες αλλαγές μιας και το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν ο κύριος αντίπαλος του ευρώ και εμπόδισε κάθε αλλαγή προς το καλλίτερο. Η δυσκολία τώρα είναι ότι το όλο σύστημα έχει πάει τόσο μακριά στη διακυβερνητική οδό, που τα Κράτη μέλη θα έχουν δυσκολία να την εγκαταλείψουν για μια πιο κοινοτική λύση.

Ένα άλλο θέμα στο οποίο πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή είναι αυτό της διαφάνειας στη λήψη αποφάσεων, της λογοδοσίας και του δημοκρατικού ελέγχου. Δεν περισσεύει κανένα από τα τρία στην Ευρωζώνη. Η Ευρωζώνη πρέπει να ξαναδεί την λειτουργία των θεσμών της. Μπορεί να συνεχίσει με ένα πανίσχυρο, αλλά «ανύπαρκτο» θεσμικά Eurogroup; Με βάση ένα Πρωτόκολλο στη Συνθήκη της ΕΕ, δεν πρόκειται για όργανο η θεσμό και δεν έχει κανένα δικαίωμα να παίρνει αποφάσεις. Πως θα εξηγηθεί αυτό στους λαούς του Νότου που τα χρόνια της κρίσης έμαθαν ότι «κυβερνώνται» από τις «αποφάσεις» του;

Όσο για την γενική ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική , νομίζω ότι με την προσχώρηση των 4 χωρών του Βιζεγκραντ ( Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία και Σλοβακία) οι διαφορές μεταξύ των χωρών πολλαπλασιάστηκαν. Έχουμε τώρα τον άξονα Βορρά -Νότου, τον άξονα Ανατολή-Δύση και τα μέλη της Ευρωζώνης και τα υπόλοιπα . Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στο να μην βαθύνουν τα χάσματα και να βρεθούν καινοτόμοι τρόποι να λυθούν οι διαφορές.

Ίσως μια νέα αρχιτεκτονική του οικοδομήματος να βοηθούσε.

Αν είχε γίνει εγκαίρως μπορεί να είχαμε αποφύγει το Brexit. Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν ήταν το μόνο σε αντιπαραθέσεις με τους άλλους αλλά μετα την κακοφωνία που προκλήθηκε με την απόφαση τους να φύγουν, οι φωνές τους σίγασαν. Δεν σημαίνει ότι δεν θα ξαναεμφανιστουν.Πρεπει λοιπόν να δοθεί χώρος τόσο σε αυτούς που θέλουν και χρειάζονται περισσότερη Ευρώπη όσο και σε αυτούς που χρειάζονται λιγότερη.

Είναι πολλά τα όσα χωρίζουν τα Κράτη μέλη της ΕΕ αλλά και πολλά τα όσα τα ενώνουν. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση δεν θα προχωρήσει εάν δεν αντιληφθούν όλοι ότι ο κόσμος έξω από την ΕΕ είναι άγριος και φριχτά ανταγωνιστικός.

Μόνο ενωμένοι μπορούμε να προχωρήσουμε και να κρατήσουμε- για όσο περισσότερο χρόνο μπορούμε- τα κεκτημένα μας.