Οι κινήσεις της τελευταίας στιγμής των μεγάλων ρυπαντών...
Ελένη Τσερεζόλε, Κυριακάτικη Αυγή, Δημοσιευμένο: 2009-12-06
Τα ψέματα τελείωσαν και η διάσκεψη της Κοπεγχάγης, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, για την κλιματική αλλαγή ξεκινά αύριο με όλες τα στρατόπεδα σε θέση μάχης, έτοιμα να σφραγίσουν με τις δικές τους απόψεις το κείμενο που θα πάρει τη θέση του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Ενδεικτικό της σημασίας της διάσκεψης (η οποία θα κορυφωθεί με τη σύνοδο κορυφής 65 αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων στις 17 του μήνα) είναι και το ότι, λίγες μόλις ημέρες πριν την έναρξη των εργασιών της διάσκεψης, οι χώρες εκείνες που ρυπαίνουν περισσότερο και συμβάλλουν σε μεγαλύτερο βαθμό στη δημιουργία του φαινομένου του θερμοκηπίου με τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, όπως η Κίνα και οι ΗΠΑ, έσπευσαν να ανακοινώσουν πρωτοβουλίες τους για τον περιορισμό των εκπομπών αυτών. Στόχος βέβαια να δώσουν μια καλή «εικόνα» των χωρών τους ενόψει των πολυήμερων διαπραγματεύσεων, αλλά, ούτως ή άλλως, οι κινήσεις αυτές των «μεγάλων ρυπαντών» είναι και ενθαρρυντικές και ουσιαστικές.
Ενόψει των δύσκολων διαπραγματεύσεων
Το παιχνίδι της επίδειξης καλών προθέσεων ξεκίνησε η Ουάσινγκτον, η οποία ανακοίνωσε ότι ο πρόεδρος Ομπάμα πρόκειται να επισκεφθεί την Κοπεγχάγη στις 9 Δεκεμβρίου, στον δρόμο του προς το Όσλο, όπου θα παραλάβει το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, και παράλληλα διατύπωσε την αμερικανική δέσμευση για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Συγκεκριμένα, για πρώτη φορά εδώ και δέκα χρόνια, στο πλαίσιο διεθνούς διαπραγμάτευσης, οι ΗΠΑ δεσμεύτηκαν σε μείωση κατά 17% των αερίων αυτών, με βάση τα δεδομένα του 2005, ώς το 2020. Πρόκειται για ενθαρρυντική αρχή, η οποία όμως εξαρτάται από τη στάση της Γερουσίας. Άλλωστε η αντίδραση της τελευταίας (το ενδεχόμενο δηλαδή να μπλοκάρει την επικύρωση του κειμένου της Κοπεγχάγης, όπως έγινε με το Πρωτόκολλο του Κιότο) ήταν και η αιτία που το ποσοστό της μείωσης περιορίστηκε στο 17%. Η συγκεκριμένη τοποθέτηση του Λευκού Οίκου αντιστοιχεί στη δέσμευση του νόμου Ουάξμαν / Μάρκεϊ, που υιοθέτησε η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ φέτος το καλοκαίρι.
Πάντως, η ευρωπαϊκή πλευρά χαιρέτισε μεν την αμερικανική δέσμευση, ωστόσο παρατήρησε ότι αυτή (δηλ. η μείωση του 17%) λαμβάνεται με βάση το 2005 και όχι το 1990, που είναι το σημείο αναφοράς του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Σε σχέση με τη χρονιά αυτή, η μείωση δεν είναι πλέον 17%, αλλά 4%, και, στον χρονικό ορίζοντα του 2030, η μείωση περνά από το 42% σε 33%.
Σύμφωνα με τις μελέτες της Διακυβερνητικής Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για την κλιματική εξέλιξη, οι βιομηχανικές χώρες, προκειμένου να παραμείνει η αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου ώς το τέλος του αιώνα, πρέπει να μειώσουν τις εκπομπές τους διοξειδίου του άνθρακα από 25% έως 40% ώς το 2020 και από 40% έως 60% ώς το 2030. Και η πρόσφατη πρόταση της Ουάσινγκτον είναι ακόμη μακριά από τους στόχους αυτούς...
Μία μόλις ημέρα μετά από την αμερικανική ανακοίνωση, το Πεκίνο έκανε κι αυτό την κίνησή του. Δεσμεύτηκε για πρώτη φορά σε στόχους μείωσης της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου, ενώ ανακοίνωσε ότι θα εκπροσωπηθεί σε υψηλό επίπεδο από τον πρωθυπουργό Ουέν Ζιαμπάο. Συγκεκριμένα, ανακοινώθηκε ότι η κυβέρνηση πρόκειται να μειώσει την «ένταση του άνθρακα», δηλαδή την ποσότητα του αερίου θερμοκηπίου που εκπέμπεται ανά μονάδα ποσοστού του ΑΕΠ, από 40% έως 45% ώς το 2020 σε σχέση με το 2005. Μόλις τον Σεπτέμβριο ο πρόεδρος Χου Ζιντάο είχε δεσμευτεί να περιορίσει την αύξηση της έντασης του άνθρακα «σημαντικά» ώς το 2020, χωρίς όμως να δώσει αριθμητικά στοιχεία. Αναφερόμενη, όχι σε συνολική μείωση, αλλά σε μείωση ανά μονάδα ποσοστού του ΑΕΠ, η Κίνα δίνει έμφαση στην προτεραιότητά της να διατηρήσει την οικονομική της ανάπτυξη, στάση που είναι απολύτως συνεπής και με τις εσωτερικές της ανάγκες (εκατομμύρια Κινέζοι εξακολουθούν να ζουν σε συνθήκες φτώχειας) αλλά και τις κατά καιρούς «συστάσεις» της προς τις βιομηχανικές χώρες, καλώντας τις να αναλάβουν τις «ιστορικές τους ευθύνες» χρηματοδοτώντας τις μεταφορές καθαρής τεχνολογίας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Η εντυπωσιακή κίνηση της Βραζιλίας
Τη σοβαρότερη δέσμευση ωστόσο φαίνεται ότι ανέλαβε η Βραζιλία, που έχει πλέον το ρόλο της ηγέτιδος χώρας της Λατινικής Αμερικής. Πριν από έναν χρόνο η Μπραζίλια ανακοίνωσε «Εθνικό Σχέδιο για την Κλιματική Αλλαγή», με το οποίο δεσμευόταν στον περιορισμό της καταστροφής των δασών, χωρίς όμως να τίθεται κανείς χρονικός ορίζοντας. Ωστόσο, η ανακοίνωση, στις 13 Νοεμβρίου, έφερε πραγματική ανατροπή, καθώς η Βραζιλία υποσχέθηκε την «εθελοντική της δέσμευση» για μείωση έως 39% στις εκπομπές αερίων της σε σχέση με τις προβλέψεις του 2020. Θα τις περιορίσει στο 1,6 δισ. τόνων, αντί για 2,7 δισ. τόνους που προβλέπονται να εκπεμφθούν αν δεν γίνει τίποτε, δηλαδή λιγότερο από τους 2,1 δισ. τόνους που είχαν εκπεμφθεί τη χρονιά - ρεκόρ του 2005 και ελάχιστα περισσότερο από το 1,5 δισ. του 1994. Η χώρα θεωρείται μια από τις μεγαλύτερες χώρες στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, κυρίως λόγω της συστηματικής καταστροφής του Αμαζονίου...
Στην προσπάθειά του να παρασύρει κυρίως τις ΗΠΑ και την Κίνα προς την ίδια κατεύθυνση, ο πρόεδρος Λούλα ντα Σίλβα έχει στο πλευρό του τον Γάλλο πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί, που έχει βάλει για τα καλά το θέμα του περιβάλλοντος στην ατζέντα του.
Ωστόσο η χώρα που έλαμψε δια της απουσίας της από αυτόν τον «χορό» δεσμεύσεων των μεγάλων ρυπαντών ήταν η Ινδία και τούτο παρά το γεγονός ότι, λίγες μόλις μέρες πριν από την έναρξη της διάσκεψης, ο πρωθυπουργός, Μανμοχάν Σινγκ, είχε για πρώτη φορά δηλώσει ότι η χώρα του είναι έτοιμη να υιοθετήσει «φιλόδοξους» στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων, προσθέτοντας πάντως ότι είναι αναγκαίο το «ισότιμο μοίρασμα των ευθυνών». Στις 29 Νοεμβρίου όμως ο Σιάμ Σαράν, επικεφαλής της ινδικής αντιπροσωπείας στη δανική πρωτεύουσα, απέκλειε κάθε δέσμευση της χώρας του σε συγκεκριμένους στόχους.
Πάντως, ενόψει των δύσκολων διαπραγματεύσεων της Κοπεγχάγης, οι χώρες δρουν και συνδυασμένα. Έτσι, οι λεγόμενες αναδυόμενες χώρες, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία, η Νότιος Αφρική, καθώς και το Σουδάν, που προεδρεύει φέτος στον όμιλο των G77, συμφωνούσαν στα τέλη Νοεμβρίου, στο Πεκίνο, σε σειρά «σοβαρών θεμάτων», κυρίως στην «εγκαθίδρυση μια δεύτερης περιόδου δέσμευσης του Πρωτοκόλλου του Κιότο», δηλαδή σε μια παράτασή του, καθώς αυτό δεσμεύει τις χώρες του Βορρά να μειώσουν τις εκπομπές τους.
Από τη συνάντηση αυτή προέκυψαν τέσσερα «μη διαπραγματεύσιμα» σημεία: όχι σε χρονιά ύψιστων εκπομπών αερίων για τις αναπτυσσόμενες χώρες (πρόκειται για το 2020, όπως προτείνει η Διακυβερνητική Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για την κλιματική εξέλιξη), όχι στις αναγκαστικές μειώσεις των εκπομπών των χωρών του Νότου, όχι στον διεθνή έλεγχο των ενεργειών που δεν θα χρηματοδοτήσουν οι πλούσιες χώρες και αναφορά στην τελική διακήρυξη ότι οι βιομηχανικές χώρες δεν θα θέσουν εμπορικό φραγμό, στο όνομα του κλίματος, στις εξαγωγές των αναπτυσσόμενων χωρών. Σε περίπτωση παραβίασης ενός από τα σημεία αυτά, οι χώρες αυτές απειλούν «με συντονισμένη αποχώρησή τους» από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων, όπως τόνισε ο Ινδός υπουργός Περιβάλλοντος, Τζαϊράμ Ράμες.
Ποια θα είναι τελικά η εξέλιξη των διαπραγματεύσεων; Θα υλοποιήσουν οι αναδυόμενες χώρες τις απειλές τους; Η Ινδία θα συνεχίσει να βρίσκεται στο πλευρό του Πεκίνου; Και το τελευταίο θα καταφέρει να εκπροσωπήσει και τις υπόλοιπες ασιατικές χώρες; Για την ιστορία του πράγματος, οι ΗΠΑ κατέχουν τα ηνία στην εκπομπή αερίων διοξειδίου του άνθρακα τον χρόνο ανά κάτοικο: 19 τόνους. Η Ευρώπη ακολουθεί με 10 τόνους, με την Κίνα στους 4,5 και την Ινδία στον 1,2.
Ενόψει των δύσκολων διαπραγματεύσεων
Το παιχνίδι της επίδειξης καλών προθέσεων ξεκίνησε η Ουάσινγκτον, η οποία ανακοίνωσε ότι ο πρόεδρος Ομπάμα πρόκειται να επισκεφθεί την Κοπεγχάγη στις 9 Δεκεμβρίου, στον δρόμο του προς το Όσλο, όπου θα παραλάβει το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης, και παράλληλα διατύπωσε την αμερικανική δέσμευση για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Συγκεκριμένα, για πρώτη φορά εδώ και δέκα χρόνια, στο πλαίσιο διεθνούς διαπραγμάτευσης, οι ΗΠΑ δεσμεύτηκαν σε μείωση κατά 17% των αερίων αυτών, με βάση τα δεδομένα του 2005, ώς το 2020. Πρόκειται για ενθαρρυντική αρχή, η οποία όμως εξαρτάται από τη στάση της Γερουσίας. Άλλωστε η αντίδραση της τελευταίας (το ενδεχόμενο δηλαδή να μπλοκάρει την επικύρωση του κειμένου της Κοπεγχάγης, όπως έγινε με το Πρωτόκολλο του Κιότο) ήταν και η αιτία που το ποσοστό της μείωσης περιορίστηκε στο 17%. Η συγκεκριμένη τοποθέτηση του Λευκού Οίκου αντιστοιχεί στη δέσμευση του νόμου Ουάξμαν / Μάρκεϊ, που υιοθέτησε η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ φέτος το καλοκαίρι.
Πάντως, η ευρωπαϊκή πλευρά χαιρέτισε μεν την αμερικανική δέσμευση, ωστόσο παρατήρησε ότι αυτή (δηλ. η μείωση του 17%) λαμβάνεται με βάση το 2005 και όχι το 1990, που είναι το σημείο αναφοράς του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Σε σχέση με τη χρονιά αυτή, η μείωση δεν είναι πλέον 17%, αλλά 4%, και, στον χρονικό ορίζοντα του 2030, η μείωση περνά από το 42% σε 33%.
Σύμφωνα με τις μελέτες της Διακυβερνητικής Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για την κλιματική εξέλιξη, οι βιομηχανικές χώρες, προκειμένου να παραμείνει η αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου ώς το τέλος του αιώνα, πρέπει να μειώσουν τις εκπομπές τους διοξειδίου του άνθρακα από 25% έως 40% ώς το 2020 και από 40% έως 60% ώς το 2030. Και η πρόσφατη πρόταση της Ουάσινγκτον είναι ακόμη μακριά από τους στόχους αυτούς...
Μία μόλις ημέρα μετά από την αμερικανική ανακοίνωση, το Πεκίνο έκανε κι αυτό την κίνησή του. Δεσμεύτηκε για πρώτη φορά σε στόχους μείωσης της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου, ενώ ανακοίνωσε ότι θα εκπροσωπηθεί σε υψηλό επίπεδο από τον πρωθυπουργό Ουέν Ζιαμπάο. Συγκεκριμένα, ανακοινώθηκε ότι η κυβέρνηση πρόκειται να μειώσει την «ένταση του άνθρακα», δηλαδή την ποσότητα του αερίου θερμοκηπίου που εκπέμπεται ανά μονάδα ποσοστού του ΑΕΠ, από 40% έως 45% ώς το 2020 σε σχέση με το 2005. Μόλις τον Σεπτέμβριο ο πρόεδρος Χου Ζιντάο είχε δεσμευτεί να περιορίσει την αύξηση της έντασης του άνθρακα «σημαντικά» ώς το 2020, χωρίς όμως να δώσει αριθμητικά στοιχεία. Αναφερόμενη, όχι σε συνολική μείωση, αλλά σε μείωση ανά μονάδα ποσοστού του ΑΕΠ, η Κίνα δίνει έμφαση στην προτεραιότητά της να διατηρήσει την οικονομική της ανάπτυξη, στάση που είναι απολύτως συνεπής και με τις εσωτερικές της ανάγκες (εκατομμύρια Κινέζοι εξακολουθούν να ζουν σε συνθήκες φτώχειας) αλλά και τις κατά καιρούς «συστάσεις» της προς τις βιομηχανικές χώρες, καλώντας τις να αναλάβουν τις «ιστορικές τους ευθύνες» χρηματοδοτώντας τις μεταφορές καθαρής τεχνολογίας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Η εντυπωσιακή κίνηση της Βραζιλίας
Τη σοβαρότερη δέσμευση ωστόσο φαίνεται ότι ανέλαβε η Βραζιλία, που έχει πλέον το ρόλο της ηγέτιδος χώρας της Λατινικής Αμερικής. Πριν από έναν χρόνο η Μπραζίλια ανακοίνωσε «Εθνικό Σχέδιο για την Κλιματική Αλλαγή», με το οποίο δεσμευόταν στον περιορισμό της καταστροφής των δασών, χωρίς όμως να τίθεται κανείς χρονικός ορίζοντας. Ωστόσο, η ανακοίνωση, στις 13 Νοεμβρίου, έφερε πραγματική ανατροπή, καθώς η Βραζιλία υποσχέθηκε την «εθελοντική της δέσμευση» για μείωση έως 39% στις εκπομπές αερίων της σε σχέση με τις προβλέψεις του 2020. Θα τις περιορίσει στο 1,6 δισ. τόνων, αντί για 2,7 δισ. τόνους που προβλέπονται να εκπεμφθούν αν δεν γίνει τίποτε, δηλαδή λιγότερο από τους 2,1 δισ. τόνους που είχαν εκπεμφθεί τη χρονιά - ρεκόρ του 2005 και ελάχιστα περισσότερο από το 1,5 δισ. του 1994. Η χώρα θεωρείται μια από τις μεγαλύτερες χώρες στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, κυρίως λόγω της συστηματικής καταστροφής του Αμαζονίου...
Στην προσπάθειά του να παρασύρει κυρίως τις ΗΠΑ και την Κίνα προς την ίδια κατεύθυνση, ο πρόεδρος Λούλα ντα Σίλβα έχει στο πλευρό του τον Γάλλο πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί, που έχει βάλει για τα καλά το θέμα του περιβάλλοντος στην ατζέντα του.
Ωστόσο η χώρα που έλαμψε δια της απουσίας της από αυτόν τον «χορό» δεσμεύσεων των μεγάλων ρυπαντών ήταν η Ινδία και τούτο παρά το γεγονός ότι, λίγες μόλις μέρες πριν από την έναρξη της διάσκεψης, ο πρωθυπουργός, Μανμοχάν Σινγκ, είχε για πρώτη φορά δηλώσει ότι η χώρα του είναι έτοιμη να υιοθετήσει «φιλόδοξους» στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων, προσθέτοντας πάντως ότι είναι αναγκαίο το «ισότιμο μοίρασμα των ευθυνών». Στις 29 Νοεμβρίου όμως ο Σιάμ Σαράν, επικεφαλής της ινδικής αντιπροσωπείας στη δανική πρωτεύουσα, απέκλειε κάθε δέσμευση της χώρας του σε συγκεκριμένους στόχους.
Πάντως, ενόψει των δύσκολων διαπραγματεύσεων της Κοπεγχάγης, οι χώρες δρουν και συνδυασμένα. Έτσι, οι λεγόμενες αναδυόμενες χώρες, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία, η Νότιος Αφρική, καθώς και το Σουδάν, που προεδρεύει φέτος στον όμιλο των G77, συμφωνούσαν στα τέλη Νοεμβρίου, στο Πεκίνο, σε σειρά «σοβαρών θεμάτων», κυρίως στην «εγκαθίδρυση μια δεύτερης περιόδου δέσμευσης του Πρωτοκόλλου του Κιότο», δηλαδή σε μια παράτασή του, καθώς αυτό δεσμεύει τις χώρες του Βορρά να μειώσουν τις εκπομπές τους.
Από τη συνάντηση αυτή προέκυψαν τέσσερα «μη διαπραγματεύσιμα» σημεία: όχι σε χρονιά ύψιστων εκπομπών αερίων για τις αναπτυσσόμενες χώρες (πρόκειται για το 2020, όπως προτείνει η Διακυβερνητική Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για την κλιματική εξέλιξη), όχι στις αναγκαστικές μειώσεις των εκπομπών των χωρών του Νότου, όχι στον διεθνή έλεγχο των ενεργειών που δεν θα χρηματοδοτήσουν οι πλούσιες χώρες και αναφορά στην τελική διακήρυξη ότι οι βιομηχανικές χώρες δεν θα θέσουν εμπορικό φραγμό, στο όνομα του κλίματος, στις εξαγωγές των αναπτυσσόμενων χωρών. Σε περίπτωση παραβίασης ενός από τα σημεία αυτά, οι χώρες αυτές απειλούν «με συντονισμένη αποχώρησή τους» από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων, όπως τόνισε ο Ινδός υπουργός Περιβάλλοντος, Τζαϊράμ Ράμες.
Ποια θα είναι τελικά η εξέλιξη των διαπραγματεύσεων; Θα υλοποιήσουν οι αναδυόμενες χώρες τις απειλές τους; Η Ινδία θα συνεχίσει να βρίσκεται στο πλευρό του Πεκίνου; Και το τελευταίο θα καταφέρει να εκπροσωπήσει και τις υπόλοιπες ασιατικές χώρες; Για την ιστορία του πράγματος, οι ΗΠΑ κατέχουν τα ηνία στην εκπομπή αερίων διοξειδίου του άνθρακα τον χρόνο ανά κάτοικο: 19 τόνους. Η Ευρώπη ακολουθεί με 10 τόνους, με την Κίνα στους 4,5 και την Ινδία στον 1,2.
