Περίοδος σημαντικών πολιτικών προκλήσεων
Π.Κ. Ιωακειμίδης, Κυριακάτικη Αυγή, Δημοσιευμένο: 2010-01-03
Η Ένωση κυριαρχείται σήμερα από την παρουσία των συντηρητικών πολιτικών δυνάμεων, τόσο σε επίπεδο εθνικών κυβερνήσεων (με εξαιρέσεις) όσο και σε επίπεδο ευρωπαϊκών θεσμών, Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Το ερώτημα «ποιες είναι οι προοπτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2010» τίθεται με επιτακτικότητα και τούτο όχι τόσο επειδή αρχίζει ένας νέος χρόνος αλλά γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση έκλεισε, με τον χρόνο που εξέπνευσε, ένα μεγάλο κεφάλαιο αβεβαιότητας -για τη θεσμική της συγκρότηση και την τύχη της Συνθήκης της Λισσαβώνας. Η Συνθήκη αυτή τέθηκε επιτέλους σε εφαρμογή πριν από ένα μήνα, μετά την τραυματική εμπειρία για την επικύρωσή της. Και έτσι τερματίστηκε η μακρόχρονη περίοδος της «θεσμικής μηχανικής» και θεσμικής αβεβαιότητας για την Ένωση.
Ταυτόχρονα, όμως, άνοιξε μια περίοδος σημαντικών πολιτικών προκλήσεων για την Ένωση και την Ευρώπη γενικότερα, προκλήσεων για τις οποίες οι απαντήσεις θα πρέπει να μορφοποιηθούν μέσα στον χρόνο που αρχίζει. Οι πολιτικές συνθήκες και ισορροπίες κάτω από τις οποίες θα κληθεί η Ένωση να απαντήσει στις προκλήσεις κάθε άλλο παρά ιδιαίτερα ευνοϊκές βέβαια θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν. Η Ένωση κυριαρχείται σήμερα από την παρουσία των συντηρητικών πολιτικών δυνάμεων, τόσο σε επίπεδο εθνικών κυβερνήσεων (με εξαιρέσεις) όσο και σε επίπεδο ευρωπαϊκών θεσμών, Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Και η παρουσία των συντηρητικών δυνάμεων δεν αποκλείεται να ενισχυθεί εάν το Συντηρητικό Κόμμα της Βρετανίας έλθει (όπως προβλέπεται) στην εξουσία στις εκλογές της ερχόμενης άνοιξης.
Το κόμμα αυτό δεν είναι απλά «ευρωσκεπτικιστικό». Είναι βαθύτατα αντιευρωπαϊκό (τουλάχιστον όπως εκφράζεται σήμερα) και επομένως δεν αποκλείεται να ανοίξει μια νέα περίοδος έντονων αντιπαραθέσεων Βρετανίας - Ε.Ε.
Ωστόσο, η κύρια πολιτική πρόκληση που θα αντιμετωπίσει η Ένωση είναι εάν θα μπορέσει να συνθέσει μια δέσμη θεμάτων σε ένα συνεκτικό σχέδιο (project) για την εμβάθυνση της ενοποίησης με δύο βασικούς άξονες αναφοράς: πρώτον, να αναθερμάνει το ενδιαφέρον της ευρωπαϊκής κοινωνίας και των πολιτών για την ενοποίηση (κάτι που απέτυχε να κάνει η Συνθήκη της Λισσαβώνας) και δεύτερον να καταφέρει να εμφανισθεί στο διεθνές σύστημα ως ένας περισσότερο αποτελεσματικός και πειστικός συντελεστής, και ιδιαίτερα ως παράγων για την επίλυση συγκρούσεων στην άμεση περιφέρειά της (Μ. Ανατολή, Καύκασος κ.ά.).
Στη δέσμη των θεμάτων περιλαμβάνονται η προώθηση της διαδικασίας «κανονιστικής εμπλαισίωσης» της ευρωπαϊκής οικονομίας προκειμένου να διασφαλισθούν αφενός οι προοπτικές της ανάκαμψης με απασχόληση και αφετέρου να αποφευχθεί η επανάληψη μιας νέας κρίσης στο άμεσο μέλλον, αλλά και θέματα με ιδιαίτερη πολιτική σημασία, όπως: η έναρξη της διαδικασίας για την αναθεώρηση των πολιτικών και του προϋπολογισμού της Ένωσης (policy and budget review) και η αναθεώρηση / επέκταση της «στρατηγικής της Λισσαβώνας» για την ευρωπαϊκή οικονομία -του δεκαετούς δηλαδή προγράμματος διαρθρωτικών αλλαγών που ξεκίνησε το 2000, αλλά που κάθε άλλο παρά απέδωσε τα αναμενόμενα («να αναδείξει την ευρωπαϊκή οικονομία στην πλέον ανταγωνιστική οικονομία της γνώσης με κοινωνική συνοχή και πλήρη απασχόληση»).
Στο εξωτερικό μέτωπο η Ένωση θα έχει ως μία κύρια προτεραιότητα την αποσαφήνιση (και ανάπτυξη) των σχέσεών της με τη Ρωσία -σχέσεων που βρίσκονται σε μάλλον χαοτική κατάσταση με επιμέρους χώρες (π.χ. Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία) προωθώντας διμερείς, προνομιακές συμφωνίες ιδιαίτερα στον ενεργειακό τομέα.
Παράλληλα οι σχέσεις με τις ΗΠΑ αλλά και τις αναδυόμενες υπερδυνάμεις (Κίνα, Ινδία, Βραζιλία) αλλά και η διαχείριση επικίνδυνων δυνητικά κρίσεων (Ιράν, Αφγανιστάν) θα προσφέρουν το πεδίο στο οποίο θα δοκιμασθούν οι νέοι θεσμοί, διαδικασίες και πρόσωπα που προέκυψαν από τη Συνθήκη της Λισσαβώνας (πρόεδρος Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ύπατος εκπρόσωπος / υπουργός Εξωτερικών , Διπλωματική Υπηρεσία Ε.Ε.).
Ακόμη το 2010 δεν αποκλείεται να αποδειχθεί κρίσιμο έτος για τη διαδικασία διεύρυνσης της Ένωσης, ιδιαίτερα με τις χώρες των Δ. Βαλκανίων και βεβαίως την Τουρκία.
Με λίγα λόγια η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μετακινήσει την προσοχή της μέσα στο 2010 από τους θεσμούς στις πολιτικές. Αλλά το κατά πόσο θα μπορέσει, όπως προαναφέραμε, να συγκροτήσει ένα κοινωνικά πειστικό σχέδιο για την ευρωπαϊκή ενοποίηση με τη νομιμοποιητική εμβέλεια που απαιτείται παραμένει ένα ερωτηματικό αλλά και μεγάλη πρόκληση…
Το ερώτημα «ποιες είναι οι προοπτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2010» τίθεται με επιτακτικότητα και τούτο όχι τόσο επειδή αρχίζει ένας νέος χρόνος αλλά γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση έκλεισε, με τον χρόνο που εξέπνευσε, ένα μεγάλο κεφάλαιο αβεβαιότητας -για τη θεσμική της συγκρότηση και την τύχη της Συνθήκης της Λισσαβώνας. Η Συνθήκη αυτή τέθηκε επιτέλους σε εφαρμογή πριν από ένα μήνα, μετά την τραυματική εμπειρία για την επικύρωσή της. Και έτσι τερματίστηκε η μακρόχρονη περίοδος της «θεσμικής μηχανικής» και θεσμικής αβεβαιότητας για την Ένωση.
Ταυτόχρονα, όμως, άνοιξε μια περίοδος σημαντικών πολιτικών προκλήσεων για την Ένωση και την Ευρώπη γενικότερα, προκλήσεων για τις οποίες οι απαντήσεις θα πρέπει να μορφοποιηθούν μέσα στον χρόνο που αρχίζει. Οι πολιτικές συνθήκες και ισορροπίες κάτω από τις οποίες θα κληθεί η Ένωση να απαντήσει στις προκλήσεις κάθε άλλο παρά ιδιαίτερα ευνοϊκές βέβαια θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν. Η Ένωση κυριαρχείται σήμερα από την παρουσία των συντηρητικών πολιτικών δυνάμεων, τόσο σε επίπεδο εθνικών κυβερνήσεων (με εξαιρέσεις) όσο και σε επίπεδο ευρωπαϊκών θεσμών, Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Και η παρουσία των συντηρητικών δυνάμεων δεν αποκλείεται να ενισχυθεί εάν το Συντηρητικό Κόμμα της Βρετανίας έλθει (όπως προβλέπεται) στην εξουσία στις εκλογές της ερχόμενης άνοιξης.
Το κόμμα αυτό δεν είναι απλά «ευρωσκεπτικιστικό». Είναι βαθύτατα αντιευρωπαϊκό (τουλάχιστον όπως εκφράζεται σήμερα) και επομένως δεν αποκλείεται να ανοίξει μια νέα περίοδος έντονων αντιπαραθέσεων Βρετανίας - Ε.Ε.
Ωστόσο, η κύρια πολιτική πρόκληση που θα αντιμετωπίσει η Ένωση είναι εάν θα μπορέσει να συνθέσει μια δέσμη θεμάτων σε ένα συνεκτικό σχέδιο (project) για την εμβάθυνση της ενοποίησης με δύο βασικούς άξονες αναφοράς: πρώτον, να αναθερμάνει το ενδιαφέρον της ευρωπαϊκής κοινωνίας και των πολιτών για την ενοποίηση (κάτι που απέτυχε να κάνει η Συνθήκη της Λισσαβώνας) και δεύτερον να καταφέρει να εμφανισθεί στο διεθνές σύστημα ως ένας περισσότερο αποτελεσματικός και πειστικός συντελεστής, και ιδιαίτερα ως παράγων για την επίλυση συγκρούσεων στην άμεση περιφέρειά της (Μ. Ανατολή, Καύκασος κ.ά.).
Στη δέσμη των θεμάτων περιλαμβάνονται η προώθηση της διαδικασίας «κανονιστικής εμπλαισίωσης» της ευρωπαϊκής οικονομίας προκειμένου να διασφαλισθούν αφενός οι προοπτικές της ανάκαμψης με απασχόληση και αφετέρου να αποφευχθεί η επανάληψη μιας νέας κρίσης στο άμεσο μέλλον, αλλά και θέματα με ιδιαίτερη πολιτική σημασία, όπως: η έναρξη της διαδικασίας για την αναθεώρηση των πολιτικών και του προϋπολογισμού της Ένωσης (policy and budget review) και η αναθεώρηση / επέκταση της «στρατηγικής της Λισσαβώνας» για την ευρωπαϊκή οικονομία -του δεκαετούς δηλαδή προγράμματος διαρθρωτικών αλλαγών που ξεκίνησε το 2000, αλλά που κάθε άλλο παρά απέδωσε τα αναμενόμενα («να αναδείξει την ευρωπαϊκή οικονομία στην πλέον ανταγωνιστική οικονομία της γνώσης με κοινωνική συνοχή και πλήρη απασχόληση»).
Στο εξωτερικό μέτωπο η Ένωση θα έχει ως μία κύρια προτεραιότητα την αποσαφήνιση (και ανάπτυξη) των σχέσεών της με τη Ρωσία -σχέσεων που βρίσκονται σε μάλλον χαοτική κατάσταση με επιμέρους χώρες (π.χ. Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία) προωθώντας διμερείς, προνομιακές συμφωνίες ιδιαίτερα στον ενεργειακό τομέα.
Παράλληλα οι σχέσεις με τις ΗΠΑ αλλά και τις αναδυόμενες υπερδυνάμεις (Κίνα, Ινδία, Βραζιλία) αλλά και η διαχείριση επικίνδυνων δυνητικά κρίσεων (Ιράν, Αφγανιστάν) θα προσφέρουν το πεδίο στο οποίο θα δοκιμασθούν οι νέοι θεσμοί, διαδικασίες και πρόσωπα που προέκυψαν από τη Συνθήκη της Λισσαβώνας (πρόεδρος Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ύπατος εκπρόσωπος / υπουργός Εξωτερικών , Διπλωματική Υπηρεσία Ε.Ε.).
Ακόμη το 2010 δεν αποκλείεται να αποδειχθεί κρίσιμο έτος για τη διαδικασία διεύρυνσης της Ένωσης, ιδιαίτερα με τις χώρες των Δ. Βαλκανίων και βεβαίως την Τουρκία.
Με λίγα λόγια η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μετακινήσει την προσοχή της μέσα στο 2010 από τους θεσμούς στις πολιτικές. Αλλά το κατά πόσο θα μπορέσει, όπως προαναφέραμε, να συγκροτήσει ένα κοινωνικά πειστικό σχέδιο για την ευρωπαϊκή ενοποίηση με τη νομιμοποιητική εμβέλεια που απαιτείται παραμένει ένα ερωτηματικό αλλά και μεγάλη πρόκληση…
