Σκιαμαχίες στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ

Οι τελευταίες αποφάσεις της Ε.Ε. σε στάθμη υπουργών και σε στάθμη κορυφής επιβεβαίωσαν την από καιρό ορατή αβεβαιότητα του ενταξιακού μέλλοντος της Τουρκίας. To πάγωμα των οκτώ κεφαλαίων από το σύνολο των 35 που αποτελούν το αντικείμενο των διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Τουρκίας ισοδυναμεί με κυρώσεις, παρ’ ότι δεν επιφέρει την αναστολή των διαδικασιών. Η υποψήφια αυτή χώρα δεν αθέτησε μόνο ρητή συμβατική υποχρέωση. Αγνόησε την προέχουσα σημασία την οποία η ΕΕ αποδίδει στην ομαλή λειτουργία της ως κοινότητα οικονομικών και εμπορικών συμφερόντων. Η απαγόρευση σε ένα πλοίο υπό κυπριακή σημαία να ξεφορτώσει, λ.χ. στη Σμύρνη, αγαθά παραγόμενα στις χώρες-μέλη της EE εξεγείρει την κοινοτική οικονομική συνείδηση πολύ εντονότερα απ’ ό,τι άλλες επιλήψιμες συμπεριφορές, μη συμβατικού ή απλά πολιτικότερου χαρακτήρα. Ως προς αυτές η ΕΕ μπορεί να επιδείξει κάποια ελαστικότητα χάριν του μείζονος σκοπού της εξεύρεσης λύσεων μέσω διαλόγου και ειρηνικών διαπραγματεύσεων. Αυτή είναι η λογική των Ηνωμένων Εθνών και αυτήν ακολουθεί η ΕΕ όσον αφορά λ.χ. τη συνεχιζόμενη κατοχή κυπριακού εδάφους από τουρκικά στρατεύματα.

Από τη λογική αυτή διαπνέονταν οι ενωσιακές πρωτοβουλίες της Φινλανδίας κυρίως, που αναπτύχθηκαν για την υπέρβαση μιας κρίσης που εκδηλώνεται σε δύο ανεξάρτητα μεταξύ τους μέτωπα. Εκείνο της μη εφαρμογής από την Τουρκία των όρων της τελωνειακής ένωσης με τα δέκα νέα κράτη-μέλη της EE και εκείνο της μη βελτίωσης των οικονομικών συνθηκών που ενδιαφέρουν την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Η Τουρκία συνδέει τα δύο ζητήματα, πράγμα τυπικά μη αποδεκτό, ενώ η φινλανδική προεδρία, ενεργώντας πολιτικότερα, απέβλεπε αφενός στο να μην ανασταλούν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας και αφετέρου να προωθήσει μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης μεταξύ των ελεύθερων και των κατεχόμενων περιοχών στην Κύπρο.

Αν υπήρχε η απαραίτητη πολιτική βούληση ώστε να καρποφορήσει η φινλανδική πρωτοβουλία θα είχε γίνει ένα αποφασιστικό βήμα προς διάσπαση των σημερινών αδιεξόδων, τουλάχιστον στο Κυπριακό.

Η παλαιότερη έκκληση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ «... να αρθούν οι μη αναγκαίοι περιορισμοί και τα εμπόδια που έχουν αποτέλεσμα την απομόνωση των Τουρκοκυπρίων και την παρεμπόδιση της ανάπτυξής τους...» με τη σαφή διευκρίνιση «... όχι με σκοπό τη (χωριστή) αναγνώριση ή τη ενθάρρυνση της απόσχισης» περιέργως αντιμετωπίζεται από τη Λευκωσία σχεδόν σαν ανάθεμα. Και όμως η απελευθέρωση του εμπορίου από τα Κατεχόμενα προς τις χώρες της EE, το άνοιγμα του λιμανιού της Αμμοχώστου ακόμη και το άνοιγμα του σήμερα παράνομου αεροδρομίου της Τύμπου θα μπορούσαν να συμφωνηθούν με την ενεργοποίηση του σχετικού κανονισμού της EE, την ανάθεση διαχειριστικού ρόλου στο Τουρκοκυπριακό Εμπορικό Επιμελητήριο, με την εφαρμογή μεταβατικού χαρακτήρα διαχειριστικών αρμοδιοτήτων σε τοπικά όργανα ή σε διεθνείς οργανισμούς όπως ο ΟΗΕ, η ΕΕ, ακόμη και ο ICAO, με συνάρτηση των προσωρινών αυτών ρυθμίσεων στη μία και μοναδική κυριαρχία της Κύπρου.

Η Λευκωσία διατείνεται ότι τέτοια μέτρα θα προκαλέσουν την πολιτική αναβάθμιση των Κατεχομένων. Δεν φαίνεται να έχει διαμορφώσει μια νέα στρατηγική που να βασίζεται στην πολλαπλώς επιβεβαιωμένη ενότητα της χώρας, πλην άλλων και διότι η συνθήκη ένταξής της στην ΕΕ θεσπίζει ότι το σύνολο της Κύπρου είναι μέλος της EE, όχι μέρος αυτής, ενώ η εφαρμογή του ενωσιακού «κεκτημένου» τελεί υπό αναστολή στις περιοχές που δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχο της κυπριακής κυβέρνησης.

Από την πλευρά της Τουρκίας, n αδιαλλαξία της δεν επέτρεψε να αναπτυχθεί το άλλο σκέλος της μεσολαβητικής πρωτοβουλίας, σύμφωνα με την οποία το Βαρώσι, η νεκρή πόλη δίπλα στην Αμμόχωστο, θα αποδιδόταν στους Ελληνοκύπριους κατοίκους της και ταυτόχρονα θα απομακρυνόταν από την περιοχή ο τουρκικός στρατός, ώστε να εξασφαλίζεται η ελεύθερη πρόσβαση και το ξεκίνημα της ανοικοδόμησης.

Η δογματική περιχαράκωση των άμεσα ενδιαφερομένων μερών εμπόδισε τη σύγκλιση σε ζητήματα που αποτελούν μέρος του συνόλου του κυπριακού προβλήματος. Τα ζητήματα αυτά αγγίζουν, μερικώς το καθένα, την ενότητα της κυπριακής οικονομίας, την εδαφική πτυχή μιας δικοινοτικής-διζωνικής ομοσπονδιακής λύσης, την απομάκρυνση του στρατού κατοχής.

Πολιτικές σκοπιμότητες, οι οποίες συνδέονται και με τα εκλογικά προγράμματα μέσα στο 2007 και το 2008 στην Τουρκία και στην Κύπρο, οδήγησαν σε ακινησία τις μεσολαβητικές προσπάθειες εξόδου από τα αδιέξοδα. Ωσάν να μην είναι ορατό, μέσα στη λογική των Ηνωμένων Εθνών, ότι η ομαλή εξέλιξη της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας προς την EE επιδρά και στην επανένωση της Κύπρου, όπως και το αντίστροφο, ότι η προοπτική επανένωσης της Κύπρου ενισχύει την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας. Εκτός αν βέβαια αν και στις δύο χώρες απορρίπτονται οι αντίστοιχοι στόχοι.

Αλλά τότε, να μας το πουν.