Και τώρα πρόγραμμα σταθερότητας!

Τις αδρές γραμμές του προγράμματος σταθερότητας και ανάπτυξης της Ελλάδας ετοιμάζεται να παρουσιάσει από Δευτέρα ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου. Και θα πρέπει να αναφερθεί σε πολύ πιο συγκεκριμένες δεσμεύσεις για δραστική και πάγια μείωση των δημοσίων δαπανών, από το 2010 αλλά και για τα επόμενα χρόνια, από όσες έχουμε ακούσει έως τώρα.

Μέχρι και την περασμένη Κυριακή ακόμα, όλοι, ενημερωμένοι πολιτικοί παράγοντες και οικονομικοί αναλυτές, εντός της χώρας αλλά και στο εξωτερικό, είχαν την εντύπωση ότι επείγει μεν εξαιρετικά η χώρα μας να παρουσιάσει ένα ολοκληρωμένο και πειστικό σχέδιο για την εξυγίανση των δημοσίων οικονομικών, αλλά ότι διαθέτει ακόμα ένα ελάχιστο χρονικό περιθώριο, ως τα μέσα προς τέλη Ιανουαρίου, για να το πράξει. Όμως η υποβάθμιση του ελληνικού δημοσίου χρέους την Τρίτη από τον οίκο αξιολόγησης Fitch και οι ραγδαίες αλυσιδωτές εξελίξεις που προκάλεσε, όχι μόνο ως προς την Ελλάδα, αλλά σε ευρωπαϊκή και σε παγκόσμια κλίμακα, εκμηδένισε κάθε χρονικό περιθώριο.

Χαρακτηριστικός είναι ο κύριος πρωτοσέλιδος τίτλος της Le Monde χθες: «Νέες απειλές βαραίνουν στην παγκόσμια ανάκαμψη». Και αμέσως από κάτω: «Ελλάδα, Ιρλανδία, Ισπανία, Βαλτικές χώρες, Πορτογαλία: Μια σειρά κράτη αντιμετωπίζουν τεράστιες χρηματοπιστωτικές δυσκολίες. Ορισμένοι εμπειρογνώμονες φοβούνται ότι το 2010 θα σφραγισθεί από διακοπή της ανάκαμψης και από μια απότομη πτώση της οικονομικής δραστηριότητας.» Και πρόκειται, βέβαια, για εφημερίδα που ούτε προς την κίτρινη κινδυνολογία ρέπει, ούτε τους κερδοσκόπους ανά τις αγορές εκφράζει.

Λίγο ωφελεί η εύλογη - από τη δική μας σκοπιά - ένσταση, πώς είναι δυνατό να θέτει σε κίνδυνο τη σταθερότητα του ευρώ η ελληνική οικονομία όταν αντιπροσωπεύει μόλις το 2,7% του συνολικού ΑΕΠ της Ευρωζώνης. Όπως δεν ωφέλησε η διαμαρτυρία του Ισπανού πρωθυπουργού Λουίς Θαπατέρο ότι το δημόσιο χρέος της χώρας του δεν έχει υπερβεί το 65% του ΑΕΠ και είναι χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ή καν ο νέος προϋπολογισμός της Ιρλανδίας που κατατέθηκε την Τετάρτη με δραστικές περικοπές δαπανών (αφού προηγουμένως είχε ανατραπεί η συμφωνία της κυβέρνησης με τα συνδικάτα για τη χορήγηση δωδεκαήμερης άδειας άνευ αποδοχών στους δημοσίους υπαλλήλους, ως μέτρο περιορισμού της δαπάνης, για την οποία γράφαμε την περασμένη Κυριακή, και επιβλήθηκαν νέες μειώσεις στους μισθούς). Στις συνθήκες της γενικότερης χρηματοπιστωτικής αστάθειας παγκοσμίως και των τεράστιων δανειακών αναγκών των κρατών που με δημόσιους πόρους αντιμετώπισαν την κρίση, το κόστος δανεισμού αυξήθηκε σε όλες τις χώρες που θεωρούνται «ευάλωτες».

Η υποβάθμιση της Ελλάδας από την Fitch εξαπέλυσε ένα ντόμινο, μέσα σε έναν καταιγισμό δημοσιευμάτων στο διεθνή Τύπο, όπου προτασσόταν η χώρα μας και οι δυσκολίες της, κάποτε πολύ απαξιωτικά, αλλά συχνά γινόταν λόγος για PIGS - λέξη που στα αγγλικά σημαίνει «γουρούνια», ενώ απαρτίζεται από τα αρχικά των χωρών Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ελλάδα και Ισπανία. Έμεινε έτσι ο Ιρλανδός πρωθυπουργός Μπράιαν Κόουαν να βεβαιώνει τους ομολόγους του στις Βρυξέλλες ότι το κόστος δανεισμού της χώρας του θα υποχωρήσει όταν οι διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές θα αφομοιώσουν το νέο προϋπολογισμό του...

Το «ελληνικό πρόβλημα» στις Βρυξέλλες

Στις Βρυξέλλες, το «ελληνικό πρόβλημα» με τις ευρύτερες επιπτώσεις του επισκίασε την πρώτη μέρα, Πέμπτη, το κύριο θέμα της διήμερης συνόδου κορυφής των 27 που ήταν η ευρωπαϊκή πολιτική για το κλίμα, ενόψει της Κοπενχάγης. Κοινός παρονομαστής όλων των δηλώσεων των ηγετών, από τη Μέρκελ μέχρι τον Γιουνκέρ, τον Μπαρόσο, το Σαρκοζί, το Σουηδό προεδρεύοντα Φρέντρικ Ράινφελντ κ.ά., όπως και του ίδιου του Έλληνα πρωθυπουργού, ήταν ότι η Ελλάδα ως μέλος της Ευρωζώνης δεν πρόκειται να χρεοκοπήσει, αλλά ότι πρέπει να πάρει πραγματικά αποτελεσματικά μέτρα σε εθνικό επίπεδο για να εξυγιάνει τα δημόσια οικονομικά της - και θα τα πάρει, διαβεβαίωσε ο κ. Παπανδρέου.

Ανεπίσημα διευκρινιζόταν με επιμονή ότι η συνθήκη του Μάαστριχτ απαγορεύει στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να δανείζει απευθείας κράτη, ενώ δεν προβλέπει κανένα μηχανισμό για τη στήριξη μελών της Ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην αναχρηματοδότηση του χρέους τους. Και ενώ δεν έχει αποκλειστεί απολύτως, αν τα πράγματα φτάσουν στο απροχώρητο, να γίνει κάποια παρέμβαση εκ μέρους των δύο ισχυρότερων οικονομιών ιδίως, της Γαλλίας και της Γερμανίας, ήταν πολύ σαφές στη διάρκεια της διήμερης συνόδου ότι καμία τέτοια προθυμία δεν υπάρχει στην παρούσα φάση. Άφθονα ήταν άλλωστε τα δηλητηριώδη σχόλια, στο γερμανικό Τύπο προπάντων, ότι οι Έλληνες ξόδευαν αλόγιστα τόσα χρόνια με δανεικά και θα πρέπει τώρα μόνοι τους να συγυρίσουν τα οικονομικά τους, όχι να φορτώσουν το πρόβλημά τους στους Γερμανούς ή τους Ολλανδούς φορολογούμενους, ενώ η Le Monde στο κύριο άρθρο της την Πέμπτη έγραφε για «ελληνική δοκιμή» της συνοχής της Ευρωζώνης. Η γαλλική εφημερίδα στο χθεσινό της ρεπορτάζ συμπύκνωνε το συμπέρασμα της συνόδου σε μια δήλωση που είχε ετοιμαστεί με πρωτοβουλία του προέδρου της Ευρωομάδας Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ και θα καλούσε την Ελλάδα να πάρει συμπληρωματικά μέτρα από το 2010 και αμέσως επίσης να προωθήσει ένα ευρύ πρόγραμμα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων βάσει συστάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς όσα έχουν ανακοινωθεί έως τώρα από την κυβέρνηση είναι «επιμέρους».

«Δεν είμαστε στο χείλος του γκρεμού»;

Όλη την περασμένη εβδομάδα το spread των ελληνικών ομολόγων κινείτο αρκετά πάνω από τις 200 μονάδες βάσης, για να υποχωρήσει κάπως την Παρασκευή μετά τις δηλώσεις των Ευρωπαίων ηγετών, αλλά και του Έλληνα πρωθυπουργού ότι θα προχωρήσει σε «επώδυνα μέτρα». Αυτή η φοβερή χρονική πίεση όμως από τις «αγορές», από τους Ευρωπαίους ηγέτες, αλλά και από ορισμένους εγχώριους σχολιαστές, η κυβέρνηση να εξαγγείλει από αύριο και να αρχίσει αμέσως να εφαρμόζει τα μεσοπρόθεσμα αποτελεσματικά μέτρα για τη μείωση του ελλείμματος και του χρέους αντιβαίνει στην ίδια τη λογική των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Διότι προϋπόθεση για να φέρουν αποτελέσματα οι μεταρρυθμίσεις είναι να έχουν σχεδιαστεί καλά και να έχουν εξασφαλίσει μια ελάχιστη κοινωνική αποδοχή. Και αυτό δεν προλαβαίνει να γίνει μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο...

Τόσο σύντομα μόνο «παγώματα» ή περικοπές μισθών, συντάξεων και άλλων κοινωνικών δαπανών μπορούν να επιβληθούν, μέτρα που θα επιδείνωναν την κρίση και θέλησε προχθές ξανά να αποκλείσει ο κ. Παπανδρέου. Μήπως θα έπρεπε όμως να μας ανησυχήσει η διευκρίνιση που πρόσθεσε; «Αν ήμασταν στο χείλος του γκρεμού θα κόβαμε και στο μισό τους μισθούς», είπε, «δεν είμαστε εκεί, δίνω μάχη για να μη φτάσουμε εκεί». Και εύλογα διερωτήθηκε «ο μισθωτός είναι το πρόβλημα της οικονομίας στη χώρα μας ή η μεγάλη σπατάλη;». Μόνο που αυτή η σπατάλη - και η διαφθορά για την οποία μίλησε με μεγάλη έμφαση στους Ευρωπαίους εταίρους ο Έλληνας πρωθυπουργός, δίνοντας τίτλο στους Financial Times - δεν έχει μέχρις ώρας εντοπιστεί συγκεκριμένα για να κοπεί με το μαχαίρι..