Η «Liberation» χωρίς τον Ζυλί

Γύρισε λοιπόν η «Λιμπερασιόν» τη σελίδα Ζυλί. Τη σελίδα του ιδρυτή της, του εμπνευστή της, του εκπροσώπου της, αυτής ακόμη της εικόνας της, γιατί ο Σερζ Ζυλί ενσάρκωνε την εφημερίδα «του». «Εγκαταλείπω τη "Λιμπερασιόν" γιατί είναι το τελευταίο που μπορώ να κάνω για να επιβιώσουν αυτή η επιχείρηση και αυτή η ομάδα και να συνεχίσουν χρόνο με τον χρόνο να εκδίδουν μία από τις πιο όμορφες εφημερίδες». Αυτά έγραφε στο τελευταίο άρθρο του.

Δεν είναι εδώ ο τόπος για να αναλυθεί το διαζύγιο του εκδότη της «Λιμπέ» με τον βασικό μέτοχο, τον Εντουαρντ ντε Ρότσιλντ. Ούτε βέβαια είναι δυνατόν να εξηγηθούν τα οικονομικά προβλήματα που ταλαιπωρούν τον ημερήσιο γαλλικό Τύπο στο σύνολό του. Απλώς θέλω να απευθύνω στον Ζυλί συναδελφικές ευχαριστίες. Και όχι τόσο στον άνθρωπο όσο στο έργο του.

Γιατί δεν μπορεί εύκολα ο κάθε δημοσιογράφος να επινοήσει μια εφημερίδα -και μάλιστα εφημερίδα καθημερινή- και να ξαναεφεύρει το επάγγελμά του. Ο Ιμπέρ Μπεβ Μερί στον «Μοντ» και ο Πιερ Λαζαρέφ στη «Φρανς-Σουάρ» ήξεραν λίγο μετά τον πόλεμο να φέρουν εις πέρας αυτή την ιδιαίτερη συλλογική περιπέτεια, να μετατρέπουν την εφημερίδα τους στον πιο ευαίσθητο σεισμογράφο της εποχής τους και πολύ περισσότερο να την κάνουν πηγή μάθησης για μια γενιά αλλά και για τις επόμενες που μάθαιναν να διαβάζουν, να κατανοούν και να πιάνουν τον παλμό του παρόντος χρόνου.

Αυτήν ακριβώς την αλχημεία ανανέωσε ο Ζυλί με τη «Λιμπερασιόν». Από το 1973, στα ταραγμένα και προκλητικά χρόνια μετά το ’68, όταν η «Λιμπέ» υπερασπιζόταν στο περιθώριο των θεσμών και εναντίον τους τα δικαιώματα του λαού, «των από κάτω» κατά μία έκφραση την οποία στη συνέχεια χρησιμοποίησαν και άλλοι. To 1981 η εφημερίδα ενηλικιώνεται και με πλήρη επαγγελματική συνείδηση προσελκύει διαφήμιση και μαικήνες, για να παντρέψει δεξιοτεχνικά την πολιτιστική επανάσταση της εφηβείας της με τη ραγδαία ανάπτυξη του «εκσυγχρονισμού» και της εξουσίας. Τέλος, τη δεκαετία του ’90, προτού αποτύχει, φιλοδοξεί να φέρει την επανάσταση στον Τύπο επινοώντας τη «σφαιρική εφημερίδα».

Παρά τις αντιρρήσεις, τις διαφωνίες και τις απορρίψεις, τα τελευταία 30 χρόνια η «Λιμπερασιόν-Ζυλί» υπήρξε καταπληκτικό κίνητρο για τους άλλους. Η θρασύτητα και οι ανταρσίες της, η ελευθερία στο γράψιμο, η αθυροστομία της, ακόμη και οι αντιφάσεις της και οι ευαισθησίες της για όλους τους πρωτοπόρους και τους απόκληρους, για αυτούς που δεν έχουν ούτε ταυτότητα ούτε πατρίδα ούτε σύνορα, η μανία της να υποστηρίζει ακόμη και τα πιο απίθανα αιτήματα, όλα αυτά δημιούργησαν έναν νέο τρόπο γραφής, ένα νέο τρόπο θεώρησης των πραγμάτων. Και μας επέβαλαν πολλές φορές να αναθεωρήσουμε τον παλιό κόσμο, για να μην πούμε τον παλιό «Μοντ».

Οι γκρινιάρηδες και οι ζηλιάρηδες θα πουν ότι ο Ζυλί δεν ήξερε ή δεν ήθελε να περνάει εγκαίρως τους σταθμούς. Στη δεκαετία του ’90 δεν κατάφερε να γοητεύσει τις νέες γενιές. Έβλεπε τους αναγνώστες του να γερνούν μαζί του. Δεν κατάφερε να αντιληφθεί τη συνεχώς αυξανόμενη απόσταση που τον χώριζε από τη σύνταξη της εφημερίδας, μέχρι που έφτασαν οι συνεργάτες του να του γυρίσουν την πλάτη πριν από μερικούς μήνες. Ίσως. Σίγουρα. Τίποτε άλλο δεν θα μπορούσαν να του στερήσουν. Και πάνω από όλα το ταλέντο.

Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τη «Λιμπερασιόν» χωρίς τον Ζυλί. Θα πρέπει να παραδεχθούμε ωστόσο ότι κανένας δεν είναι αναντικατάστατος. Και να ελπίζουμε ότι αυτό το νέο ξεκίνημα δεν θα μας κάνει να βρεθούμε ένα πρωί σε έναν κόσμο χωρίς «Λιμπερασιόν»