Η γερμανική απουσία από την Ευρώπη

Γιατί το Βερολίνο δεν θέλει να παίξει τον ρόλο που του αναλογεί στην κρίσιμη στιγμή για την ευρωζώνη.

Κάτι πολύ παράξενο έχει συμβεί στον πολιτικό χάρτη της Ευρώπης. Μια τεράστια τρύπα έχει ανοίξει με σύνορα τη Δανία στον Βορρά, την Πολωνία και τη Δημοκρατία της Τσεχίας στα ανατολικά, τη Γαλλία, την Ελβετία και την Αυστρία στον Νότο και τις χώρες της Μπενελούξ στα δυτικά- μια τρύπα που έχει το σχήμα και το μέγεθος της Γερμανίας.

Δεν πέρασαν ούτε έξι μήνες από την ημέρα που η Ανγκελα Μέρκελ οδήγησε το κεντροδεξιό CDU στη νίκη, εν μέσω εκτεταμένων θρηνωδιών εκείνων που θεωρούν ότι το κέρδος της Γερμανίας είναι απώλεια για την Ευρώπη. Συνεχίζοντας το έργο της ως καγκελαρίου έχασε την υποψηφιότητα για τη νέου τύπου προεδρία της Ευρώπης, θέση για την οποία εθεωρείτο ως η καταλληλότερη από πάσης απόψεως. Το μόνο παρήγορο ήταν ότι οι μεταρρυθμίσεις που προβλέπονται στη Συνθήκη της Λισαβόνας θα έχουν προλάβει να θεσμοθετηθούν προτού νιώσει ελεύθερη η κυρία Μέρκελ να οδηγήσει την Ευρώπη σε υψηλότερους στόχους.

Από μια άποψη το φοβερό της εξάμηνο αποτελεί λαμπρό παράδειγμα για το πόσο προσεκτικός πρέπει να είναι κανείς ως προς τις επιδιώξεις του. Η νίκη της κυρίας Μέρκελ τον περασμένο Σεπτέμβριο στις εκλογές κερδήθηκε με σκληρό αγώνα. Δεν κατάφερε να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση, αλλά τουλάχιστον έστησε τον συνασπισμό για τον οποίο είχε αγωνισθεί, με τους υπέρμαχους του φιλελευθερισμού Ελεύθερους Δημοκράτες, από τους οποίους ξεκίνησαν ορισμένα από τα προβλήματά της.

Ο αρχηγός τους Γκίντο Βεστερβέλε δεν έχει κυβερνητική πείρα και το κόμμα του είχε παραμείνει εκτός εξουσίας επί μία δεκαετία και πλέον. Η απρόσμενη εκλογική επιτυχία τού έχει δώσει άλλον αέρα και τώρα αυξάνει τις απαιτήσεις του: θέλει περισσότερους ανθρώπους του στην κυβέρνηση και περισσότερο σεβασμό στην πολιτική που προτείνεικαι η κυρία Μέρκελ είναι υποχρεωμένη να δέχεται αυτά που υπό διαφορετικές συνθήκες θα είχε απορρίψει ασυζητητί.

Θα όφειλε ίσως η καγκελάριος να επιδιώξει καλύτερες προσωπικές σχέσεις με τον κ. Βεστερβέλε. Εκείνος όμως έχει τέτοιες τάσεις αυτοπροβολής ώστε ενίοτε την κάνει να χάνει την παροιμιώδη ψυχραιμία της, όπως τις προάλλες που δεν μπόρεσε να κρύψει την οργή της μετά τις δηλώσεις του συμμάχου της, ο οποίος επέκρινε δριμύτατα την εμμονή της στο «δίχτυ κοινωνικής προστασίας». Κυκλοφορούν ακόμη και φήμες ότι η καγκελάριος έχει αρχίσει να «φλερτάρει» με τους Πράσινους. Ως πρώην υπουργός Περιβάλλοντος, η κυρία Μέρκελ διατηρεί τις «πράσινες» ευαισθησίες της και βέβαια οι παράδοξες συμμαχίες δεν λείπουν από τη Γερμανία, ιδίως σε επίπεδο τοπικών κυβερνήσεων. Δεν αποκλείεται η καγκελάριος, ως πρώην Ανατολικογερμανίδα, να έχει παρεξηγήσει την ίδια της την όρεξη για την ελεύθερη αγορά. Ή μήπως πρόκειται για εκδήλωση καθαρού πολιτικού ενστίκτου; Ισως βλέπει ότι οι ακραίες προτάσεις των Ελεύθερων Δημοκρατών δεν αρμόζουν σε δύσκολους καιρούς.

Υστερα από μισό χρόνο διακυβέρνησης έχει γίνει σαφές ότι η καγκελάριος δεν συμπαθεί πια τόσο πολύ τον συνασπισμό για τον οποίο αγωνίστηκε. Γι΄ αυτό της συγχωρούνται κάποιες νοσταλγικές ματιές που ρίχνει στους παλιούς συνεργάτες της, τους Σοσιαλδημοκράτες, και κυρίως στον Φραντς-Βάλτερ Σταϊνμάγερ. Ο προηγούμενος κυβερνητικός συνασπισμός φαινόταν σταθερός, ανταγωνιστικός και αποτελεσματικός και γι΄ αυτό είχε ενισχυθεί το διεθνές κύρος της Γερμανίας. Ο σημερινός συνασπισμός φαίνεται ασταθής, διαιρεμένος και εσωστρεφής. Ανάλογα έχει αλλάξει και η εικόνα της Γερμανίας στο εξωτερικό. Αυτό όμως είναι και αποτέλεσμα κακής συγκυρίας. Στην πρώτη της θητεία η κυρία Μέρκελ κατάφερε να αντιμετωπίσει επιτυχώς την παγκόσμια οικονομική κρίση. Τώρα όμως η κρίση πλήττει την ευρωζώνη, όπου ο ρόλος της Γερμανίας, ως της μεγαλύτερης και πιο ισχυρής οικονομίας, είναι κεντρικός. Αλλά η ίδια η Γερμανία δεν είναι διατεθειμένη να αναλάβει αυτόν τον ρόλο και προτιμά να δρα ως απλό μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το να σπεύσει σε βοήθεια της σπάταλης Ελλάδας δεν θα άρεσε καθόλου στους γερμανούς ψηφοφόρους, ενώ ο δισταγμός της να βοηθήσει εξοργίζει την Ελλάδα- όπως φανερώνουν τα σχόλια για τις απλήρωτες πολεμικές αποζημιώσεις. Δεν είναι ν΄ απορεί κανείς γιατί η Γερμανία θέλει να μείνει αμέτοχη. Το ίδιο συμβαίνει και στο άλλο μεγάλο διεθνές μέτωπο: το Αφγανιστάν. Η αποκάλυψη ότι ο γερμανός διοικητής διέταξε τον αεροπορικό βομβαρδισμό που κόστισε τη ζωή σε δεκάδες αμάχους συγκλόνισε την κοινή γνώμη της χώρας που δυσανασχετούσε ήδη για την εμπλοκή της χώρας. Και στα δύο αυτά θέματα οι διεθνείς προσδοκίες της Γερμανίας έρχονται σε αντίθεση με τις διαθέσεις της κοινής γνώμης.

Η επιτυχία της στην πρώτη θητεία αποτελεί κατά κάποιον τρόπο εμπόδιο για την κυρία Μέρκελ. Σήμερα φαίνεται ότι, αν δεν καταφέρει να επιβάλει την πυγμή της στον κυβερνητικό συνασπισμό, δύσκολα θα καταφέρει να ανακτήσει την παλιά της αίγλη. Πέρυσι τέτοιον καιρό η σταθερότητα της Γερμανίας εξασφάλιζε τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ενωσης που έθετε νέους στόχους. Η Συνθήκη της Λισαβόνας μπορεί να επικυρώθηκε, αλλά χωρίς τη θετική παρουσία της Γερμανίας η Ευρώπη έχει ένα κενό στην καρδιά της.