Κρίσιμη σύνοδος για την Ευρώπη - και για την Ελλάδα ειδικά

Κρίσιμη για το μέλλον της Ευρώπης θα μπορούσε να αναδειχθεί η σύνοδος κορυφής των 27 που ξεκίνησε το απόγευμα χθες και αναμένεται να ολοκληρωθεί σήμερα. Άμεσα απαιτούνται αποφάσεις ικανές να ανακόψουν την επιδείνωση των όρων για τη χρηματοδότηση της μιας μετά την άλλη από τις ασθενέστερες οικονομίες της Ευρωζώνης, που κλονίζει το ίδιο το κοινό νόμισμα. Σχετικές προτάσεις έχουν κατατεθεί. Αλλά καθοριστική είναι η στάση της Γερμανίας, η κυβέρνηση της οποίας μέχρι την τελευταία στιγμή απέκρουε τόσο την έκδοση ευρωοομολόγων, όσο και την αύξηση των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου για τη Χρηματοοικονομική Σταθερότητα. Μένει να φανεί πώς θα επηρεάσει τη στάση της καγκελαρίου Άγγελα Μέρκελ η, για πρώτη φορά τόσο δριμεία, κριτική της αντιπολίτευσης στο γερμανικό κοινοβούλιο προχθές.

Το ενδεχόμενο να ληφθεί απόφαση για τα ευρωομόλογα σε αυτή τη σύνοδο απέκλειαν πάντως χθες τόσο ο πρόεδρος της Επιτροπής Ζοζέ Μπαρόσο, όσο και ο κύριος εισηγητής του εργαλείου σε αυτή τη φάση, πρόεδρος του Eurogroup Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ. Το μείζον θέμα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου παραμένει ο μόνιμος μηχανισμός που θα διαδεχθεί το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τη Χρηματοοικονομική Σταθερότητα (ΕΤΧΣ) μετά τη λήξη του τον Ιούνιο του 2013: με ποιους όρους θα λειτουργεί, κατά πόσον και πώς θα εντάσσεται ο ιδιωτικός τομέας, κατά την επιμονή της κυρίας Μέρκελ.

Στη συζήτηση αυτή εντάσσεται και η πολύ σημαντική για εμάς επιμήκυνση της αποπληρωμής του δανείου που λάβαμε από τις χώρες της Ευρωζώνης και του ΔΝΤ, κατά το πρότυπο της πρόσφατης συμφωνίας με πολύ μακρύτερους χρόνους εξόφλησης - αλλά και υψηλότερα επιτόκια - που συνήψε η Ιρλανδία. Σχετική πρόταση είχε αρχίσει να προωθεί το ΔΝΤ για τη χώρα μας μήνες πριν προσφύγει η Ιρλανδία, αλλά αντιρρήσεις φερόταν να προβάλλει η γερμανική κυβέρνηση. Σοβαρούς κινδύνους για εμάς επίσης ενέχει το ενδεχόμενο να υιοθετηθεί ως έχει η γερμανική εκδοχή για το μόνιμο μηχανισμό. Διότι στο βαθμό που μέσω της εμπλοκής του ιδιωτικού τομέα θα μας ωθούσε τελικά σε αναδιάρθρωση του χρέους μας, θα προέκυπταν δύο εξαιρετικά δυσμενείς συνέπειες: Μεγάλες απώλειες για τους κατόχους ομολόγων στο εσωτερικό της χώρας - ασφαλιστικά ταμεία, τράπεζες, ιδιώτες - που θα απειλούσαν τη χώρα με ύφεση και φτώχεια πολύ βαρύτερη από την τωρινή, μεγαλώνοντας πάλι, διεστραμμένα, το λόγο του χρέους προς το ΑΕΠ που μόλις θα είχε μειωθεί!! Και αποκλεισμό για απροσδιόριστο χρόνο από τον ελεύθερο δανεισμό στις αγορές μετά τις απώλειες που θα είχαν υποστεί τα παλαιότερα δάνεια προς τη χώρα μας.

Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η δριμεία κριτική προς την κυβέρνηση Μέρκελ των Γερμανών σοσιαλδημοκρατών από σαφώς ευρωπαϊστικές θέσεις, ειδικά όσον αφορά την Ελλάδα και τις άλλες πληττόμενες χώρες, δεν είναι σε κατεύθυνση που να μας ευνοεί. Διότι ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του SPD Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγιερ επέκρινε μεν την καγκελάριο για έλλειψη ευρωπαϊκού πνεύματος που βλάπτει τη φήμη της Γερμανίας στους εταίρους της και υποστήριξε την πρόταση για την έκδοση ευρωομολόγων. Ταυτόχρονα όμως καλλιέργησε ανησυχίες για την αποδοχή ομολόγων των πληττόμενων χωρών από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, το μέσο πολιτικής που αθόρυβα μας στήριζε ως τώρα με ρευστότητα, ότι τείνει να τη μετατρέψει σε “Bad bank”, σε τράπεζα δηλαδή με τίτλους - σκουπίδια. Ζήτησε έτσι να αναδιαρθρωθούν τα χρέη της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας, με ταυτόχρονη εγγύηση των χρεών όλων των άλλων χωρών της Ευρωζώνης μέσω αύξησης των κεφαλαίων του ΕΤΧΣ.

Πιο ξεκάθαρα ευρωπαϊστής, ο ηγέτης των Πρασίνων Γιούργκεν Τριτίν επέκρινε την κυβέρνηση για την απόρριψη της καλής πρότασης των ευρωομολόγων τονίζοντας ότι χρειαζόμαστε περισσότερη οικονομική ένωση. Αλλά την πιο καίρια επισήμανση έκανε η εκπρόσωπος της Linke στη Βουλή Γκεζίνε Λετς, αναγνώριζαν οι Financial Times! Όλη αυτή η συζήτηση για τη «διάσωση του ευρώ» στην πραγματικότητα αφορά τη «διάσωση των γερμανικών τραπεζών από τα κακά τους δάνεια», είπε. «Ήρθε η ώρα να το παραδεχτείτε», προκάλεσε την κ. Μέρκελ. «Διαπραγματεύεστε εξ ονόματος των Γερμανών πολιτών ή των γερμανικών τραπεζών;»

Το βάσιμο του ερωτήματος της Λετς φαίνεται καθαρά στην έκθεση της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (της Βασιλείας) που δημοσιεύθηκε την περασμένη Δευτέρα. Οι συνολικές διεθνείς απαιτήσεις από Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία και Ισπανία υπολογίζονται εκεί σε 2,2 τρις δολάρια. Μόνον οι γερμανικές τράπεζες και επενδυτές έχουν τα 513 δισ. δολάρια (388 δισ. ευρώ). Οι απαιτήσεις των γερμανικών τραπεζών στο τέλος του β΄ τριμήνου 2010 ήταν: Ελλάδα 65,4 δισ., Πορτογαλία 44,3 δισ., Ιρλανδία 186,4 δισ. και Ισπανία 216,6 δισ..

Νέα επιδείνωση με τις απειλές υποβάθμισης Ισπανίας και Βελγίου

Τα τελευταία χρηματοοικονομικά συμβάντα ήταν η απειλή της Moody’s προχθές να υποβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα της Ισπανίας, και μία ηπιότερη αντίστοιχη από την Standard & Poor’s για το Βέλγιο, οι οποίες ώθησαν στα ύψη τα επιτόκια δανεισμού των δύο χωρών. Φτάσαμε έτσι, μετά την «περιφέρεια» της Ευρωζώνης να αμφισβητείται η δυνατότητα αναχρηματοδότησης του χρέους και σε μια χώρα του πιο στενού ευρωπαϊκού πυρήνα, ένα από τα ιδρυτικά έξι κράτη μέλη του 1958!

Για το Βέλγιο το ενδεχόμενο υποβάθμισης είναι πιο απομακρυσμένο, για την Ισπανία όμως είναι άμεσα ορατό, καθώς έχει ανάγκη να δανειστεί 300 δισ. ευρώ μέσα στο 2011. Σε χθεσινή δημοπρασία πώλησε έτσι δεκαετή και δεκαπενταετή ομόλογα 2,5 δισ. ευρώ με επιτόκιο 5,5% για τα δεκαετή, για δε τα δεκαπενταετή άγγιξε το 6%. Δεν είναι υπερβολικά υψηλά, θα έλεγε ίσως ένας παρατηρητής από την Ελλάδα, αλλά το Νοέμβριο η Ισπανία είχε δανειστεί αντίστοιχα με 4,6% και 4,5%. Πόσους μήνες ακόμα μπορεί να αντέξει μια τέτοια ανοδική τάση;

Οι επενδυτές, οι φορείς δηλαδή (ασφαλιστικά ταμεία, αποταμιευτικά κεφάλαια, τράπεζες κ.ά.) που αγοράζουν κρατικά ομόλογα, πιέζουν την αγορά, καθώς αμφιβάλλουν αν οι πόροι του ΕΤΧΣ (440 δισ. ευρώ από τα κράτη μέλη + 60 δισ. από τον κοινοτικό προϋπολογισμό, στα οποία προστίθενται 250 δισ. από το ΔΝΤ) θα επαρκούσαν στην περίπτωση που θα αναγκαζόταν να προσφύγει η Ισπανία, η οικονομία της οποίας είναι μεγαλύτερη από της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας μαζί. Μέχρι στιγμής, υπενθυμίζεται, η Ελλάδα έχει συμφωνήσει να πάρει 110 δισ. ευρώ, η δε Ιρλανδία 85 δισ. ευρώ. Γι’ αυτό άλλωστε από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ο πρόεδρος Ζαν-Κλοντ Τρισέ, αλλά και ο συμπατριώτης της κ. Μέρκελ Άξελ Βέμπερ από καιρό έχουν υποδείξει να αυξηθούν οι διαθέσιμοι πόροι του ΕΤΧΣ.

Το διοικητικό συμβούλιο της Τράπεζας αποφάσισε χθες να διπλασιάσει τα κεφάλαιά της -που προέρχονται από καταβολές των κεντρικών τραπεζών μελών του ευρωσυστήματος- από 5,8 σε 10,8 δισ. ευρώ στις 29 Δεκεμβρίου. Όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση Τύπου, η αύξηση κεφαλαίου κρίθηκε ενδεδειγμένη λόγω της αυξημένης μεταβλητότητας στις συναλλαγματικές ισοτιμίες, τα επιτόκια και την τιμή του χρυσού, καθώς και στον πιστωτικό κίνδυνο. Η αύξηση αυτή, η πρώτη στα δώδεκα χρόνια ύπαρξης της ΕΚΤ, αυξάνει την ελληνική συμμετοχή από 113,2 σε 211,4 εκατομμύρια ευρώ.