Αντι-Μάης

Το μαζικό φοιτητικό και μαθητικό κίνημα που εμφανίστηκε στη Γαλλία τις τελευταίες μέρες δεν μπορεί να χαρακτηριστεί νέο και, συνεπώς, να ταυτιστεί με το Μάη του ’68. Από πολλές απόψεις μάλιστα θα μπορούσε να θεωρηθεί και ως «αντι-Μάης». Με την έννοια ότι δεν αγωνίζεται για μετα-υλιστικές αξίες (φεμινισμός, οικολογία, ειρήνη, κ.λπ.), αλλά βρίσκεται πολύ κοντά στις διεκδικήσεις του παραδοσιακού εργατικού κινήματος.

Κεντρικό αίτημα του σημερινού νεολαιίστικου κινήματος στη Γαλλία είναι η υπεράσπιση του δικαιώματος στη σταθερή και πλήρη απασχόληση, στην εργασία. Ενας ολόκληρος κόσμος αρνείται να συμφιλιωθεί με την κυρίαρχη προοπτική της εργασιακής ευελιξίας, προσωρινότητας και ανασφάλειας. Αρνείται να δει τη βιογραφία του να σχεδιάζεται κατά το δοκούν από την υπερ-φιλελεύθερη και μεταμοντέρνα «πλουτοκρατία». Πρόκειται για ένα αμιγώς αντιστασιακό κίνημα που θεωρεί, και δικαίως, την εργασία μία από τις βασικές ανθρωπολογικές διαστάσεις της ατομικής ταυτότητας. Το κίνημα αυτό, αντιστεκόμενο στο μύθο του «τέλους της εργασίας», δεν διεκδικεί κανένα «δικαίωμα στην τεμπελιά», αλλά αγωνίζεται να περισώσει το πολύτιμο κεκτημένο της ατομικής αυτονομίας που, ακριβώς, βασίζεται στην πλήρη απασχόληση. Αν έχει ένα κοινό γνώρισμα με το κίνημα του ’68, αυτό ασφαλώς εντοπίζεται στην αυτο-οργάνωσή του και, άρα, στην ανάπτυξή του στο περιθώριο, αν και όχι ενάντια, της δράσης των κομμάτων. Από την άλλη πλευρά, τα επεισόδια βίας που σημειώνονται, οι συγκρούσεις με την αστυνομία, δεν έχουν σχέση με τη γυμνή, μηδενιστική βία που γνώρισαν τα γαλλικά προάστια τον προηγούμενο Νοέμβριο. Η σημερινή βία είναι εν πολλοίς έργο γνωστών πολιτικών ομάδων (αναρχικοί, αριστεριστές, αλλά και ακροδεξιοί). Η έγχρωμη νεολαία των προαστίων δεν κατέβηκε στους δρόμους.

Αυτό που συμβαίνει στη Γαλλία είναι μια τεράστια αφύπνιση της κοινωνίας των πολιτών με την κλασική έννοια του όρου. Οχι αυτής της κοινωνίας που ο εκσυγχρονιστικός και προοδευτικός λόγος εννοεί, τις ΜΚΟ, τις εθελοντικές-φιλανθρωπικές οργανώσεις, κ.λπ., αλλά πολιτών που θεωρούν ότι το δικαίωμα στην εργασία είναι που διασφαλίζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την αναγνώριση από τον άλλο. Αν ένα μεγάλο μέρος των πολιτικών και διανοούμενων ελίτ έχει ανεπιφύλακτα προσχωρήσει στο νεο-προοδευτισμό, στα «αναντίστρεπτα» προοδευτικά του αποτελέσματα, αν έχουν αποδεχθεί την προοδευτική νομοτέλεια η οποία επιβάλλει την επαγγελματική και κοινωνική απόταξη και περιθωριοποίηση, τον «εργαζόμενο μιας χρήσης», η φοιτητική και μαθητική κινητοποίηση είναι ένα «συντηρητικό» συμβάν: θέλει να συντηρήσει το δημοκρατικό και νεωτερικό κεκτημένο της εργασίας.

Η ελπιδοφόρα συντηρητική αντίσταση της γαλλικής νεολαίας δείχνει ότι το θεωρούμενο ως το πλέον ευαίσθητο τμήμα της κοινωνίας αρνείται να αποδεχθεί ένα μοντέλο κοινωνικής συνοχής που ουσιαστικά θα έχει βάση του τα «κοινά συμμεριζόμενα ρίσκα». Μια κοινωνία δεν μπορεί να οργανώνεται αμυντικά, έχει ανάγκη από ένα ελάχιστο επίπεδο ζωτικών, υλικών και συμβολικών, βεβαιοτήτων για να υπάρξει. Η σημερινή κυρίαρχη ιδεολογία του προοδευτισμού επιχειρεί να μοντελοποιήσει την κοινωνική συνοχή αρνητικά, επισείοντας το ρίσκο της εργασιακής αβεβαιότητας, θέλοντας να κάνει τους ανθρώπους να το εσωτερικεύσουν ως τη μόνη εφικτή πραγματικότητα. Οι δημοκρατικές κοινωνίες όμως υπάρχουν θετικά, μέσα από ένα κοινό σχέδιο των ισότιμων και ενεργών μελών τους για το μέλλον.

Με την έννοια αυτή, το σημερινό κίνημα στη Γαλλία εκφράζει ένα λυτρωτικό αίτημα κοινωνίας ενάντια στον άναρχο ατομικισμό. Απαιτεί ταυτόχρονα από πολιτικούς και κράτος να αναλάβουν τις ευθύνες τους, να πάψουν να παρακολουθούν παθητικά τις «αναπόδραστες» εξελίξεις. Ενα αίτημα κοινωνικής ισότητας και ένα αίτημα επιστροφής της πολιτικής, αυτές είναι οι δύο βασικές διεκδικήσεις του γαλλικού κοινωνικού κινήματος. Για δεύτερη φορά μέσα σε έναν χρόνο, μετά την απόρριψη του ευρω-συντάγματος, η γαλλική κοινωνία δείχνει να επανασυνδέεται με τις καλύτερες παραδόσεις της, επιβεβαιώνοντας την ιδιαιτερότητα του δημοκρατικού πολιτισμού της.

* Λέκτορας, Τμήμα Πολιτικών Επιστημών, ΑΠΘ