Περί αξιοκρατίας ο λόγος

Διάβασα στις 11-9 τον Χρήστο Λάσκο στις ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ της ΑΥΓΗΣ (Οι αριστεροί και η εκπαίδευση). Χάρηκα ιδιαίτερα γιατί τέθηκε επιτέλους από τις στήλες της ΑΥΓΗΣ ένα τόσο σημαντικό θέμα και μαζί μ’ αυτό μια πρόσκληση σε διάλογο. Δράττομαι λοιπόν της ευκαιρίας για να διατυπώσω μια διαφορετική άποψη και να την συνδέσω με την κακοδαιμονία της σύγχρονης ανανεωτικής αριστεράς. Έχει δίκαιο ο σ. Λάσκος να θεωρεί ότι δουλειά των αριστερών είναι "η αποδόμηση της ιδεολογικής πλεκτάνης που στήνεται γύρω" από την αξιοκρατία. Καθώς πιο πάνω λέει ότι "αξιοκρατία είναι ένα από τα καλύτερα ιδεολογικά όπλα που διαθέτει το σύστημα προκειμένου να εξασφαλίζει την αποδοχή από τους υπηκόους του", γίνεται φανερό ότι μαζί με την αποδόμηση της ιδεολογικής πλεκτάνης επιθυμεί και την αποδόμηση της ίδιας της έννοιας της αξιοκρατίας. Εδώ διαφωνώ ριζικά. Το πρόβλημα είναι το περιεχόμενο της αξιοκρατίας. Ποιες αξίες την ορίζουν; Ο ανταγωνισμός, η φιλαυτία, το οικονομικό κέρδος; Αυτά και άλλα πολλά αποτελούν το περιεχόμενο της αξιοκρατίας στο πλαίσιο μιας καπιταλιστικής (και δη νεοφιλελεύθερης) ιδεολογίας. Αν όμως είναι η αλληλεγγύη, η δικαιοσύνη, η ανιδιοτέλεια, η κατάργηση της εκμετάλλευσης, η προστασία του περιβάλλοντος; Αυτές δεν είναι δικές μας αξίες; Βεβαίως το ζήτημα των ικανοτήτων του ατόμου παίζει σημαντικό ρόλο. Αλλά ξεχνάμε ότι μέχρι πριν από μερικά χρόνια ήταν τα παιδιά των φτωχών που πήγαιναν στα δημόσια σχολεία – που θεωρούνταν καλά και δύσκολα –και τα παιδιά των ευκατάστατων στα ιδιωτικά– που θεωρούνταν κωλοχανεία, και άρα εύκολα στην αποφοίτηση. Εξ ου και οι ειδικές στο παρελθόν (εξωτερικές) εξετάσεις στις οποίες υποβάλλονταν οι απόφοιτοι των ιδιωτικών σχολείων. Δεν ασπάζομαι την άποψη ότι οι ικανότητες του ατόμου είναι κοινωνικό δημιούργημα ΜΟΝΟΝ. Αναμφίβολα το κοινωνικό περιβάλλον συμβάλλει στην καλλιέργεια των ικανοτήτων, αλλά ένα σημαντικό τμήμα τους είτε προϋπάρχει είτε η καλλιέργειά του δεν απαιτεί οικονομική αλλά προσωπική προσπάθεια των γονέων από βρεφική και νηπιακή ηλικία. Η άρνησή μας στις διαδικασίες αξιολόγησης – που εν μέρει στηρίζονται σε ιδεολογικές αναλύσεις σαν και αυτή του σ. Λάσκου – είναι ένα από τα στοιχεία που χρωματίζουν με ιδιαίτερα αρνητικά χρώματα την εικόνα μας στην κοινωνία. Μπορεί βεβαίως να μας προσπορίζουν προσωρινά συνδικαλιστικά οφέλη, αλλά το κόστος που καταβάλλουμε είναι δυσβάσταχτο. Η αναμφίβολη ιδεολογική επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού συνεπάγεται την ηγεμονία του και σε επίπεδο αξιών. Οι αξίες του έγιναν οικουμενικές. Η σύγκρουση στο πεδίο των ιδεών έγκειται στη αντιπαράθεση και ενός διαφορετικού συστήματος αξιών, το οποίο αγωνιζόμαστε να γίνει κυρίαρχο, στο πλαίσιο του αγώνα για ιδεολογική ηγεμονία στην κοινωνία. Δεν πιστεύουμε στην ανυπαρξία αξιών – πιστεύουμε σε διαφορετικές αξίες. Αγωνιζόμαστε κατά της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και αυτό δεν είναι μόνον η εκμετάλλευση των εργαζομένων από τους ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής, αλλά και η εκμετάλλευση των εργαζομένων από τους τεμπέληδες. Καθώς γινόμαστε άκριτοι υποστηρικτές κάθε διεκδίκησης και κάθε κοινωνικής ομάδας, είναι επόμενο να χάνουμε κόσμο ακριβώς εκεί που είναι οι εν δυνάμει υποστηρικτές μας: στο χώρο των κριτικά σκεπτόμενων πολιτών που αμφισβητούν τις κυρίαρχες αξίες και επιδιώκουν μια ανατροπή, δηλαδή την επικράτηση ενός νέου συστήματος αξιών.