Γιατί είχαμε τη μεγάλη πτώση του χρηματιστηρίου και την εκτίναξη των σπρεντ, μετά μάλιστα τα σχετικά καλά αποτελέσματα των ευρωπαϊκών stress tests για τις τράπεζες; Γιατί «αποδοκιμάστηκε» το κυβερνητικό «σχέδιο εξόδου» από την κρίση, μέσω των αγορών, χωρίς δεσμεύσεις έναντι των δανειστών; Και γιατί οι εταίροι-δανειστές -συνειδητά όπως φαίνεται- δυσκολεύουν τη διαπραγμάτευση της τρόικας με την κυβέρνηση, αρνούμενοι τις συγκυριακές διευκολύνσεις εν όψει πιθανών εκλογών που ζητούν ο κ. Σαμαράς και ο κ. Βενιζέλος;

Η κατάρρευση του ελληνικού μοντέλου παραγωγής έφερε στο προσκήνιο την άποψη που θεωρεί «θείο δώρο» τόσο το Μνημόνιο, όσο και την κρίση. Οι θιασώτες του «θείου δώρου» υποστηρίζουν ότι το Μνημόνιο και η κρίση είναι μια ευκαιρία για να αλλάξουμε ως λαός, ως άνθρωποι, ως άτομα και φυσικά παραβλέπουν όλα τα στοιχεία για την διεύρυνση των ανισοτήτων στην Ελλάδα, για την όξυνση δηλαδή του κοινωνικού ζητήματος. Την ίδια στιγμή σε ρεπορτάζ και άρθρα δίνουν και παίρνουν απόψεις του τύπου «πήγα στον Πύργο και εκεί έπιναν καφέ με 8 ευρώ» ή του «αλλού τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα», απόψεις που θυμίζουν το ανέκδοτο «και εσείς τι κάνετε με τους μαύρους».

Για πολλοστή φορά οι ενώσεις δικαστών και εισαγγελέων κατήγγειλαν την κυβέρνηση για «προσπάθεια απαξίωσης και υποβάθμισης της Δικαιοσύνης» επειδή με πρόσχημα τις δημοσιονομικές συνέπειες καθυστερεί να τους αποδώσει τα αναδρομικά που και οι ίδιοι, μέσω του Μισθοδικείου, αποφάσισαν για τον εαυτό τους. Υπενθυμίζουμε ότι με άλλες δικαστικές αποφάσεις θεωρήθηκαν νόμιμες οι περικοπές μισθών και συντάξεων για τους πολίτες β’ κατηγορίας...

Τροφή για προβληματισμό, από δύο γερμανικά ιδρύματα. Με τρία κοινά στοιχεία. (α) Κοινή η ανησυχία τους ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση είτε θα αλλάξει είτε θα ρισκάρει την αυτοδιάλυσή της. (β) Κοινή η κατεύθυνση των αλλαγών που προτείνουν: Υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης. (γ) Και τα δύο έχουν δεχθεί κριτική από ακτιβιστές και διανοούμενους της Αριστεράς, ως πολύ ή λιγότερο συντηρητικά. Ενα είναι το Ιδρυμα Bertelsmann, ο μεγαλύτερος γερμανικός μη κερδοσκοπικός οργανισμός. Κατέχει το 80,9% του πολυεθνικού ομίλου μέσων ενημέρωσης Bertelsmann, που δραστηριοποιείται σε 50 χώρες και απασχολεί περίπου 105.000 εργαζόμενους στις επιχειρήσεις του, στις οποίες συγκαταλέγονται οι εκδόσεις Penguin Random House και το RTL, ο μεγαλύτερος ραδιοτηλεοπτικός ευρωπαϊκός όμιλος.

Υπάρχουν ζητήματα που υπερβαίνουν τις πολιτικές αντιπαραθέσεις και προϋποθέτουν έναν ελάχιστο κοινό τόπο συνεννόησης. Προτείνω εδώ και καιρό να αποδαιμονοποιήσουμε την προσφυγή σε εκλογές . Οι κάλπες δεν είναι κατάρα. Το αντίθετο. Οι εκλογές είναι βασική λειτουργία της δημοκρατίας. Άλλο αυτό, όμως, κι άλλο να σπέρνουμε φρούδες ελπίδες. Η απαγκίστρωση από το μνημόνιο, όπως δεν μπορεί να γίνει με επικοινωνιακές ασκήσεις και εύκολες προσφυγές στις αγορές, έτσι δεν μπορεί να γίνει και με τους μαξιμαλισμούς που διακινούνται.

Το Ποτάμι βρήκε εχθές στο πρόσωπο του Στέλιου Ράμφου αυτό που του έλειπε: τον ευαγγελιστή του. Τον ιεροκήρυκα προφήτη που ήρθε να μιλησει για παρακμή και αξιακή κατάπτωση, για να αιτιάσει το σήμερα και να δικαιολογήσει την αναγκαιότητα του Ποταμιού και των καλοθελητών - εθελοντών - του.

Με τον όρο θεσμοποίηση στις κοινωνικές επιστήμες αλλά και στη «ζώσα» πολιτική περιγράφουμε ουσιαστικά τη σταδιακή αποδοχή από κάποιο φορέα ή μία ομάδα προσώπων της ένταξής του/της εντός του θεσμικού άρα και νομικού και ευρύτερα πολιτικού πλαισίου λειτουργίας του κράτους και της κοινωνίας του. Ορισμένες διευκρινίσεις είναι απαιτητές εδώ, ιδιαίτερα όταν αναφερόμαστε σε ζητήματα πολιτικής και πολιτικής δράσης:

1. Η πολιτική ιστορία και παράδοση κάθε χώρας παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτήν τη διαδικασία.2. Η θεσμοποίηση ουδόλως ταυτίζεται με τον συντηρητισμό και επιτρέπει αντίθετα μεγάλες ή και τεράστιες αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας του κοινωνικού και οικονομικού συστήματος. 3. Η διεθνοποιημένη και πολυσύνθετη -θεσμικά και πολιτικά- δομή και λειτουργία των σύγχρονων κρατών υποδηλώνει ότι η αποδοχή της θεσμοποίησης απαιτεί διάλογο, συναινέσεις και «έντιμους» συμβιβασμούς στη λήψη των αποφάσεων σε εθνικό και ιδιαίτερα σε διεθνές επίπεδο. 4. Καθοριστικής σημασίας μπορεί να αποδειχθεί η διαδικασία θεσμοποίησης ενός κόμματος εξουσίας απέναντι στην απόλυτα διεθνοποιημένη -και συχνά εξωθεσμική- λειτουργία των περιώνυμων «Αγορών» [τράπεζες, οίκοι αξιολόγησης, χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, δεξαμενές σκέψεις.

Αν θυμάμαι καλά, ανάμεσα στις εξαγγελίες του ΣΥΡΙΖΑ για το τι θα κάνει μόλις αναλάβει την εξουσία, υπάρχει και μία που πέρασε μάλλον απαρατήρητη: ότι θα αναβαθμίσει και θα αξιοποιήσει τον θεσμό του δημοψηφίσματος.

Κατ’ αρχάς δεν μπορώ να φανταστώ πολλούς που θα διαφωνούσαν. Κι αυτό, γιατί ο ρόλος του δημοψηφίσματος είναι να διορθώνει ένα δομικό ελάττωμα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Θέλω να πω ότι η προσφυγή στον λαό καταργεί το χάσμα ανάμεσα στους ψηφοφόρους και τους εντολοδόχους τους, οι οποίοι ως κυβερνώντες έχουν την τάση να αυτονομούνται και να αποφασίζουν κατά το δοκούν και συχνά σε πλήρη αντίθεση με τα όσα έλεγαν πριν από τις εκλογές, χωρίς να λογοδοτούν μέχρι τις επόμενες.

Πολιτικός με μεγάλη θητεία στο οικονομικό επιτελείο σε κατ’ ιδίαν συνάντηση διαπίστωνε με νόημα ότι:

- Τα περίφημα πακέτα παροχών Σημίτη δεν έπιασαν τόπο. Η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έχασε με μεγάλη διαφορά τις εκλογές από τη Νέα Δημοκρατία του Κώστα Καραμανλή.

- Ούτε τα ευνοϊκά δάνεια του ΕΤΕΑΝ για τους 55.000 μικρομεσαίους είχαν αντίκρισμα στις επιλογές των ψηφοφόρων στις εκλογές του 2009.

Όλα μοιάζουν δεμένα σε έναν σφιχτό κόμπο.

Η τελευταία επιθεώρηση της τρόικας δυσκολεύεται να ξεκινήσει. Η συζήτηση για τους όρους του προγράμματος που θα συνοδεύει τη μεταμνημονιακή ομπρέλα πιστωτικής προστασίας είναι ακόμη στα σπάργανα. Η συζήτηση για μια απομείωση του βάρους του χρέους εξαρτάται άμεσα από τις δύο αυτές εκκρεμότητες και αναστέλλεται από αυτές.

Στο πλαίσιο της πολιτικής ελέγχου της παράτυπης μετανάστευσης (σύλληψη «παραβατών», επιστροφή στη χώρα καταγωγής, αποθάρρυνση νέων αφίξεων) αναπτύσσονται εκτεταμένες επιχειρήσεις στο εσωτερικό και στα σύνορα: φράχτης στον Εβρο, Επιχείρηση «Ασπίδα», «Ξένιος Ζευς». Η κριτική στην ασκούμενη πολιτική εστιάζεται κυρίως στα ζητήματα δικαιωμάτων, τις συνθήκες κράτησης και τους θανάτους στο Αιγαίο. Η συνήθης απάντηση στην κριτική είναι πως η αποτελεσματική αποτροπή αναγκαστικά έχει και θύματα.

Τα αποτελέσματα του ευρωπαϊκού «στρες τεστ» για τις τέσσερις ελληνικές συστημικές τράπεζες είναι σε γενικές γραμμές θετικά. Και αυτό είναι ένα καλό σταθεροποιητικό στοιχείο για την ελληνική οικονομία, καθώς οι τράπεζες είναι «θεσμικά» στοιχειά της, ενώ επιπλέον ένα μεγάλο μέρος των μετοχών τους -μέσω του ΤΧΣ- ανήκει στο ελληνικό Δημόσιο. Το ότι οι τράπεζες πέρασαν το ευρωπαϊκό «στρες τεστ», χωρίς πολύ μεγάλες ανάγκες νέας κεφαλαιοποίησης, έχει οικονομικές και πολιτικές συνέπειες.