Είναι νίκη η επιστροφή στις αγορές;

Δεν βλέπω τον λόγο να φαγωθούμε μεταξύ μας για το αν αποτελεί κυβερνητική επιτυχία ο δανεισμός 3 δισ. από τις αγορές, έστω και με την όχι και τόσο χαμηλή απόδοση 4,625% του πενταετούς ομολόγου. Τα επιχειρήματα υπέρ ή κατά μιας δοκιμαστικής εξόδου εκτέθηκαν το 2014, όταν το ίδιο είχε πράξει η κυβέρνηση Σαμαρά -και εκείνη με το επιχείρημα ότι τελικός στόχος ήταν η έξοδος από το δικό του (δεύτερο) μνημόνιο και η απαλλαγή από την επιτροπεία.

Βέβαια, έκτοτε οι ρόλοι έχουν αντιστραφεί και εκείνα που έλεγαν προ τριετίας οι μεν τα λένε σήμερα οι δε και αντιστρόφως, αλλά αυτό μικρή σημασία έχει για τις σκέψεις που κατατίθενται σ’ αυτό το μικρό κείμενο.

Εν πάση περιπτώσει, ένα είναι σίγουρο. Ποτέ δεν θα μάθουμε αν ο Αντώνης Σαμαράς και ο Γιάννης Στουρνάρας θα κατάφερναν να (ξανα)κάνουν την Ελλάδα μια «κανονική» χώρα, ενώ για τον Αλέξη Τσίπρα και τον Ευκλείδη Τσακαλώτο το στοίχημα είναι ανοιχτό με πολύ πιθανό το ενδεχόμενο να το κερδίσουν.

Αν, λοιπόν, μετά το τέλος του προγράμματος η Ελλάδα θα μπορεί να δανείζεται με λογικό επιτόκιο από τις αγορές θα έχουμε ένα success story, σύμφωνα με τον κυρίαρχο χαρακτηρισμό της εξόδου μιας χώρας από τα μνημόνια και της ένταξής της στη συνέχεια σε καθεστώς αυξημένης δημοσιονομικής επιτήρησης μέχρι την αποπληρωμή του 75% του χρέους της.

Φοβάμαι όμως ότι αυτή η επιτυχία δεν θα πιστωθεί μόνο στη σημερινή ελληνική κυβέρνηση, η οποία εξακολουθεί να αρνείται την ιδιοκτησία του προγράμματος που υπέγραψε και εφαρμόζει πιστά (συν όσα μέτρα της ζητούνται επιπλέον σε κάθε αξιολόγηση).

Σε ένα ευρύτερο διαχρονικό πλαίσιο θα ενταχθεί επίσης σε ακόμα μια ιδεολογική και πολιτική νίκη του ευρωπαϊκού νεοφιλελευθερισμού, όπως αυτός εκφράζεται στην πράξη μετά το 2010 από τα μνημόνια και τα μέτρα της αυταρχικής και αντιδημοκρατικής «νέας οικονομικής διακυβέρνησης» της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Θα πρόκειται για την τέταρτη και δυσκολότερη, λόγω των κινηματικών και πολιτικών αντιστάσεων στη χώρα μας, πλήρη εφαρμογή όλων των προβλεπόμενων από τα μνημόνια των «μεταρρυθμιστικών» πολιτικών μεγάλης μείωσης μισθών και συντάξεων, βίαιης διάλυσης των μεσαίων στρωμάτων, ιδιωτικοποιήσεων δημόσιων επιχειρήσεων, υφαρπαγής γης, συρρίκνωσης των εργασιακών δικαιωμάτων και αύξησης της ευελιξίας της εργασίας, μετά τις τρεις προηγούμενες στην Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Κύπρο.

Απ’ ό,τι φαίνεται, στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και των συμμάχων του -ΑΝ.ΕΛΛ., Οικολόγων και ΠΡΑΤΤΩ (πολιτική κίνηση του υπουργού κ. Κοτζιά)- έλαχε η τύχη να κλείσει επιτυχώς τον κύκλο των μνημονίων, που άνοιξε το 2010 η κυβέρνηση Παπανδρέου και συνέχισαν οι κυβερνήσεις Σαμαρά και Παπαδήμου.

Μετά από αυτή την εξέλιξη, είναι νομίζω απόλυτα κατανοητός ο φθόνος της Ν.Δ. και γενικότερα του λεγόμενου εκσυγχρονιστικού στρατοπέδου, όπως και η επιχείρηση απαξίωσης των κυβερνητικών οικονομικών επιτευγμάτων, σε πλήρη αντίθεση με τους επαίνους γι’ αυτά που προέρχονται ακόμα και από τον δυσανεκτικό στον ΣΥΡΙΖΑ κ. Σόιμπλε.

Οταν μεγάλωναν οι δυσκολίες κλεισίματος της δεύτερης αξιολόγησης είχα εκφράσει την άποψη ότι η κυβέρνηση δεν θα έπρεπε να ενδώσει στις απαράδεκτες αξιώσεις των δανειστών, οι οποίες υπερέβαιναν τα συμφωνηθέντα στο 3ο Μνημόνιο, και κυρίως στην προνομοθέτηση ακόμα μιας μεγάλης μείωσης των συντάξεων και του αφορολογήτου που θα ισχύσει μετά τη λήξη της θητείας της παρούσας κυβέρνησης.

Να σημειώσουμε εδώ ότι η προνομοθέτηση είχε θεωρηθεί απαράδεκτη, αν όχι αντισυνταγματική, από τον ίδιο τον πρωθυπουργό αλλά και από την Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ, όπως μπορεί κανείς να διαπιστώσει διαβάζοντας την απόφαση της συνεδρίασής της στις 11 Φεβρουαρίου 2017.

Οπως όμως έγινε γνωστό εκ των υστέρων, χωρίς αυτά τα επιπλέον μέτρα που περιελάμβαναν και την επιβολή εξωφρενικών πλεονασμάτων ύψους 3,5% του ΑΕΠ την περίοδο 2019-2025, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δεν θα συμφωνούσε να κλείσει η αξιολόγηση. Κατόπιν τούτου, η διαπραγματευτική ομάδα και εν συνεχεία η κυβέρνηση αποφάσισαν να τα δεχτεί θεωρώντας ότι αυτά αντισταθμίζονται εν μέρει από τα γνωστά «αντίμετρα». Εκ των υστέρων, ως συνήθως, τη συμφωνία δέχτηκε με συντριπτική πλειοψηφία η Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ και την ψήφισε όλη η Κοινοβουλευτική Ομάδα.

Τελικά, μάλλον είχε δίκιο ο παλιός φίλος μου Α.Δ. όταν διαφώνησε με τη θέση που εξέφρασα δημόσια, περισσότερο ως ευχή παρά ως πεποίθηση, στο χωριό του facebook ότι η κυβερνητική πορεία δεν ήταν προδιαγεγραμμένη («path dependent», που λένε και οι κοινωνικοί επιστήμονες) μετά την υπογραφή του 3ου Μνημονίου «με το πιστόλι στον κρόταφο».

Η νίκη-ήττα της κυβέρνησης θέτει σοβαρά ερωτήματα που αφορούν όχι μόνο τη στρατηγική αλλά και την ίδια την ταυτότητα της λεγόμενης Ριζοσπαστικής Αριστεράς στην Ελλάδα και την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της θέσης της απέναντι στην υπαρκτή ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Από τον προβληματισμό αυτόν δεν μπορούν να λείψουν τα ζητήματα της δημοκρατικής κομματικής λειτουργίας, των πολιτικών συμμαχιών αλλά και της ρεαλιστικής μετασχηματιστικής ουτοπίας.

Το άμεσο μέλλον θα δείξει αν ο ΣΥΡΙΖΑ έχει πια τη δυνατότητα να παραμείνει σ’ αυτόν τον, ομολογουμένως εύπλαστο, πολιτικό χώρο ή τη θέση του στην Ελλάδα θα πάρει, όταν ωριμάσουν οι συνθήκες, κάποιος νέος σχηματισμός.

----

*Οικονομολόγος, επιστημονικός και στρατηγικός σύμβουλος του δικτύου transform! europe.