Στην εποχή της Αριστεράς τα κόμματά της μειοψηφούν
Jean-Marie Colombani, Το Βήμα της Κυριακής, Δημοσιευμένο: 2009-05-17
Το συμπόσιο της Αθήνας που συγκέντρωσε τον ανθό της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας πραγματοποιήθηκε στην κατάλληλη συγκυρία, δηλαδή λίγες ημέρες πριν από μια εκλογική διαδικασία η οποία κινδυνεύει να σημαδευτεί από μεγάλη αποχή. Το βάθος αλλά και η ποιότητα της συζήτησης, η οποία διοργανώθηκε από «Το Βήμα» και την ισπανική εφημερίδα «Εl Ρais», έδωσαν την ευκαιρία ναεπανέλθουν στην επιφάνεια τα ιστορικά διακυβεύματα αυτής της εκλογής, η οποία βάλλεται δυστυχώς όλο και περισσότερο από τον ευρωσκεπτικισμό.
Περί ποίων όμως διακυβευμάτων πρόκειται; Ο πρώην πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας Μάσιμο ντ΄ Αλέμα αναφέρθηκε στην ιδιότυπη συγκυρία στην οποία βρίσκεται η Αριστερά στην Ευρώπη: ενώ όλες οι ιδεολογικές παράμετροι συνηγορούν, βοηθούσης της κρίσης, υπέρ της Αριστεράς, τα κόμματά της μειοψηφούν σε ολόκληρη την Ευρώπη και με εξαίρεση την Ελλάδα προβλέπεται ότι θα παραμείνουν στην αντιπολίτευση. Εξερχόμαστε λοιπόν από μια μακρά περίοδο κυριαρχίας της Δεξιάς, μάλιστα της πιο ακραία φιλελεύθερης εκδοχής της, η οποία δέσποζε για και ρό χωρίς αντίπαλο αποκαλύπτοντας το πιο σκληρό της πρόσωπο στις ΗΠΑ. Συνέπεια αυτών ήταν, μεταξύ άλλων, η επανεμφάνιση των οξύτατων κοινωνικών ανισοτήτων. Επιπλέον όλα αυτά τα χρόνια, ήδη από το 1990, οι αριστεροί τηρούσαν αμυντική στάση αδυνατώντας να προωθήσουν τις ιδέες τους. Αυτοί μάλιστα που προώθησαν περισσότερο από κάθε άλλο τη λογική της ιδεολογικής προσαρμογής ήταν οι Βρετανοί, με τον περίφημο «τρίτο δρόμο» του Τόνι Μπλερ, ο οποίος ωστόσο επιβραβεύθηκε με μια πολύ ισχυρή ανάπτυξη.
Επειτα ήρθε η κρίση. Και μαζί με αυτήν οι παλιές καλές ιδέες της Σοσιαλδημοκρατίας: ήτοι η συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας για διατήρηση, αν όχι για ενίσχυση του Κράτους Πρόνοιας. Ακόμη η επιστροφή στα κλασικά μέσα, όπως οι κρατικοποιήσεις, οι κρατικές ενισχύσεις για τη διάσωση του πιστωτικού συστήματος, η επίσπευση της άμβλυνσης των οξυμμένων ανισοτήτων, οι οποίες γίνονται ακόμη πιο δυσβάστακτες σε περιόδους κρίσης κτλ... Το παράδοξο όμως είναι ότι, ενώ οι ιδέες επανακάμπτουν, η Δεξιά παραμένει στην εξουσία. Βρίσκεται στην κυβέρνηση σε 21 από τα 27 κράτη της Ενωσης και διατηρεί σοβαρές ελπίδες να αναδειχθεί νικήτρια στις επικείμενες ευρωπαϊκές εκλογές. Πρόκειται για μια ευρωπαϊκή πρωτοτυπία η οποία πρέπει να μας κάνει να ανησυχούμε. Χωρίς να υποκύπτει στην καταστροφολογία ο κ. Ντ΄ Αλέμα υπενθύμισε ότι σε μια ιστορική περίοδο με αρκετές ομοιότητες με τη σημερινή, στον Μεσοπόλεμο και στη Μεγάλη Υφεση του 1930, οι Ηνωμένες Πολιτείες επέλεξαν το Νew Deal και τον Φραγκλίνο Ρούσβελτ την ίδια στιγμή που η Ευρώπη βυθιζόταν στον φασισμό και στον ναζισμό. Ευτυχώς βέβαια το δημοκρατικό υπόβαθρο της Ευρώπης δεν αμφισβητείται σήμερα και κανενός είδους φασισμός δεν διαγράφεται στον ορίζοντα. Παραμονεύει όμως ο λαϊκισμός, έστω η πιο light εκδοχή του, όπως αυτή του Μπερλουσκόνι, που δεν παύει όμως να συνιστά λαϊκισμό. Οπως ανέλυσε ο πρώην ηγέτης της Ιταλίας, η ίδια η Αριστερά θα πρέπει να εμβαθύνει στους λόγους της αποτυχίας της μέσα σε ένα ιδεολογικό πλαίσιο που είναι και πάλι ευνοϊκό για τις αξίες που η ίδια προτάσσει.
Οσο για το αμιγώς ευρωπαϊκό διακύβευμα, με άλλα λόγια για το χρώμα που θα έχει στο άμεσο μέλλον το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ας ελπίσουμε ότι θα εισακουστεί από τους ευρωπαίους ηγέτες η φωνή ενός από τους πρώην προέδρους του, του Φελίπε Γκονζάλες . Του ισπανού πολιτικού ο οποίος συνετέλεσε στη διπλή αναγέννηση, της πατρίδας του αλλά και του ισπανικού σοσιαλιστικού κόμματος. Η Ευρώπη βρίσκεται σε λάθος δρόμο, υποστήριξε, λόγω του ότι η διακυβέρνησή της παραμένει προσκολλημένη σε μια τοπικιστική-εθνική πολιτική, ενώ η λύση των σημερινών προβλημάτων απαιτεί μια υπερεθνική προσέγγιση. Αντίθετα, οι κυβερνώντες επιμένουν σε εθνοκεντρικές αποφάσεις, ιδιαίτερα εκεί ακριβώς όπου έχουμε περισσότερο ανάγκη την Ευρώπη, δηλαδή στο μέτωπο της κοινωνικής πολιτικής. Ο κ. Γκονζάλες προέταξε την ανάγκη σύναψης ενός «κοινωνικού συμβολαίου», στην κατεύθυνση των προτάσεων του γερμανικού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος.
Θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι μετην υιοθέτηση του «μανιφέστου» τους οι 27 ευρωπαίοι σοσιαλιστές έκαναν ένα σημαντικό και χρήσιμο βήμα μπροστά για τον σχηματισμό ενός ευρωπαϊκού δημόσιου χώρου. Η πρόταση αυτή συνίσταται κυρίως στο σχέδιο στήριξης των οικονομιών, όμως με έναν τρόπο διαφορετικό από αυτόν που υποδεικνύει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δηλαδή ένα συνονθύλευμα από πρωτοβουλίες σε εθνικό επίπεδο. Διότι τίποτε δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, να κινηθεί και κυρίως να αλλάξει στην Ευρώπη χωρίς τη στήριξη των ίδιων των Ευρωπαίων, χωρίς τη σύμπραξη σε ευρωπαϊκό επίπεδο αυτής της συμμαχίας που περιέγραψε ο Γιώργος Παπανδρέου ως τη «συμμαχία των αδυνάτων και των δημιουργικών δυνάμεων».
Περί ποίων όμως διακυβευμάτων πρόκειται; Ο πρώην πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας Μάσιμο ντ΄ Αλέμα αναφέρθηκε στην ιδιότυπη συγκυρία στην οποία βρίσκεται η Αριστερά στην Ευρώπη: ενώ όλες οι ιδεολογικές παράμετροι συνηγορούν, βοηθούσης της κρίσης, υπέρ της Αριστεράς, τα κόμματά της μειοψηφούν σε ολόκληρη την Ευρώπη και με εξαίρεση την Ελλάδα προβλέπεται ότι θα παραμείνουν στην αντιπολίτευση. Εξερχόμαστε λοιπόν από μια μακρά περίοδο κυριαρχίας της Δεξιάς, μάλιστα της πιο ακραία φιλελεύθερης εκδοχής της, η οποία δέσποζε για και ρό χωρίς αντίπαλο αποκαλύπτοντας το πιο σκληρό της πρόσωπο στις ΗΠΑ. Συνέπεια αυτών ήταν, μεταξύ άλλων, η επανεμφάνιση των οξύτατων κοινωνικών ανισοτήτων. Επιπλέον όλα αυτά τα χρόνια, ήδη από το 1990, οι αριστεροί τηρούσαν αμυντική στάση αδυνατώντας να προωθήσουν τις ιδέες τους. Αυτοί μάλιστα που προώθησαν περισσότερο από κάθε άλλο τη λογική της ιδεολογικής προσαρμογής ήταν οι Βρετανοί, με τον περίφημο «τρίτο δρόμο» του Τόνι Μπλερ, ο οποίος ωστόσο επιβραβεύθηκε με μια πολύ ισχυρή ανάπτυξη.
Επειτα ήρθε η κρίση. Και μαζί με αυτήν οι παλιές καλές ιδέες της Σοσιαλδημοκρατίας: ήτοι η συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας για διατήρηση, αν όχι για ενίσχυση του Κράτους Πρόνοιας. Ακόμη η επιστροφή στα κλασικά μέσα, όπως οι κρατικοποιήσεις, οι κρατικές ενισχύσεις για τη διάσωση του πιστωτικού συστήματος, η επίσπευση της άμβλυνσης των οξυμμένων ανισοτήτων, οι οποίες γίνονται ακόμη πιο δυσβάστακτες σε περιόδους κρίσης κτλ... Το παράδοξο όμως είναι ότι, ενώ οι ιδέες επανακάμπτουν, η Δεξιά παραμένει στην εξουσία. Βρίσκεται στην κυβέρνηση σε 21 από τα 27 κράτη της Ενωσης και διατηρεί σοβαρές ελπίδες να αναδειχθεί νικήτρια στις επικείμενες ευρωπαϊκές εκλογές. Πρόκειται για μια ευρωπαϊκή πρωτοτυπία η οποία πρέπει να μας κάνει να ανησυχούμε. Χωρίς να υποκύπτει στην καταστροφολογία ο κ. Ντ΄ Αλέμα υπενθύμισε ότι σε μια ιστορική περίοδο με αρκετές ομοιότητες με τη σημερινή, στον Μεσοπόλεμο και στη Μεγάλη Υφεση του 1930, οι Ηνωμένες Πολιτείες επέλεξαν το Νew Deal και τον Φραγκλίνο Ρούσβελτ την ίδια στιγμή που η Ευρώπη βυθιζόταν στον φασισμό και στον ναζισμό. Ευτυχώς βέβαια το δημοκρατικό υπόβαθρο της Ευρώπης δεν αμφισβητείται σήμερα και κανενός είδους φασισμός δεν διαγράφεται στον ορίζοντα. Παραμονεύει όμως ο λαϊκισμός, έστω η πιο light εκδοχή του, όπως αυτή του Μπερλουσκόνι, που δεν παύει όμως να συνιστά λαϊκισμό. Οπως ανέλυσε ο πρώην ηγέτης της Ιταλίας, η ίδια η Αριστερά θα πρέπει να εμβαθύνει στους λόγους της αποτυχίας της μέσα σε ένα ιδεολογικό πλαίσιο που είναι και πάλι ευνοϊκό για τις αξίες που η ίδια προτάσσει.
Οσο για το αμιγώς ευρωπαϊκό διακύβευμα, με άλλα λόγια για το χρώμα που θα έχει στο άμεσο μέλλον το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ας ελπίσουμε ότι θα εισακουστεί από τους ευρωπαίους ηγέτες η φωνή ενός από τους πρώην προέδρους του, του Φελίπε Γκονζάλες . Του ισπανού πολιτικού ο οποίος συνετέλεσε στη διπλή αναγέννηση, της πατρίδας του αλλά και του ισπανικού σοσιαλιστικού κόμματος. Η Ευρώπη βρίσκεται σε λάθος δρόμο, υποστήριξε, λόγω του ότι η διακυβέρνησή της παραμένει προσκολλημένη σε μια τοπικιστική-εθνική πολιτική, ενώ η λύση των σημερινών προβλημάτων απαιτεί μια υπερεθνική προσέγγιση. Αντίθετα, οι κυβερνώντες επιμένουν σε εθνοκεντρικές αποφάσεις, ιδιαίτερα εκεί ακριβώς όπου έχουμε περισσότερο ανάγκη την Ευρώπη, δηλαδή στο μέτωπο της κοινωνικής πολιτικής. Ο κ. Γκονζάλες προέταξε την ανάγκη σύναψης ενός «κοινωνικού συμβολαίου», στην κατεύθυνση των προτάσεων του γερμανικού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος.
Θα πρέπει να παραδεχθούμε ότι μετην υιοθέτηση του «μανιφέστου» τους οι 27 ευρωπαίοι σοσιαλιστές έκαναν ένα σημαντικό και χρήσιμο βήμα μπροστά για τον σχηματισμό ενός ευρωπαϊκού δημόσιου χώρου. Η πρόταση αυτή συνίσταται κυρίως στο σχέδιο στήριξης των οικονομιών, όμως με έναν τρόπο διαφορετικό από αυτόν που υποδεικνύει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δηλαδή ένα συνονθύλευμα από πρωτοβουλίες σε εθνικό επίπεδο. Διότι τίποτε δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, να κινηθεί και κυρίως να αλλάξει στην Ευρώπη χωρίς τη στήριξη των ίδιων των Ευρωπαίων, χωρίς τη σύμπραξη σε ευρωπαϊκό επίπεδο αυτής της συμμαχίας που περιέγραψε ο Γιώργος Παπανδρέου ως τη «συμμαχία των αδυνάτων και των δημιουργικών δυνάμεων».
